Καταναλώνουμε το μέλλον της Γης

Από τον άνθρακα μέχρι τα αυτοκίνητα και τον καφέ, τα επίπεδα κατανάλωσης σπάνε όλα τα προηγούμενα ρεκόρ τους σε μια κλίμακα που δεν είχε βιώσει ποτέ η Γη. Ο απερίσπαστος καταναλωτισμός έχει βαρύτατες συνέπειες, με την επιτάχυνση της εξάντλησης των πόρων, τη ρύπανση και την κλιματική αλλαγή να είναι μόνο μερικές, οι πιο «ορατές», από αυτές.

Εντούτοις, στην εποχή της άκρατης παγκοσμιοποίησης, οι καταναλωτές συχνά δεν γνωρίζουν το πλήρες αποτύπωμα των προϊόντων που αγοράζουν, όπως το νερό που απαιτείται για την παραγωγή ενός t-shirt ή μιας μπριζόλας, την έκθεση των αγροτικών προϊόντων στα φυτοφάρμακα ή τις τοπικές καταστροφές που προκαλούνται από τις εταιρείες ξυλείας κατά τις αποψιλώσεις των δασών για την παραγωγή χαρτιού.

Τις τάσεις της παγκόσμιας κατανάλωσης και τον αντίκτυπό της σε παγκόσμια κλίμακα καταγράφει η τελευταία έκθεση του Ινστιτούτου Worldwatch με τίτλο «Οι τάσεις που διαμορφώνουν το μέλλον μας». Σύμφωνα με την έκθεση, η παγκόσμια παραγωγή κρέατος έχει υπερτετραπλασιαστεί τον τελευταίο μισό αιώνα, ενώ από το 1800 η ανθρωπότητα παράγει 25 φορές περισσότερο κρέας.

Το 2013 η παραγωγή ξεπέρασε, κατ’ εκτίμηση, τους 308 εκατ. τόνους και ήταν μεγαλύτερη από ποτέ μέσα σε έναν χρόνο.

Αυτή τη χρονιά, ο κάθε άνθρωπος στον πλανήτη κατανάλωσε κατά μέσο όρο περίπου 43 κιλά κρέας. Η Ασία κατέχει τα πρωτεία στην παραγωγή κρέατος, με περίπου 43% της παγκόσμιας παραγωγής το 2013. Η Ευρώπη, η Βόρεια και η Νότια Αμερική ακολουθούν πολύ πίσω.

Οι άνθρωποι στις βιομηχανικές χώρες συνεχίζουν να τρώνε πολύ μεγαλύτερες ποσότητες (76 κιλά ανά άτομο το 2013) από τις αντίστοιχες στις αναπτυσσόμενες χώρες (34 κιλά ανά άτομο).

Τι απαιτείται γι’ αυτό; Ο τομέας της κτηνοτροφίας χρησιμοποιεί βιομηχανικές μεθόδους που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες νερού, ζωοτροφών, βοσκότοπων, συνθετικών λιπασμάτων και αντιβιοτικών. Το βόειο κρέας είναι μακράν η πιο εντατική παραγωγή και απαιτεί περισσότερα από 15.000 λίτρα νερού ανά κιλό παραγόμενου κρέατος.

Ο υποσιτισμός

Η παραγωγή βόειου κρέατος χρησιμοποιεί επίσης τα τρία πέμπτα της συνολικής γεωργικής γης, παρά την απόδοσή του σε λιγότερο από το 5% των πρωτεϊνών του κόσμου και λιγότερο από 2% των θερμίδων του.

Και ενώ η παγκόσμια πείνα μειώνεται, ένας στους εννιά ανθρώπους εξακολουθούν να υποσιτίζονται, ενώ περίπου το ένα τέταρτο των κρατών του πλανήτη (51 χώρες) εισήγαγαν πάνω από το ήμισυ των δημητριακών τους το 2013.

Από την άλλη, παρότι πλέον υπάρχει πρόσβαση στις τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καταναλώνουμε περισσότερο άνθρακα από ποτέ.

Από το 1950, η ποσότητα άνθρακα που καταναλώνεται παγκοσμίως έχει σχεδόν τετραπλασιαστεί (από μόλις πάνω από 1 δισεκατομμύριο τόνους ισοδύναμου πετρελαίου σε 3,8 δισεκατομμύρια τόνους το 2013).

