Κόντρα στον αρπακτικό καπιταλισμό

Υπάρχουν δύο τύποι βιβλίων με επιφυλλίδες. Εκείνα που σχεδιάζονται για να εμπλουτίσουν το βιογραφικό του συγγραφέα τους και λειτουργούν ως αρχεία της δουλειάς του, και εκείνα που επιδιώκουν να προσφέρουν στον αναγνώστη κάτι περισσότερο από το άθροισμα των κειμένων που συγκεντρώνουν.

Αυτή τη δεύτερη ομάδα καταξιώνει με τον πιο γόνιμο τρόπο το καινούργιο βιβλίο του πολιτικού σχολιαστή και αρχισυντάκτη της ιντερνετικής www.efsyn.gr Τάσου Τσακίρογλου, Το πολύ μέσα στο λίγο. Κριτικά σημειώματα για τα εκτός της επικαιρότητας (εκδ. οκτώ). Εδώ, ο Τσακίρογλου εκκινεί από το σήμερα του «πρώτη φορά Αριστερά» και πηγαίνει προς το χθες μέχρι τον Δεκέμβρη του 2012 ανατέμνοντας τη μεταπολιτική συνθήκη της συγκυβέρνησης Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ.

Ωστόσο η συνθετική ανάγνωση των 113 άρθρων της έκδοσης, που πρωτοδημοσιεύτηκαν στην έντυπη «Εφ.Συν.», βάζει βάσεις για να στοχαστούμε το αύριο, τώρα μάλιστα που μπαίνουμε στην κομβική σεζόν 2016-17.

«Τα πράγματα για την Αριστερά βρίσκονται σε πολύ δύσκολη και λεπτή φάση», μου σχολίαζε. «Ξεκινά μια περίοδος όπου θα πρέπει να πάρει ιστορικές αποφάσεις και, το κυριότερο, να αποδείξει ότι μπορεί να ακούσει την κοινωνία. Διότι η κοινωνία είναι πάντα ένα βήμα μπροστά. Το έδειξαν οι εξελίξεις στη Λατινική Αμερική. Το να ανεβεί μια κυβέρνηση της Αριστεράς στην εξουσία δεν είναι το τέλος αλλά η αρχή. Τότε είναι που πρέπει να ενταθούν οι αγώνες, η πίεση, τα αιτήματα, οι διεκδικήσεις».

Αυτά τα σημερινά λόγια του κουμπώνουν με όσα έγραφε για την «αλλιώτικη Βουλή» που προέκυψε από τις εκλογές του περσινού Σεπτεμβρίου. Ανέστιος αλλά αδιαπραγμάτευτα αριστερός ο ίδιος, υπογράμμιζε (22/9/2015) την «απουσία μιας κοινοβουλευτικής αριστερής αντιπολίτευσης η οποία θα πιέζει και θα συντρέχει για τις όποιες αντιστάσεις στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές».

Δεν είναι τυχαίο ότι το βιβλίο του κλείνει με ένα μαχητικό άρθρο του (19/12/2012) ενάντια στην «τυραννία της λιτότητας», όπου θυμίζει τη μακιαβελική διαπίστωση πως «Η καλύτερη οχύρωση των δυνατών είναι η αδράνεια των λαών».

Εδώ φανερώνεται άλλο ένα χαρακτηριστικό της προσέγγισης του Τσακίρογλου. Δεν μιλά σαν τιμητής, ούτε σαν βαθμολογητής. Μιλά σε πρώτο πληθυντικό, διότι «και τα λάθη και τα κουσούρια της Αριστεράς είμαστε εμείς, οι άνθρωποί της». Και στέκεται στις συλλογικές όσο και στις ατομικές ευθύνες, έχοντας στο μυαλό του τους «εξουσιαζόμενους» και «το δάσος πίσω από το δέντρο».

