Σημαντήρες για την αποτροπή ηλεκτροπληξίας στα πτηνά

Ενα σημαντικό έργο για την προστασία της άγριας ορνιθοπανίδας στη νότια Εύβοια υλοποίησε ο ΑΔΜΗΕ, με την τοποθέτηση κατάλληλων σημαντήρων κατά μήκος εναέριων καλωδίων υψηλής τάσης σε τμήματα γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας.

Ο ειδικός εξοπλισμός που εγκατέστησε ο ΑΔΜΗΕ ελαχιστοποιεί τις πιθανότητες πρόσκρουσης πτηνών στις εναέριες γραμμές μεταφοράς, δεδομένου ότι αυξάνει δραστικά την ορατότητά τους με ανακλαστικά και φωσφορίζοντα αυτοκόλλητα. Οι σημαντήρες καθιστούν τις γραμμές μεταφοράς ορατές από μεγάλη απόσταση, ακόμη και σε συνθήκες κακοκαιρίας, ομίχλης, αλλά και κατά τις νυχτερινές ώρες, επιτρέποντας σε διερχόμενα πτηνά να αποφύγουν έγκαιρα τα καλώδια.

Η πρωτοβουλία του ΑΔΜΗΕ πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του μνημονίου συνεργασίας με το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, για τη στήριξη δράσεων διατήρησης του πληθυσμού του σπιζαετού στην Ανατολική Μεσόγειο. Εντάσσεται στο ευρωπαϊκό έργο LIFE Bonelli eastMed, το οποίο στην Ελλάδα υλοποιείται από το ΥΠΕΝ, την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, το Πανεπιστήμιο Κρήτης-Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης και την εταιρεία NCC. Η επιλογή των γραμμών μεταφοράς στη νότια Εύβοια έγινε καθ’ υπόδειξη των επιστημόνων του έργου, καθώς βρίσκονται σε περιοχή αναπαραγωγής και διασποράς του σπιζαετού, ο οποίος είναι απειλούμενο είδος.

Η σχετιζόμενη με τα δίκτυα θνησιμότητα των πουλιών μπορεί να οφείλεται σε δύο αίτια: την ηλεκτροπληξία και την πρόσκρουση. Η ηλεκτροπληξία συμβαίνει όταν ένα πουλί έρχεται την ίδια στιγμή σε επαφή με ένα σημείο από το οποίο διέρχεται ηλεκτρικό ρεύμα και ένα σημείο που λειτουργεί ως γείωση. Εφόσον δεν υπάρχει σημείο γείωσης, πουλιά που κάθονται στα σύρματα, όπως τα χελιδόνια, δεν διατρέχουν κίνδυνο. Δεν ισχύει όμως το ίδιο για όσα πουλιά χρησιμοποιούν κολόνες (για παράδειγμα πελαργοί ή αρπακτικά). Εκεί, αρκεί να αγγίξουν ένα ηλεκτρισμένο σημείο και το ρεύμα θα τα διαπεράσει ταξιδεύοντας μέσω αγώγιμων υλικών προς το έδαφος.

Από την άλλη, η πρόσκρουση μπορεί να προκαλεί και ηλεκτροπληξία αλλά αυτό δεν είναι απαραίτητο. Τα πουλιά προσκρούουν στα αόρατα γι’ αυτά καλώδια και πεθαίνουν από τη σφοδρότητα της σύγκρουσης ή -στην περίπτωση που αγγίξουν δύο καλώδια- και από ηλεκτροπληξία. Η θανάτωση από πρόσκρουση μπορεί να συμβεί και σε καλώδια τα οποία δεν διαρρέει ηλεκτρικό ρεύμα.

