Diavoulefsi ston Thessaliko Kampo!

Διαβούλευση φαστ τρακ και με τη συμμετοχή... «όσο το δυνατόν λιγότερων»... Σε αυτό το πνεύμα μοιάζει να κινείται η διαδικασία διαβούλευσης επί του στρατηγικού σχεδίου (master plan) της ολλανδικής εταιρείας HVA για τη διαχείριση των υδάτων, των αγροτικών καλλιεργειών και την αντιπλημμυρική προστασία στην Περιφέρεια Θεσσαλίας. Δεν είναι μόνο το σύντομο χρονικό περιθώριο διαβούλευσης, αλλά και κάτι πρωτοφανές: Η ολλανδική έκθεση 6 τόμων και 425 σελίδων είναι αναρτημένη στα αγγλικά (!) -με εξαίρεση μια μεταφρασμένη περίληψη 14 σελίδων-, στερώντας έτσι από μεγάλες κοινωνικές μάζες τη δυνατότητα ενημέρωσης επί του περιεχομένου της και την πρόσβαση σε ζωτικές πληροφορίες (κάτι που αποτελεί στοιχειώδη υποχρέωση κάθε κυβέρνησης) που αφορούν το μέλλον μιας σημαντικής παραγωγικής περιφέρειας και τις ζωές χιλιάδων αγροτών.

Πρόκειται για μια επιλογή που «προσβάλλει όλο το παραγωγικό σύστημα της Θεσσαλίας και ειδικά αγροτικούς συλλόγους που δεν γνωρίζουν αγγλικά», τονίζει σε ανάρτησή του ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας, Δ. Κουρέτας, καταγγέλλοντας «διαβούλευση-ξεπέτα». Για «διαβούλευση-παρωδία» κάνουν λόγο πέντε περιβαλλοντικές οργανώσεις, καταγγέλλοντας ταυτόχρονα σχέδιο οπισθοδρόμησης και «ιδιωτικοποίησης υδάτινων πόρων».

Το ολλανδικό σχέδιο θα παραμείνει στο opengov.gr έως τις 12 Απριλίου, έπειτα από 10ήμερη παράταση (συνολικά 25 ημέρες διαβούλευσης). Ωστόσο ο κ. Κουρέτας τονίζει ότι «όταν πραγματικά αναζητάς διαβούλευση, δίνεις χρόνο» και αντιπροτείνει ο διάλογος να τεθεί υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Θεσσαλίας, η οποία ξεκινά μια «ουσιαστική διαβούλευση»: το ερχόμενο Σαββατοκύριακο στη Λάρισα θα πραγματοποιηθεί μια διημερίδα όπου θα μιλήσουν πάνω από 30 επιστήμονες και φορείς και, ακολούθως, η διαβούλευση θα μεταφερθεί σε κάθε δήμο με διάρκεια ολόκληρο το 2024, προκειμένου να εκφράσει απόψεις κάθε φορέας. Τα τελικά συμπεράσματα θα προταθούν από την Περιφέρεια Θεσσαλίας, «αλλά τον τελικό λόγο τον έχει η κυβέρνηση», θυμίζουν συνεργάτες του περιφερειάρχη.

Οι μεγάλες διαφωνίες

Μεταξύ Περιφέρειας Θεσσαλίας και ολλανδικής πρότασης υπάρχουν 2+1 διαφωνίες:

1) Συνοπτικά, η HVA θεωρεί μη αναστρέψιμο το υδατικό έλλειμμα της Θεσσαλίας, δηλαδή ότι η κατανάλωση υδάτων είναι πολύ μεγαλύτερη από τους διαθέσιμους υδάτινους πόρους. Προτείνει αναδιάταξη ορισμένων υδρόφιλων καλλιεργειών, όπως το βαμβάκι, στο οποίο όμως έχουν επενδυθεί έως σήμερα τεράστιο κεφάλαιο και τεράστια τεχνογνωσία. «Το βαμβάκι έχει τεράστια προστιθέμενη αξία για την περιοχή. Είναι τεράστια πηγή εσόδων, ιδίως εάν συνδυαστεί με τη μεταποίηση», τόνισε σε πρόσφατη συνέντευξη Τύπου ο κ. Κουρέτας. Σύμφωνα με τον περιφερειάρχη, με μια επέκταση του ταμιευτήρα της λίμνης Κάρλα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν 100 εκατ. κυβικά μέτρα νερού για την άρδευση 230 στρεμμάτων βαμβακιού.

2) Πέρα από την επέκταση του ταμιευτήρα της λίμνης Κάρλα για άρδευση και για εκτόνωση ενδεχόμενης νέας πλημμύρας, η Περιφέρεια Θεσσαλίας έχει προτείνει τη διάνοιξη σήραγγας για την εκροή των υδάτων της λίμνης στο Αιγαίο, αντί του Παγασητικού κόλπου. Η συγκεκριμένη πρόταση, τονίζουν πηγές της περιφέρειας, θα έχει και περιβαλλοντική διάσταση: τα νερά της Κάρλας καταλήγουν σε έναν κλειστό κόλπο που έχει μικρή δυνατότητα ανανέωσης, σε αντίθεση με το Αιγαίο πέλαγος. Η HVA έχει χαρακτηρίσει το έργο «άσκοπο», λέγοντας ότι εάν ολοκληρωθεί σωστά η διευθέτηση των ποταμών και των χειμάρρων, θα αποφευχθεί τυχόν νέο πλημμυρικό φαινόμενο. Από την περιφέρεια αντιτείνουν ότι το ολλανδικό σχέδιο είναι ετεροβαρές και επισημαίνουν ότι η σύνταξη μελετών και η κατασκευή φραγμάτων που προτείνει η HVA θα απαιτήσουν 3-4 χρόνια, διάστημα στο οποίο η Θεσσαλία θα μείνει ανοχύρωτη.