Επιπλέον «ακούει» και τη θεωρία. Δεινός αναγνώστης, με πτυχίο Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών Σπουδών, έχει πάρει συνεντεύξεις από τους πιο ανήσυχους διανοητές του καιρού μας (το βιβλίο του Πρόσωπα της απομάγευσης, εκδ. οκτώ 2014, είναι έργο αναφοράς).

Στα κριτικά του σημειώματα ειδικότερα, σταχυολογεί αλήθειες από τον Ντέιβιντ Χάρβεϊ, τον Μπάουμαν, τον Μικαέλ Λεβί, τον Χολογουέι, τον Λατούς ή τον Αϊζάια Μπερλίν, τον Ροζανβαλόν, τον Χάμπερμας κ.ά., και τις προτείνει στον αναγνώστη ως ερμηνευτικά κλειδιά για την κατάσταση των πραγμάτων στην Ελλάδα και στο παγκοσμιοποιημένο καπιταλιστικό τοπίο. Ετσι, παραμερίζει την «ατέρμονη κρισεολογία» και εστιάζει στη μεγάλη εικόνα (το πολύ) που συντίθεται από τα επιμέρους κομμάτια της (το λίγο).

Από εκεί και πέρα, το ερώτημα που θέτει αυτό το βιβλίο είναι: «Πού ακριβώς θέλουμε να πάμε και με ποιο όχημα». Για τον Τσακίρογλου πάντως (5/2/2016), «η κυβέρνηση και η διαχείριση της πολιτικής εξουσίας (και όχι κατ’ ανάγκη της οικονομικής) δεν αποτελεί υπέρτερο αγαθό σε σχέση με την υπεράσπιση της κοινωνικής πλειοψηφίας».

Το γλωσσάρι της κρίσης και της αντιμετώπισής της

Στον οξυδερκή πρόλογό του ο Κώστας Δουζίνας περιγράφει ετούτο το βιβλίο ως «οδικό χάρτη της μνήμης και της σκέψης»… η οποία έχει ιδιαίτερη ευθύνη σε χαλεπούς καιρούς. Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε ότι μέσα από αυτό το σύνολο των πολιτικών σημειωμάτων του Τσακίρογλου, προκύπτει ένα πολύτιμο βασικό γλωσσάρι της κρίσης και της αντιμετώπισής της.

Ξεχωρίζω μερικές πολύ «κακές» λέξεις-φράσεις:

• «αρπακτικός καπιταλισμός», «τεχνοκρατικός αμοραλισμός εις βάρος της κοινωνικής πλειοψηφίας», «καιροσκοπικός νεοφιλελευθερισμός», «ακροδεξιός αυταρχισμός», «συσσώρευση μέσω της απόσπασης πόρων και δικαιωμάτων», «βουλιμική επιθετικότητα των ελίτ του πλούτου και της πολιτικής», «αποδυναμωμένο υποκείμενο», «μεταδημοκρατική κατάσταση με χαρακτηριστικό τον φαύλο κύκλο ιδιωτικοποίησης του κράτους-αποξένωσης των πολιτών από την πολιτική», «αναπτυξιολαγνεία», «δημοκρατία χαμηλής έντασης στην Ευρώπη με παρόντα όλα τα τυπικά χαρακτηριστικά αυτού του πολιτεύματος και απόντα όλα τα κοινωνικά χαρακτηριστικά της», «μνημόνια-οδηγοί αποβίωσης», «μονόδρομος», «στρατιωτικοποίηση της καθημερινότητας», «λογική των έκτακτων συνθηκών ως άλλοθι για τον εξοβελισμό της πολιτικής συζήτησης στην Αριστερά», «ειδικοί παντός καιρού με την τεχνογνωσία του ψηφοσυλλέκτη», «δυσκοιλιότητα ιδεών» στους κόλπους της Αριστεράς.

