Κίτρινη κάρτα για το κράτος δικαίου

«Η επίθεση ήταν σοκαριστική (…) Ελπίζω ότι σύντομα, άμεσα, θα ξεκινήσει έρευνα, η οποία θα οδηγήσει στους δράστες αυτής της αποτρόπαιης, βίαιης πράξης». Πολλοί άκουσαν χθες τη δήλωση της αντιπροέδρου της Κομισιόν, Βέρα Γιούροβα, αρμόδιας για τις Αξίες και τη Διαφάνεια, με την οποία καταδίκασε τον εμπρησμό στον ραδιοφωνικό σταθμό Real FM. Ωστόσο λίγοι θα κατάλαβαν το... καρφί της απέναντι στις ελληνικές Αρχές.

Υπεύθυνη για την πολυφωνία, την ελευθερία του Τύπου και των Μέσων Ενημέρωσης, η επίτροπος από την Τσεχία έχει πολλές φορές εκφράσει την ανησυχία της για την κατάσταση στην Ελλάδα και ειδικά για την καθυστέρηση στην εξιχνίαση της δολοφονίας του δημοσιογράφου Γιώργου Καραϊβάζ. Η αναφορά της για «σύντομα, άμεσα» αποτελέσματα λοιπόν δεν ήταν τυχαία. Σύμφωνα με πηγές των Βρυξελλών, η ανησυχία για το θέμα της απονομής δικαιοσύνης είναι έντονη, παρά τις διαβεβαιώσεις που έχει λάβει συνολικά για τα θέματα ΜΜΕ από τον αρμόδιο υπουργό και κυβερνητικό εκπρόσωπο Γιάννη Οικονόμου, ο οποίος την επισκέφθηκε πριν από μερικές εβδομάδες. Στο πλαίσιο της συνεργασίας που -κατά κάποιον τρόπο- εγκαινιάστηκε τότε, αλλά και λόγω... ιδιοσυγκρασίας, η Κομισιόν καλωσόρισε κάποια θετικά βήματα που έχει καταγράψει. Oμως, παρά τα «στρογγυλεμένα» λόγια που εμπεριέχονται στην ετήσια έκθεση της Κομισιόν για το Κράτος Δικαίου που δημοσιεύτηκε χθες, οι αστερίσκοι και τα «ναι μεν, αλλά» της αναφοράς στην Ελλάδα μόνο απαρατήρητα δεν περνάνε.

Η Επιτροπή καλωσόρισε μεν την πρόσφατη υπογραφή της ελληνικής κυβέρνησης σε ένα «Μνημόνιο Συνεννόησης για την προστασία, την ασφάλεια και την ενδυνάμωση των δημοσιογράφων και άλλων επαγγελματιών των μέσων ενημέρωσης», ωστόσο στην έκθεσή της τονίζει την ανάγκη να διασφαλιστεί νομικά η βελτίωση της προστασίας των δημοσιογράφων, σύμφωνα και με τα ευρωπαϊκά πρότυπα.

Με βάση το μνημόνιο, η Κομισιόν ζητά από την ελληνική κυβέρνηση να θεσπιστούν νομοθετικές και άλλες διασφαλίσεις για τη βελτίωση της σωματικής ασφάλειας και του εργασιακού περιβάλλοντος των δημοσιογράφων, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα για την προστασία των δημοσιογράφων.

Συστάσεις

Ουσιαστικές είναι οι συστάσεις της και στον δικαστικό τομέα, όπου η Ελλάδα «θα πρέπει να αντιμετωπίσει την ανάγκη συμμετοχής του δικαστικού σώματος στον διορισμό του προέδρου και του αντιπροέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Ανώτατου Δικαστηρίου και του Ελεγκτικού Συνεδρίου, λαμβάνοντας υπόψη τα ευρωπαϊκά πρότυπα σχετικά με τους διορισμούς δικαστών».

