Ο Αντ. Σαμαράς και ο στρατός του Μιλόσεβιτς

Aπαντώντας σε σχετική ερώτηση της «Εφ.Συν.», ο βουλευτής της Ν.Δ. Δημήτρης Σταμάτης διέψευσε κατηγορηματικά ότι ο Αντώνης Σαμαράς θεωρούσε το 1992 πως πρέπει να έχουμε σύνορα με τη Σερβία: «Αυτό είναι ψευδέστατο πέρα για πέρα», ήταν η αντίδραση του στενού συνεργάτη του πρώην πρωθυπουργού. «Ουδέποτε ο Αντώνης Σαμαράς υιοθέτησε μια τέτοια άποψη! Οπως και καμιά ελληνική κυβέρνηση και κανένα δημοκρατικό κόμμα στην Ελλάδα υιοθέτησε ποτέ επεκτατικά σχέδια σε βάρος των Σκοπίων» («Εφ.Συν.», 2.3.2019).

Το ζήτημα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον, γιατί στον πυρήνα του σύγχρονου μακεδονικού ζητήματος βρίσκεται ακριβώς το ερώτημα αν είναι ευνοϊκή για τη χώρα μας η διατήρηση στα σύνορά μας ενός ανεξάρτητου κράτους με τα χαρακτηριστικά της Βόρειας Μακεδονίας ή θα ήταν προτιμότερο να «απορροφηθεί» από τα μεγαλύτερα γειτονικά κράτη, έτσι ώστε να λυθεί ως διά μαγείας και το ονοματολογικό.

Κατ' αρχάς δεν είναι ακριβές ότι κανείς δεν έθεσε παρόμοιο ζήτημα. Στην πραγματικότητα, το κεντρικό αίτημα των συλλαλητηρίων τόσο του 1992-93 όσο και του 2018-19 είναι ακριβώς αυτό. Αλλωστε τι άλλο σημαίνει το χιλιοειπωμένο «Η Μακεδονία είναι μία και ελληνική»;

Βέβαια εκείνοι που μίλησαν ευθέως για ελληνική πολεμική εμπλοκή είναι οι συνήθεις «μαρτυριάρηδες» του πολιτικού συστήματος, από τον Στέλιο Παπαθεμελή που απειλούσε ευθέως για ελληνικό «αλυτρωτισμό» («Ελευθεροτυπία», 17.1.1994), μέχρι τον Πάνο Καμμένο που τις προάλλες (και εκ του ασφαλούς) έλεγε ότι «τα Σκόπια είναι 20 λεπτά δουλειά. Αν αποφασίσει μια ίλη τεθωρακισμένων να περάσει μέσα, θα φτάσει στην άλλη πλευρά των Σκοπίων, θα φτάσει στη Σερβία» («TRT», 20.2.2019).

Οι «εναλλακτικές» λύσεις του πρώην πρωθυπουργού

Αλλά ποια ήταν η θέση του κ. Σαμαρά την επίμαχη περίοδο; Ο ίδιος, μετά την αποπομπή του από τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και τη δημιουργία της Πολιτικής Ανοιξης, δεν έκρυβε ότι η «λύση» βρίσκεται στην εξαφάνιση του γειτονικού κράτους. Μιλώντας στην Ολομέλεια της Βουλής στις 6.11.1995 είχε προτείνει δύο «εναλλακτικές» λύσεις:

«Πρώτον, να αναλάβει η χώρα μας μια διπλωματική πρωτοβουλία και να πιέσει μέσω της Ε.Ε. και των ΗΠΑ για τη μετατροπή των Σκοπίων σε μια ομοσπονδία καντονιών, όπου κάθε πληθυσμιακή ομάδα θα ζει στην περιοχή της κάτω από μια χαλαρή συνταγματική σύνδεση. […] Αν επομένως δημιουργηθεί ένα αλβανικό, ένα βουλγαρικό, ένα σερβικό και ένα σκοπιανό καντόνιο, τότε υποβαθμίζεται και το δικό μας πρόβλημα. […] Δεύτερη εναλλακτική λύση: να ενσωματωθούν τα Σκόπια στη Νέα Γιουγκοσλαβία [σ.σ. τη Σερβία]. Επιστρέφουμε έτσι στην κατάσταση πριν από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και τα Σκόπια χάνουν τη διεθνή τους υπόσταση».

Ο κ. Σαμαράς έλεγε δηλαδή ακριβώς αυτά που σήμερα διαψεύδει ο έμπιστος συνεργάτης του. Η πρόταση ήταν τόσο εξόφθαλμα ακραία, ώστε στην ίδια συνεδρίαση της Βουλής ο τότε πρόεδρος της Ν.Δ. Μιλτιάδης Εβερτ την αποκάλεσε «πολύ επικίνδυνη» και εξήγησε ότι η υιοθέτησή της θα οδηγούσε στη διχοτόμηση του νέου κράτους μεταξύ Αλβανίας και Βουλγαρίας.