3) Το κόστος των ολλανδικών προτάσεων υπολογίζεται σε περίπου 4 δισ. ευρώ, ενώ η πρόταση της Περιφέρειας Θεσσαλίας έχει σχεδόν το μισό εκτιμώμενο κόστος (2,135 δισ. ευρώ). Η διαφορά του κόστους έγκειται στο ότι η HVA προτείνει πολλά έργα ορεινής υδρονομίας.

Σκληρή κριτική στο ολλανδικό σχέδιο ασκούν με κοινή τους ανακοίνωση πέντε περιβαλλοντικές οργανώσεις (Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης, Greenpeace, WWF Hellas). Κάνουν λόγο για «επικίνδυνη για τη χώρα οπισθοδρόμηση σε καταστροφικά έργα εντυπωσιασμού», καθώς και για «ιδιωτικοποίηση υδάτινων πόρων και οικοσυστημάτων», αναφέροντας ότι η ολλανδική πρόταση κυριαρχείται από:

● Μπετά και καταστροφές βλάστησης: «Η έκθεση γυρνάει τη χώρα στο παρελθόν, προβάλλοντας τεράστιες κατασκευαστικές επεμβάσεις οι οποίες έχουν αποδειχθεί όχι απλά πανάκριβες, αλλά και καταστροφικές. Προτείνει τουλάχιστον 23 μεσαία και μεγάλα φράγματα, εκβάθυνση ποταμών, αποψίλωση παρόχθιας βλάστησης, κατασκευή τουλάχιστον 130 χιλιομέτρων νέων αναχωμάτων, ενώ με επιμονή πιέζει για την εκτροπή του Αχελώου!».

●Αγνόηση της κλιματικής κρίσης: Η προφανής λύση («που δεν προτείνεται από την έκθεση») είναι η ανασυγκρότηση και θωράκιση της αγροτικής παραγωγής με βάση τα νέα κλιματικά δεδομένα και επίκεντρο τις δύο επείγουσες και απολύτως επίκαιρες προτεραιότητες: α) Ενίσχυση της ανθεκτικότητας των αγροσυστημάτων και, β) Προστασία της βιοποικιλότητας.

● Ιδιωτικοποίηση των υδάτινων οικοσυστημάτων: Η ολλανδική εμπορική εταιρεία «με επιμονή και δίχως καμία σοβαρή τεκμηρίωση» προβάλλει ως λύση την ίδρυση ενός «Water Management Organisation» (Οργανισμού Διαχείρισης Υδάτων, που μάλιστα προτείνεται να αποτελεί Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου), ο οποίος «ρητά θα λειτουργεί με βάση τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας» και «θα αναλάβει δημόσιες εξουσίες, όπως η διοίκηση των υδάτινων πόρων της Θεσσαλίας και η επιβολή προστίμων». Το μοντέλο αυτό προτείνεται «για τη διοίκηση των υδάτινων πόρων όλης της χώρας!», τονίζουν οι οργανώσεις.

Περαιτέρω, οι οργανώσεις καταγγέλλουν ότι «από πουθενά δεν προκύπτει αιτιολόγηση επιλογής» της εταιρείας Handelsvereniging Amsterdam-HVA (μτφρ.: Εμπορική Εταιρεία Αμστερνταμ), η οποία «ιστορικά εξειδικεύεται στην εκμετάλλευση μεγάλων γεωργικών εκτάσεων σε πρώην ολλανδικές αποικίες και στο εμπόριο των προϊόντων τους». Τέλος, καταγγέλλουν αφ’ ενός ότι το master plan «αγνοεί πλήρως» την ευρωπαϊκή νομοθεσία για τα ύδατα και για τις πλημμύρες, αφ’ ετέρου ότι έχει αγνοηθεί η νομοθεσία για τις αναθέσεις μελετών.

«Καταλαβαίνουμε πού το πάνε»

Λογικά δεν θέλουν να μάθουν περισσότερα για το σχέδιο οι αγρότες και να δουν τις κρυφές πτυχές που μπορεί να περιέχει. Δεν έχει φτάσει ούτε στους συλλόγους και θα έπρεπε να είναι επίσημα μεταφρασμένο στα ελληνικά. Περιέχει θέματα και τεχνικούς όρους που ακόμα και στα ελληνικά απαιτούν επιστημονική εξήγηση. Θεωρούμε ότι οι προτάσεις που κάνουν οι Ολλανδοί είναι σε συνεννόηση με την κυβέρνηση στη λογική κόστους - οφέλους. Καταλαβαίνουμε πού το πάνε και ποια πολιτική θέλουν να ακολουθήσουν.

Δεν θέλουν να μην έχουμε ξανά πλημμύρες και ζημιές, αλλά ακολουθούν ένα σχέδιο που έχει να κάνει με την ερημοποίηση της υπαίθρου και να αλλάξει η συγκέντρωση της γης στα χέρια λίγων και βέβαια με αλλαγή χρήσης.

Για παράδειγμα, να φύγει το βαμβάκι, να μπουν περισσότερες καλλιέργειες, όπως κηπευτικά που απαιτούν λιγότερα στρέμματα, ώστε περισσότερα να μετατραπούν σε φωτοβολταϊκά πάρκα.

Κώστας Τζέλλας (Ενωτική Ομοσπονδία Αγροτικών Συλλόγων Καρδίτσας)