Στο θέμα της διαφθοράς η Κομισιόν συστήνει να αυξηθούν οι προσπάθειες για τη δημιουργία ενός ισχυρού ιστορικού διώξεων και τελεσίδικων αποφάσεων σε υποθέσεις στην Ελλάδα. Επίσης, θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι απαιτήσεις εγγραφής για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών είναι αναλογικές προκειμένου να διατηρηθεί ένα ανοιχτό πλαίσιο για τη λειτουργία τους.

Η Ελλάδα, τέλος, θα πρέπει να διασφαλίσει την αποτελεσματική και συστηματική επαλήθευση της ακρίβειας των γνωστοποιήσεων περιουσιακών στοιχείων («πόθεν έσχες») που υποβάλλονται από κάθε είδους δημόσιους λειτουργούς. Πιο αναλυτικά, σε ό,τι αφορά την πολυφωνία και την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα, η έκθεση της Επιτροπής επισημαίνει ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει λάβει ορισμένα μέτρα για την ενίσχυση της διαφάνειας της ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης, ωστόσο υποδεικνύει «έναν μεσαίο κίνδυνο για τη συγκέντρωση των μέσων ενημέρωσης».

Πολύ ξεκάθαρη είναι, ωστόσο, η έκθεση σχετικά με τις ανησυχίες της για την κατανομή της κρατικής διαφήμισης και συγκεκριμένα για τη λίστα Πέτσα. «Η έλλειψη διαφάνειας στην κατανομή των κρατικών επιχορηγήσεων στα μέσα ενημέρωσης επισημάνθηκε τόσο από τη διερευνητική αποστολή Media Freedom Rapid Response (MFRR) στην Ελλάδα όσο και από το Media Pluralism Monitor 2022 (MPM 2022), επισημαίνοντας ιδίως τη μη διαφανή κατανομή της κρατικής χρηματοδότησης για μια εκστρατεία ευαισθητοποίησης για την υγεία κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19», αναφέρει συγκεκριμένα η έκθεση. Επισημαίνεται, επίσης, ότι οι πληροφορίες σχετικά με τα κριτήρια που χρησιμοποιήθηκαν για τη διανομή των κεφαλαίων και το ποσό που έλαβαν τα διάφορα ΜΜΕ δεν έχουν ακόμα διασαφηνιστεί.

Οσον αφορά την προστασία των δημοσιογράφων, η έκθεση επισημαίνει ότι «οι επιθέσεις και οι απειλές κατά δημοσιογράφων συνεχίζονται και το επαγγελματικό περιβάλλον των δημοσιογράφων έχει επιδεινωθεί περαιτέρω». Από την Εκθεση για το Κράτος Δικαίου του 2021, έχουν δημοσιευθεί 16 ειδοποιήσεις για την Ελλάδα στην πλατφόρμα του Συμβουλίου της Ευρώπης για την προώθηση της προστασίας της δημοσιογραφίας και της ασφάλειας των δημοσιογράφων. Κυμαίνονται από σωματικές επιθέσεις έως απειλές και αυθαίρετη κράτηση. Επισημαίνεται, επίσης, ότι οι δημοσιογράφοι στην Ελλάδα συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν ποινικές μηνύσεις με τη μορφή κατηγοριών και μηνύσεων για συκοφαντική δυσφήμηση ή παραβίαση του απορρήτου κάποιου και έκθεση προσωπικών δεδομένων.

Τέλος, η έκθεση τονίζει ότι η Ελλάδα στερείται ολοκληρωμένου νομοθετικού πλαισίου για την προστασία των πληροφοριοδοτών (whistleblowers) και δεν έχει ακόμη μεταφέρει την Οδηγία για την προστασία τους. Η επιτροπή που επιφορτίστηκε να αναπτύξει ένα σχέδιο νόμου για την προστασία των whistleblowers υπέβαλε το νομοσχέδιο στον υπουργό Δικαιοσύνης στα τέλη του 2021 και αυτό προγραμματίζεται να αναρτηθεί σε δημόσια διαβούλευση τον Ιούλιο του 2022. Οι ΜΚΟ επέκριναν τη μη εμπλοκή τους από την πρώιμη φάση ανάπτυξης αυτού του σχεδίου νόμου.