Η Ελλάδα απομακρύνεται από την Ε.Ε.

«Οσα παιδιά δεν τα διώξαμε στο εξωτερικό, μπήκαν στο τρένο να πάνε να σπουδάσουν. Οσα επέζησαν, πήγαν να διαμαρτυρηθούν για αυτά που πέθαναν… Αυτά τα δείραμε». Το παραπάνω σχόλιο, που «τρεντάρει» τα τελευταία 24ωρα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, περιγράφει μέσα στην εσκεμμένη υπερβολή του το πόσο εχθρική παραμένει αυτή η χώρα ειδικά για τη νεολαία. Μια νεολαία που ενώ κατακλύζει τους δρόμους απαιτώντας δικαιοσύνη για τους αδικοχαμένους νεκρούς του (προδιαγεγραμμένου) σιδηροδρομικού δυστυχήματος των Τεμπών, βρίσκεται αντιμέτωπη με δακρυγόνα, κλομπ, υποκριτικές «συγγνώμες» και υποσχέσεις, όχι κατόπιν εορτής αλλά κατόπιν τραγωδίας.

Η αυθόρμητη κραυγή «ήταν η κακιά η (χ)ώρα» κρύβει τη συσσωρευμένη κοινωνική οργή του πιο δυναμικού κομματιού του πληθυσμού που εδώ και πάνω από μια δεκαετία υφίσταται τα χαστούκια των επάλληλων κρίσεων. Την έκταση των πληγών, που παραμένουν ανεπούλωτες, χαρτογραφεί η νέα μελέτη του Παρατηρητηρίου Περιφερειακών Πολιτικών, με θέμα «Η Ελλάδα στους Ευρωπαϊκούς δείκτες: γήρανση, απασχόληση, εκπαίδευση, στέγαση, διαθέσιμο εισόδημα». Η έκθεση επεξεργάζεται τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία της Eurostat και της ΕΛΣΤΑΤ, παρουσιάζοντας ανάγλυφα τη σταδιακή χειροτέρευση του επιπέδου διαβίωσης των ελληνικών νοικοκυριών από το 2010 ώς το 2021, η οποία δεν έχει αντιστραφεί, παρά την οριακή ανάκαμψη επί μέρους δεικτών κυρίως μετά το 2018.

Η Ελλάδα διατηρεί μια σειρά από θλιβερές αρνητικές «πρωτιές» ανάμεσα στις χώρες της Ε.Ε. και της ευρωζώνης, σε κομβικά ζητήματα όπως το υπερβολικό κόστος στέγασης, η μακροχρόνια ανεργία, η ανεργία των πτυχιούχων και η έλλειψη κράτους πρόνοιας, ενώ σε θέματα φτώχειας, κοινωνικής και υλικής αποστέρησης συγκρίνεται μόνο με κράτη του πρώην ανατολικού μπλοκ, όπως η Ρουμανία και η Βουλγαρία.

Οσο για τους δημογραφικούς δείκτες, η Ελλάδα μέσα σε μία δεκαετία «γέρασε» κατά 3,5 έτη, όταν ο μέσος όρος της Ε.Ε. είναι στα 2,3 χρόνια, καταγράφοντας την τρίτη χειρότερη μεταβολή πανευρωπαϊκά, μετά την Ισπανία και τη Μάλτα. Οι συγγραφείς της έρευνας, ο καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθυντής του Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής Γιώργος Παγουλάτος και ο ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ Θάνος Δελατόλας επισείουν τους κινδύνους ενός πιθανού «φαινομένου ντόμινο», όπως κατονομάζουν «τη σειρά επιδράσεων- διαταραχών, που θα παρατηρούσαμε στον δείκτη ηλικιακής αλληλεξάρτησης των ευπαθέστερων ηλικιακών ομάδων, στην παραγωγική ισχύ της χώρας, στο συνταξιοδοτικό σύστημα, στη μακροοικονομική ισορροπία και, εν τέλει, στην κοινωνική συνοχή».

Ανεργία

Τα ποσοστά ανεργίας του γενικού πληθυσμού παραμένουν υπερδιπλάσια του ευρωπαϊκού μέσου όρου, στο 14,7% από 7% στην Ε.Ε., ενώ στο ζενίθ της μνημονιακής κρίσης, το 2013, άγγιξαν το 27,8%. Η Ελλάδα έχει τη δεύτερη υψηλότερη ανεργία στην Ε.Ε. μετά την Ισπανία (14,8%), κατέχει όμως τα πρωτεία στο ποσοστό των ανέργων 25 έως 49 ετών που χρειάζονται τουλάχιστον 12 μήνες προκειμένου να ξαναβρούν απασχόληση, το οποίο φτάνει το 62,6%, έναντι 39,9% του ευρωπαϊκού μέσου όρου.

Στην Ελλάδα που διώχνει τα παιδιά της στο εξωτερικό για να καταφέρουν να βρουν δουλειά αντίστοιχη με τις σπουδές τους το ποσοστό ανεργίας ανάμεσα στους αποφοίτους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι το υψηλότερο στην Ευρώπη, στο 10,6% έναντι 4,2% στην Ε.Ε. Η σχετική μείωσή του, σε σύγκριση με την αρχή της κρίσης, όταν προσέγγιζε το 20%, δεν οφείλεται απαραίτητα στη δημιουργία ικανοποιητικών θέσεων εργασίας, όσο στο φαινόμενο τoυ brain drain, της μετανάστευσης επιστημονικά καταρτισμένου δυναμικού και στην ετεροαπασχόληση.

Οι ασφυκτικές συνθήκες που διαμορφώνονται ειδικά για τους νέους αποτυπώνονται και στον υψηλό ηλικιακό μέσο όρο που κατορθώνει ένας άνθρωπος να φύγει από το σπίτι των γονιών του. Στην Ελλάδα η ηλικία αυτή προσεγγίζει τα 32 έτη για τους άντρες και τα 30 για τις γυναίκες, όταν ο αντίστοιχος μέσος όρος στην Ε.Ε. είναι γύρω στα 27 και τα 25 αντίστοιχα.

Οι συγγραφείς εντοπίζουν ως βασική αιτία της αναγκαστικής παράτασης της «συγκατοίκησης» με τους γονείς τον εξαιρετικά υψηλό δείκτη «υπερ-επιβαρυμένων οικιακών εξόδων», όπως ονομάζονται στη γλώσσα της στατιστικής τα νοικοκυριά που ξοδεύουν πάνω από το 40% του διαθέσιμου εισοδήματός τους για στέγαση (ενοίκιο, ενυπόθηκα δάνεια, λογαριασμοί). Στην Ελλάδα σχεδόν ένα στα τρία νοικοκυρια (28,8%) ανήκει σε αυτή την κατηγορία, όταν ο μέσος όρος της Ε.Ε. είναι 8,3%, καθιστώντας τη χώρα μας μακράν την ακριβότερη για να έχει κανείς «ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι του».