Ειδικά για τα πιο μεγαλόσωμα μεταναστευτικά πουλιά (όπως αρπακτικά, γύπες, πελαργοί κ.ά.), η ηλεκτροπληξία αποτελεί νούμερο ένα παράγοντα ανθρωπογενούς θνησιμότητας, αφού σε αυτήν οφείλεται πάνω από το 40% των καταγεγραμμένων θανάτων με γνωστή αιτία για αυτά τα είδη. Σύμφωνα μάλιστα με ευρήματα πρόσφατης μελέτης σε δεδομένα τηλεμετρίας από 4.097 πτηνά, κάποια από τα οποία συλλέχθηκαν με τη συμβολή της Ορνιθολογικής, σχεδόν ένα στα δύο (49%) περιστατικά θνησιμότητας που προκλήθηκαν από τον άνθρωπο σχετίζεται ή οφείλεται στις υποδομές μεταφοράς ενέργειας («Οι ενεργειακές υποδομές σκοτώνουν τα μεγάλα πτηνά», «Εφ.Συν.», 22/4/2024).

Στην Ελλάδα, το πρόβλημα είναι υπαρκτό και γνωστό εδώ και δεκαετίες. Τα τελευταία χρόνια, χάρη στη συστηματική έρευνα στο πεδίο και την τηλεμετρία, αποκτήθηκε μια πιο ολοκληρωμένη γνώση σχετικά με το μέγεθος της απειλής για ορισμένα είδη. Για παράδειγμα, περισσότερο από το 5% του πληθυσμού των αργυροπελεκάνων στο Μεσολόγγι και τον Αμβρακικό χάνεται κάθε χρόνο από προσκρούσεις στο δίκτυο. Για τον σπιζαετό, η ηλεκτροπληξία αποτελεί την κυριότερη αιτία θνησιμότητας στα νεαρά πουλιά, με ένα ποσοστό που υπερβαίνει το 50% των ατόμων που πεθαίνουν πριν ενηλικιωθούν.

Ωστόσο, τα δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας αποτελούν, δίχως άλλο, μια παγκόσμια αναγκαιότητα. Χιλιάδες χιλιόμετρα δικτύου (236.000 μόνο για το δίκτυο μέσης τάσης) απλώνονται σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, από τις πόλεις μέχρι και τις βουνοκορφές. Επιπλέον, η ολοένα και αυξανόμενη διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα δημιουργεί νέες υποδομές σε περιοχές όπου, έως πρότινος, δεν υπήρχε καμία ανθρώπινη παρέμβαση.

Η τοποθέτηση των σημαντήρων στα εναέρια καλώδια στη νότια Εύβοια πραγματοποιήθηκε με χρήση drones, χωρίς να χρειαστεί διακοπή ηλεκτροδότησης των γραμμών μεταφοράς. «Στόχος μας είναι να επεκτείνουμε αυτή τη λύση, που έχουν εφαρμόσει με επιτυχία και άλλοι Ευρωπαίοι Διαχειριστές, σε επιπλέον σημεία του ηλεκτρικού συστήματος με ανάλογα χαρακτηριστικά, όπως περιοχές του Δικτύου NATURA 2000», ανέφερε ο διευθυντής Συντήρησης Συστήματος Μεταφοράς του ΑΔΜΗΕ, Νίκος Χρήστου.

«Είμαστε πολύ χαρούμενοι που σε συνεργασία με τον ΑΔΜΗΕ προχωράμε στην υλοποίηση ενός τόσο σημαντικού έργου, το οποίο σκοπό έχει τη μείωση της θνησιμότητας των απειλούμενων πτηνών και ειδικά του σπιζαετού από την πρόσκρουση στα δίκτυα υψηλής τάσης. Ελπίζουμε ότι είναι η αρχή για μια περαιτέρω εξάπλωση αυτής της καλής πρακτικής σε όλο το δίκτυο, προκειμένου να μειώσουμε τους κινδύνους που διατρέχουν απειλούμενα και σπάνια είδη πτηνών», τόνισε ο συντονιστής του έργου για την Ορνιθολογική, Νίκος Τσιόπελας.