Λόγω της ισχυρής ζήτησης και των χαμηλών τιμών, η παροχή άνθρακα γίνεται όλο και πιο «βρόμικη». Αυτό σημαίνει ότι ο άνθρακας που πληρώνουμε έχει χαμηλότερη περιεκτικότητα σε ενέργεια από ό,τι στο παρελθόν, γεγονός που οδηγεί στην καύση μεγαλύτερων ποσοτήτων άνθρακα και, φυσικά, στην πρόκληση περισσότερης ρύπανσης για την παραγωγή της ίδιας ποσότητας θερμότητας.

Για παράδειγμα, η μέση περιεκτικότητα σε θερμότητα του άνθρακα που παράγεται στις Ηνωμένες Πολιτείες μειώθηκε από 29 megajoules ανά χιλιόγραμμο το 2005 σε περίπου 23 megajoules το 2012.

Οι περιοχές της Ασίας και του Ειρηνικού αντιπροσώπευαν το 70% της παγκόσμιας κατανάλωσης άνθρακα το 2013, αν και καταγράφεται στροφή ως προς τις πηγές ενέργειας μέσω της ηλιακής τεχνολογίας και του φυσικού αερίου.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η κατανάλωση άνθρακα έχει μειωθεί, παρά τη συνεχιζόμενη αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, σε μεγάλο βαθμό λόγω της μετάβασης στο εγχώριο φυσικό αέριο από σχιστόλιθο.

Στην Ευρωπαϊκή Ενωση, η κατανάλωση άνθρακα έχει μειωθεί από το 1990, χάρη στη μειωμένη ενεργειακή ένταση και την αυξανόμενη εξάρτηση από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Υπενθυμίζεται ότι ο άνθρακας είναι η πιο βρόμικη πηγή ενέργειας που χρησιμοποιούμε σήμερα και ότι χωρίς τον περιορισμό της χρήσης του και των σχετικών εκπομπών, πιθανότατα θα αποτύχει η συγκράτηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη κάτω από το όριο των 2 βαθμών Κελσίου.

Σύμφωνα με την έκθεση του Ινστιτούτου Worldwatch, ο παγκόσμιος στόλος των ελαφρών οχημάτων (όπως τα επιβατικά αυτοκίνητα και τα ελαφρά φορτηγά) έχει αυξηθεί τόσο πολύ (ξεπερνώντας σήμερα το 1 δισεκατομμύριο) που υπάρχει σήμερα ένα αυτοκίνητο για κάθε επτά ανθρώπους στον πλανήτη.

Από αυτόν τον στόλο, μόνο περίπου 400.000 ηλεκτρικά οχήματα κινούνταν στην αρχή του 2014 ή μόνο ένα στα 2.500 αυτοκίνητα.

Τα πλαστικά

Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ιαπωνία έχουν τους μεγαλύτερους στόλους αυτοκινήτων στον κόσμο, με την Κίνα να έχει περάσει σήμερα στην τρίτη θέση, εκτινάσσοντας στα ύψη το μέγεθος του στόλου της κατά την τελευταία δεκαετία, καθώς αυξήθηκε περισσότερο από 10 φορές από το 2000. Τα περισσότερα ηλεκτρικά αυτοκίνητα βρίσκονται στις Ηνωμένες Πολιτείες (144.000), την Ιαπωνία (68.000) και την Κίνα (45.000).

Ομως, τα σημερινά ελαφρά οχήματα καταναλώνουν κατά μέσο όρο 7,2 λίτρα καυσίμου για κάθε 100 χιλιόμετρα και συμβάλλουν έντονα στη ρύπανση της ατμόσφαιρας και στις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου.

Σε ό,τι αφορά τα πλαστικά, ακόμα κι αν τα περισσότερα είναι ανακυκλώσιμα, μόνο 22%-43% σε όλο τον κόσμο διατίθενται σε χώρους υγειονομικής ταφής. Και κάθε χρόνο, 10 έως 20 εκατομμύρια τόνοι πλαστικών καταλήγουν στους ωκεανούς.

Οι Δυτικοευρωπαίοι και οι Βορειοαμερικανοί καταναλώνουν τα περισσότερα πλαστικά ανά άτομο (100 κιλά ετησίως).

Η Ασία χρησιμοποιεί σήμερα μόλις 20 κιλά ανά άτομο, αλλά το ποσοστό αυτό αναμένεται να αυξηθεί. Στην Ευρώπη, περίπου το ένα τέταρτο των πλαστικών ανακυκλώθηκε και το ένα τρίτο αξιοποιήθηκε για την παραγωγή ενέργειας το 2012, ενώ στις ΗΠΑ μόνο το 9% των πλαστικών ανακυκλώθηκαν το 2012.