Από το «Ορούτς Ρέις» στο «Τσεσμέ»

Το παιχνίδι των προκλήσεων επαναφέρει στο προσκήνιο η Αγκυρα, εκτιμώντας ότι η «νέα σελίδα» στις ευρωτουρκικές σχέσεις δεν είναι εξασφαλισμένη στη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε., τον Μάρτιο. Η έκθεση προόδου που ετοιμάζει ο ύπατος εκπρόσωπος Εξωτερικών Ζ. Μπορέλ με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα είναι ένα κείμενο εμπιστευτικού χαρακτήρα και κατά συνέπεια ένα γενικό πλαίσιο για περαιτέρω συζήτηση αναφορικά με την προοπτική της Τουρκίας, κάτι που δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες της κυβέρνησης Ερντογάν.

Μπροστά στο ενδεχόμενο να βρεθεί με μία νέα υποσχετική από την Ε.Ε. και τίποτε περισσότερο, η Αγκυρα ανασύρει και πάλι ως μοχλό πίεσης τα ελληνοτουρκικά, αυτή τη φορά στο Αιγαίο με την αποστολή του υδρογραφικού πλοίου «Τσεσμέ» για έρευνες δυτικά της Λήμνου. Σε σχέση με τις αποστολές του σεισμογραφικού «Ορούτς Ρέις» οι έρευνες του υδρογραφικού θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν χαμηλής πρόκλησης, καθώς θα κινηθεί σε διεθνή ύδατα, σύμφωνα με την τουρκική Navtex, όχι για υδρογονάνθρακες, αλλά για τη συλλογή δεδομένων από τη συγκεκριμένη περιοχή για τη θαλάσσια πλοήγηση.

Η περιοχή όμως ανήκει στην αρμοδιότητα έρευνας της Ελλάδας και το ενδεχόμενο η τουρκική κίνηση να προκαλέσει νέα ένταση δεν αποκλείεται στην περίπτωση που γύρω από το «Τσεσμέ» αναπτυχθούν τουρκικά πολεμικά σκάφη.

Η ελληνική κυβέρνηση προχώρησε στις διπλωματικές ενέργειες διαμαρτυρίας αποφεύγοντας για την ώρα να χαρακτηρίσει προκλητική την τουρκική κίνηση, κάτι που θα οδηγούσε σε καταγγελία και διακοπή των διερευνητικών συνομιλιών.

Στην περίπτωση αυτή η Αθήνα θα βρισκόταν στη δυσάρεστη θέση να εξηγεί στους εταίρους στην Ε.Ε. και τους συμμάχους στο ΝΑΤΟ γιατί οι κατά τα φαινόμενα χρήσιμες υδρογραφικές έρευνες του «Τσεσμέ» είναι προσβολή στα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα. Σύμφωνα λοιπόν με την κυβέρνηση η τουρκική κίνηση είναι «αχρείαστη», καθώς δεν βοηθάει στη βελτίωση του κλίματος την ώρα μάλιστα που αναμένεται η επόμενη συνάντηση των διπλωματικών αντιπροσωπειών για τον 62ο γύρο των διερευνητικών επαφών στην Αθήνα, αρχές Μαρτίου. Μόλις λήξει η τουρκική Navtex (στις 2 Μαρτίου) θα ακολουθήσουν οι διερευνητικές, με το θέμα των ερευνών του «Τσεσμέ» να είναι νωπό στο τραπέζι των συνομιλιών.

Τι θέλει ο Ερντογάν

Σε κάθε περίπτωση οι διερευνητικές συνομιλίες δεν θα μπορούσαν να αποτελέσουν το ευρωπαϊκό διαβατήριο που θέλει ο Τ. Ερντογάν και μάλιστα γρήγορα, ενώ και οι πλέον φανατικοί υποστηρικτές του στην Ε.Ε. έχουν χαρακτηρίσει αυτές τις διπλωματικές επαφές ως πρώτο βήμα για τη δημιουργία συνθηκών πολιτικού διαλόγου. Ουσιαστικά αυτό που επιζητεί η Αγκυρα μέχρι τη σύνοδο κορυφής του Μαρτίου είναι ένα πολιτικό μήνυμα από κοινού με την Αθήνα, με τη μορφή πολιτικής δήλωσης ή συνάντησης σε υψηλό πολιτικό επίπεδο, ένα ελληνικό δώρο, την ώρα που η Ε.Ε. εμφανίζεται διστακτική να της δώσει τη νέα εταιρική σχέση που αναφέρεται στα συμπεράσματα των προηγούμενων Συμβουλίων.