Και πρόσθεσε: «Είναι επικίνδυνη η θέση να υπάρξει συνομοσπονδία μεταξύ της Νέας Γιουγκοσλαβίας και των Σκοπίων. Είναι σαν να λέμε, τον πόλεμο της Βοσνίας να τον μεταφέρουμε στο Κοσσυφοπέδιο και στα Σκόπια». Παρόμοια αντίδραση είχε και η γ.γ. του ΚΚΕ Αλέκα Παπαρήγα: «Τότε, κ. Σαμαρά, σε λίγα χρόνια θα μετατραπεί η Ευρώπη σε μια Ευρώπη μικρών καντονιών, παντελώς υποδουλωμένων στο ΝΑΤΟ, στη Γερμανία, στους Αμερικανούς».

Αλλά υπάρχουν και χειρότερα για τον κ. Σαμαρά. Τα αποκαλύπτει στο εκτενές βιβλίο του ένας άλλος στενός συνεργάτης του, ο διπλωμάτης Αλέξανδρος Τάρκας, ο οποίος αναλύοντας την πολιτική του υπουργού Εξωτερικών το 1992 επιβεβαιώνει ότι ο κ. Σαμαράς στήριζε «την ακλόνητη γραμμή υπεράσπισης της Μακεδονίας» στην παρουσία «της Γ' Στρατιάς των ομοσπονδιακών [σ.σ. δηλαδή των σερβικών] ενόπλων δυνάμεων, η οποία δεν είχε αποχωρήσει ακόμα από τα Σκόπια. Η απλή παρουσία της και μόνο, χωρίς βιαιότητες, κρατούσε ουσιαστικά τον Γκλιγκόροφ αιχμάλωτο τού -πάντα σε συντονισμό με την Αθήνα- Μιλόσεβιτς.

»Η διπλή αυτή πίεση στα Σκόπια, με τον περιορισμό τους από Βορρά και Νότο, είχε ονομαστεί ήδη σ’ έναν στενό κύκλο στελεχών του υπουργείου Εξωτερικών που γνώριζε το σχέδιο “λαβίδα Σαμαρά”» (Αλέξανδρος Γ. Τάρκας, «Αθήνα-Σκόπια. Πίσω από τις κλειστές πόρτες», Λαβύρινθος, Αθήνα 1995, τ. Α', σ. 135-136).

Στενή συνεργασία

Σε άλλο σημείο του βιβλίου αναφέρεται πάλι η σχέση της «λαβίδας Σαμαρά» με την παρουσία «στο έδαφος του κρατιδίου της Γ' Στρατιάς του Μιλόσεβιτς», ο οποίος «είχε υποσχεθεί στον Μητσοτάκη και τον Σαμαρά “κάθε βοήθεια με όλα τα μέσα”» (σ. 145-146).

Και αλλού επισημαίνεται ότι «η στενή συνεργασία Αθήνας-Βελιγραδίου αφορούσε την έντεχνη [sic] αξιοποίηση της παρουσίας της Γ' Ομοσπονδιακής Στρατιάς στο σκοπιανό έδαφος» (σ. 36). Υπάρχει, μάλιστα, και περιγραφή της κρυφής πρότασης Μιλόσεβιτς προς τον Σαμαρά να μετακινήσει τους Σέρβους του Τετόβου στον Νότο, «έτσι ώστε να εφάπτονται Σερβία και Ελλάδα»! Ετσι θα λυνόταν «αυτόματα το θέμα του σκοπιανού αλυτρωτισμού» (σ. 35-36). Η πρόταση δεν ευοδώθηκε, εξαιτίας της άρνησης Μητσοτάκη.

Μήπως ο κ. Τάρκας τα έχει βγάλει απ’ το μυαλό του; Μα το βιβλίο του προλογίζεται από τον ίδιο τον Αντώνη Σαμαρά, ο οποίος με τον τρόπο αυτό έχει επικυρώσει την αυθεντικότητα της εξιστόρησης.

Κακά τα ψέματα. Στον πυρήνα του αφηγήματος Σαμαρά παραμένει μέχρι σήμερα η προοπτική εξαφάνισης της Βόρειας Μακεδονίας, όπως πιστοποιήθηκε με την ομιλία του στη Βουλή κατά τη συζήτηση για τη Συμφωνία των Πρεσπών. Ολα τα ιστορικά και πολιτικά επιχειρήματά του κατατείνουν στο ίδιο διά ταύτα.

Και μπορεί στο σύνολό τους τα επιχειρήματα αυτά να είναι παντελώς ανιστόρητα και έωλα (βλ. «Τα δέκα ψέματα του Α. Σαμαρά για το Μακεδονικό», στην «Εφ.Συν.», 9-10.2.2019), αλλά έχει κατορθώσει να τα καταστήσει επίσημη γραμμή του κόμματός του, σε πείσμα των όσων έλεγε η Ν.Δ. (ακόμα και ο ίδιος) μέχρι το 2017.