Το νομισματικό σύστημα νοσεί

Μια ουσιαστική ανάπτυξη, μια ριζική αναγέννηση, απαιτεί ριζικές αλλαγές. Τόσο στον τρόπο που γίνεται αντιληπτός ο ρόλος του χρήματος όσο και στο πού θα αποσκοπεί μια γενικότερη νομισματική αναθεώρηση.

Τελευταία ακούμε συνεχώς να ανακυκλώνονται τα ίδια και τα ίδια σχετικά με το τι θα επιτρέψει στη χώρα μας να ανακάμψει. Ολα τα μεγάλα κεφάλια μιλούν για την ανάγκη επιστροφής στην ανάπτυξη και τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να επιτευχθεί. Ακύρωση Μνημονίου, εξορθολογισμός λειτουργίας του κράτους, συρρίκνωση του Δημοσίου, επαναφορά μισθών και συντάξεων στα προ κρίσης επίπεδα, αποπληρωμή χρέους με ρήτρα ανάπτυξης, επιστροφή στη δραχμή και πάει λέγοντας.

Ολες οι λύσεις που προτείνονται είναι εξ ορισμού ανεπαρκείς γιατί αγνοούν τον πιο σημαντικό παράγοντα: τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το νομισματικό σύστημα τόσο στην Ευρώπη όσο και διεθνώς. Οποιαδήποτε εκτελεστική εξουσία επιχειρεί να δώσει λύσεις μέσα σε αυτό το πλαίσιο αποτυγχάνει.

Για να υπάρξει μια ουσιαστική εξέλιξη, δεν αρκεί η διόρθωση επιμέρους στοιχείων -το σύστημα νοσεί. Μια ουσιαστική ανάπτυξη, μια ριζική αναγέννηση αν θέλετε, απαιτεί ριζικές αλλαγές. Τόσο στον τρόπο που γίνεται αντιληπτός ο ρόλος του χρήματος όσο και στο πού θα αποσκοπεί μια γενικότερη νομισματική αναθεώρηση. Στο τι είδους οικονομία και κοινωνία επιθυμούμε να κληροδοτήσουμε σε μελλοντικές γενεές.

Οι κυριότεροι λόγοι για τους οποίους το τρέχον νομισματικό σύστημα είναι ανεπαρκές είναι γιατί:

1. Προάγει μία τυφλή, αμιγώς ποσοτική γιγάντωση οικονομικών μεγεθών χωρίς να αναλογίζεται τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές συνέπειες.

2. Διαβρώνει τα ίδια του τα θεμέλια υποσκάπτοντας την πραγματική οικονομία, μια και η προτεραιότητα που δίνεται στους βραχυπρόθεσμους οικονομικούς στόχους συνεχώς θυσιάζει το μέλλον στον βωμό τού «σήμερα».

3. Ευνοεί τη διαμόρφωση και διαιώνιση μιας εικονικής οικονομίας στις χρηματαγορές, αποσταθεροποιητικής για την πραγματική οικονομία.

4. Διαιωνίζει μία κουλτούρα κυνισμού που εμποδίζει την ανάδυση των πιο ευγενών και δημιουργικών στοιχείων που είναι έμφυτα σε κάθε άνθρωπο.

5. Εντείνει το χάσμα της ανισότητας, στο οποίο έρχεται να προστεθεί η απώλεια των προνομίων που απολάμβανε μέχρι πρότινος ο πυρήνας του καταναλωτικού μοντέλου, η μεσαία τάξη.

6. Δημιουργεί ένα γενικευμένο καθεστώς έλλειψης στο σύνολο σχεδόν του πληθυσμού που οδηγεί στην ανάδυση πιο βίαιων συναισθημάτων και συμπεριφορών.

7. Αγνοεί το γεγονός ότι ως νοητική προέκταση του φυσικού κόσμου υπόκειται στους ίδιους κανόνες που διέπουν ένα οικοσύστημα.

8. Μετατρέπει την ίδια τη ζωή σε έναν αγώνα δρόμου όπου περνούν οι ώρες, οι μέρες και τα χρόνια χωρίς να βιώνεται ουσιαστικά η ίδια η ύπαρξη.

Στα βιβλία ιστορίας του μέλλοντος, οι κοντόφθαλμες, απέλπιδες απόπειρες για την ανάνηψη ενός παθογενούς, ανίατου νομισματικού συστήματος θα φαντάζουν στην καλύτερη των περιπτώσεων ως παιδαριώδη σφάλματα σε μία ευρύτερη εξελικτική πορεία.

Τα συστημικά πλαίσια ανέκαθεν διαμόρφωναν και ενίσχυαν συγκεκριμένες συμπεριφορές και συνειδήσεις.

Στην παρούσα φάση, η διαμόρφωση νέων συμπεριφορών και συνειδήσεων, εναρμονισμένων με ένα βιώσιμο μέλλον και με κάτι παραπάνω από ευοίωνες προοπτικές, έχουν ως προαπαιτούμενο ένα νέο νομισματικό μοντέλο. Ενα μοντέλο που θα λειτουργεί ως αρωγός τής –μέχρι πρότινος αδρανούς ή περιθωριοποιημένης– θετικής και δημιουργικής δυναμικής του ανθρώπινου πνεύματος.

Αυτή τη στιγμή υπάρχουν αμέτρητες προτάσεις εναλλακτικών νομισματικών μοντέλων, εκ των οποίων τουλάχιστον πέντε χιλιάδες δοκιμάζονται σε πρακτικό επίπεδο σε διάφορες χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Ορισμένες δε από τις πρωτοβουλίες χρηματοδοτούνται σε ερευνητικό επίπεδο από θεσμικούς φορείς όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Είναι ξεκάθαρο πλέον πως το νομισματικό σύστημα οδηγείται σε διάδοχη κατάσταση. Το ζήτημα είναι σε ποιους στόχους θα δοθεί προτεραιότητα και τι είδους οικονομία και κοινωνία θα επιχειρηθεί να διαμορφωθεί. Και για να έχει πιθανότητες επιτυχίας οτιδήποτε θα πρέπει:

• Να στηρίζεται σε βιωματικές, εμπειρικές προσλαμβάνουσες.

• Να είναι προσαρμοσμένο στα δεδομένα και τη συλλογική προδιάθεση της κουλτούρας που θα κληθεί να υπηρετήσει.

• Να έχει αυξημένους βαθμούς ελευθερίας για να αποτελέσει ένα ρωμαλέο, δυναμικό σύστημα ικανό να προσαρμόζεται σε μεταβαλλόμενες συνθήκες.

Το κυριότερο είναι ότι πρέπει να συμφέρει τους πάντες, χωρίς εκπτώσεις και συμβιβασμούς. Η πρόταση φαντάζει αντιφατική, οι έννοιες αλληλοαναιρούνται. Υπό το πρίσμα μιας παγκόσμιας συνειδησιακής μετατόπισης που ήδη συντελείται, συγκλίνουν. Φτάνοντας στα μη περαιτέρω, το αίσθημα αυτοσυντήρησης θα μπορεί να εκφραστεί μόνο μέσα από μία ολική κι όχι αποσπασματική, στενά ωφελιμιστική θεώρηση της πραγματικότητας. Οσοι δε επιμείνουν στο δεύτερο, θα περιθωριοποιηθούν, θα φαντάζουν δεινόσαυροι, γραφικοί, αγκιστρωμένοι σε ένα ιδεώδες που η εποχή του έχει παρέλθει.

Οικονομικός αναλυτής