Ιδού όμως και μερικές καλές λέξεις-φράσεις:

• «επαναθεμελίωση του δικαιώματος στην ελπίδα», «αλληλεγγύη», «συλλογικότητα», «πρωτοβουλία», «αγώνας», «περίσκεψη», «διαρκής επαγρύπνηση», «αναστοχασμός», «διακινδύνευση απέναντι στους μηχανισμούς της αλλοτρίωσης», «ανοικοδόμηση της Ε.Ε. σε νέα θεμέλια», «κοινωνική δικαιοσύνη ενάντια στη δικαιοσύνη της αγοράς», «απο-αποικιοποίηση του μυαλού και της σκέψης μας από τον οικονομισμό».

Σε αντίθεση με πολλούς αρθρογράφους οι οποίοι κτίζουν την καριέρα τους με δυσφημιστικές επιθέσεις σε πρόσωπα της επικαιρότητας, βασισμένες σε ανυπόστατες ή παραποιημένες «πληροφορίες», ο Τάσος Τσακίρογλου σπάνια ασχολείται με συγκεκριμένα πρόσωπα.

Οταν βάζει αρνητικό πρόσημο σε κάποιο όνομα, το κάνει επειδή η στάση του εκφράζει μια κοινωνικο-πολιτική παθογένεια. Στο βιβλίο του θα βρούμε την τεκμηριωμένη κριτική του σε αρκετά αρνητικά παραδείγματα. Αλλά για τους «Φρανκενστάιν της Σοσιαλδημοκρατίας» και τα «Μεταρρυθμιστικά κουρέλια» είναι ιδιαίτερα δριμύς.

Γιατί; «Διότι ο λεγόμενος "Μεταρρυθμιστικός χώρος" είναι το πιο προκεχωρημένο φυλάκιο του νεοφιλελευθερισμού, οι απενοχοποιημένοι ξενιστές της πιο ληστρικής και ανάλγητης πολιτικής και της ελαστικοποίησης των σχέσεων εργασίας, υπεύθυνοι για την κοινωνική διάλυση που βιώνουμε όσο και η νεοφιλελεύθερη Δεξιά».

Ο πέπλος...

Τα συστημικά ΜΜΕ –τηλεοπτικά δίκτυα, ραδιόφωνα, εφημερίδες, ιστότοποι– έχουν υιοθετήσει τη στάση «ο εχθρός λαός», έγραφε πριν από δέκα μήνες ο Τσακίρογλου. Και υπογράμμιζε ότι το βαθύ μιντιακό σύστημα εξελίχθηκε σε «βασικό εμπόδιο για την όποια προοδευτική αλλαγή».

Η «πολυφωνική μονοφωνία των ιδιωτικών ΜΜΕ» που κορυφώθηκε μετά την εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ και οι ίδιοι οι «μιντιακοί ολιγάρχες» που ξεγυμνώθηκαν πρόσφατα μπροστά στην Επιτροπή της Βουλής, τον απασχολούν σε πολλά σημειώματα.

Ομως τον ανησυχεί εξίσου το γεγονός ότι ο σημερινός επικοινωνιακός θόρυβος που διαχέεται εν είδει «ζωντανής και έγκαιρης ενημέρωσης» συνιστά έναν πέπλο που σκεπάζει την πραγματικότητα.

Ο ίδιος δούλεψε 15 χρόνια στις ειδήσεις του Flash 96, έπειτα στην «Ελευθεροτυπία», ήταν ιδρυτικό μέλος του συνεταιριστικού, ριζοσπαστικού περιοδικού ΜΟΝΟ, και σήμερα, μέσα από το εγχείρημα της «Εφ.Συν.», ξέρει ότι: «Ναι, τα ανεξάρτητα, συνεταιριστικά, αυτοδιαχειριζόμενα, ακηδεμόνευτα ΜΜΕ μπορούν να αντέξουν στην αγορά και να κάνουν τη διαφορά». Για εκείνον: «Η δημοσιογραφία έχει καθήκον να βοηθά να αντιλαμβανόμαστε το γενικό πίσω από το μερικό και το ανεκδοτολογικό».