● Για την απελευθέρωση του καθεστώτος ταξιδιωτικών θεωρήσεων δεν υπάρχει καμία πρόοδος στην αξιολόγηση της Ε.Ε.

● Για το θέμα της αναβάθμισης της τελωνειακής σύνδεσης επίσης οι επιφυλάξεις είναι ισχυρές, ενώ ως προς το γενικό πλαίσιο της ενίσχυσης των οικονομικών και εμπορικών σχέσεων οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες κινούνται κατά το δοκούν.

● Αρνητικές είναι οι αξιολογήσεις για τις επιδόσεις της κυβέρνησης Ερντογάν στο κεφάλαιο των αρχών του κράτους δικαίου και σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, παρά τις υποσχέσεις μεταρρυθμίσεων και συνταγματικών αλλαγών.

● Και στο προσφυγικό οι διαθέσεις στην Ε.Ε. δεν είναι τόσο θετικές, όπως περίμενε η Τουρκία. Παρά τις προσπάθειες της γερμανικής Προεδρίας πέρυσι για επικαιροποίηση ή ανανέωση της συμφωνίας του 2016, η συζήτηση στα Συμβούλια των υπουργών Εξωτερικών και Εσωτερικών της Ε.Ε. δεν έχει οδηγήσει σε αποτέλεσμα, αφού και η πρόταση της Επιτροπής για την αλλαγή του πλαισίου ασύλου κόλλησε επί γερμανικής Προεδρίας.

Υπ’ αυτές τις συνθήκες στο Συμβούλιο Εξωτερικών της Ε.Ε. τη Δευτέρα ο Ζ. Μπορέλ αναμένεται να κάνει μία σύντομη αναφορά στην πορεία της προετοιμασίας της έκθεσης που καταρτίζει για τις ευρωτουρκικές σχέσεις και τίποτε περισσότερο. Και για το Κυπριακό, οι εξελίξεις πάνε για τον Απρίλιο στο θέμα της άτυπης πενταμερούς και η επίσκεψη που σχεδίαζε ο Ζ. Μπορέλ στην Κύπρο γι’ αυτό το Σαββατοκύριακο αναβλήθηκε.

Κύριο θέμα της μεθαυριανής συζήτησης είναι οι σχέσεις με τη Ρωσία (υπόθεση Ναβάλνι), για την οποία σύμφωνα με όλες τις πληροφορίες ο εκπρόσωπος θα πάρει εντολή να καταρτίσει κατάλογο κυρώσεων που αποφασιστεί στο συμβούλιο κορυφής, 25-26 Φεβρουαρίου. Ως προς την πρωτοβουλία Μισέλ-Μπορέλ για πολυμερή διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο δεν υπάρχει η παραμικρή εξέλιξη.

Με αυτά τα δεδομένα η Αθήνα θέλει να μείνουν χαμηλά οι τόνοι στο πεδίο των ελληνοτουρκικών σχέσεων, ώστε να είναι ανοιχτή όλη η ατζέντα των ευρωτουρκικών σχέσεων και τα προβληματικά πεδία στους άλλους τομείς. Η αναθέρμανση του αμερικανικού ενδιαφέροντος για την Ευρώπη και την ευρωπαϊκή περιφέρεια μπορεί, όπως εκτιμούν διπλωματικές πηγές, να οδηγήσει σε νέες ισορροπίες και σ’ αυτό το πλαίσιο η Ελλάδα επιδιώκει να αναδειχθεί σε γέφυρα με τις χώρες της Μ. Ανατολής και της Β. Αφρικής στα θέματα συνεργασίας άμυνας και ασφάλειας.