Κοσμοσυρροή για τους σταρ συγγραφείς του Νότου

Πατείς με-πατώ σε στη συζήτηση των Πασκάλ Μπρικνέρ, Σαντιάγο Ρονκαλιόλο και Μιχάλη Μοδινού, την οποία συντόνιζε η Μικέλα Χαρτουλάρη, με αφορμή την αφοριστική ρήση του Γερούν Ντάισελμπλουμ πως ο Νότος έφαγε τα λεφτά σε ποτά και γυναίκες.

Διπλά Νότιος ο Σαντιάγο Ρονκαλιόλο, ο Περουβιανός συγγραφέας και μαχητικός αρθρογράφος που εδώ και 17 χρόνια ζει στη Βαρκελώνη, αναφέρθηκε στο ευρωπαϊκό πρόβλημα μέσα από την προσωπική του εμπειρία. «Πριν από 10 χρόνια με θεωρούσαν Ευρωπαίο δημοσιογράφο, όταν όμως άρχισα να γράφω για το εθνικιστικό ζήτημα υπήρχαν άνθρωποι που με έβλεπαν με μίσος, μου έλεγαν γύρνα στη χώρα σου.

Κάθε μέρα που περνά γίνομαι όλο και πιο... αλλοδαπός. Παλαιότερα, στην πλούσια Ευρώπη έλεγαν πως θέλουν να αναμείξουμε τους ανθρώπους κι όλοι να είναι μέρος αυτού του πρότζεκτ. Τώρα όλοι μπαίνουν στο οχυρό των πολιτικών τους κομμάτων, της μικρής τους πόλης, της δικής τους κοινότητας.

Το μέρος που νιώθουν ότι ανήκουν γίνεται όλο και πιο μικρό. Η εικόνα για τον εαυτό μας γίνεται όλο και πιο στενή, έτσι η “απειλή” από τον “ξένο” μεγαλώνει, κι έτσι οδηγούμαστε στη Λεπέν ή στο Brexit».

Ο Πασκάλ Μπρικνέρ, ο Γάλλος συγγραφέας που συνήθως «σκανδαλίζει» με τις απόψεις του, τόνισε πως ο «Νότος» είναι «μια εφεύρεση των Βορείων από τη δεκαετία του ‘60 και συνδέεται με τις έννοιες της ελευθεριότητας, μιας υπέρβασης από τον πουριτανικό προτεσταντισμό».

Επίσης, παρομοίασε την εκλογή Μακρόν με ασημένια γραμμή σε γκρίζο σύννεφο και σχολίασε: «Μέχρι την εκλογή του νέου μας προέδρου η Ευρώπη ήταν γεμάτη από αντιευρωπαϊκά κινήματα. Υπάρχει πλέον μια μετατόπιση.

Η κατάρρευση της Ευρώπης θα είναι ο θρίαμβος των μικρών οντοτήτων. (...) Η Ευρώπη στρέφεται στον εθνικισμό όχι γιατί οι άνθρωποι είναι κακοί αλλά γιατί έχουν την αίσθηση ότι δεν αποφασίζουν αυτοί για το πεπρωμένο τους. Οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται από ένα πραγματικά πολιτικό σύνολο και όχι μόνο από τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών».

Οι θρησκείες στην άκρη: Γεννημένος στην Αλγερία, ο 46χρονος Σαλίμ Μπασί, που ζει στη Γαλλία και έχει βραβευτεί με Γκονκούρ Πρώτου Μυθιστορήματος το 2001, αναφέρθηκε στο βιβλίο του «Η σιωπή του Μωάμεθ» (εκδ. Νεφέλη), αυτοβιογραφικό και μαρτυρία μαζί.

Μίλησε για τα νεανικά του χρόνια στην Αλγερία, για την καταπίεση της θρησκείας, τον έλεγχο της σεξουαλικότητας από το Ισλάμ. «Στη χώρα μου έπρεπε να χειραφετηθούμε από τη θρησκεία για να υπάρχουμε. Ενας Αλγερινός δεν μπορεί να πει είμαι άθεος, δεν υπάρχει η θεμελιώδης ελευθερία τού να μην πιστεύεις» είπε και κατέληξε: «Δεν νομίζω ότι θα υπάρξει φιλελεύθερη εκδοχή του Ισλάμ.

Οι κοινωνίες μας θα πρέπει να βάλουν τις θρησκείες στην άκρη. Σε μια σύγχρονη κοινωνία το Ισλάμ πρέπει να μείνει σε ιδιωτικό χώρο, να είναι μια συζήτηση μεταξύ ατόμου και πνευματικότητας και να μην παρεμβαίνει στη δημόσια συζήτηση».

Ματιάς Ενάρ. Η Συρία βρίσκεται στο επίκεντρο του βιβλίου «Πυξίδα» (εκδ. Στερέωμα) ενώ στην καρδιά του είναι οι «Ακυβέρνητες Πολιτείες» του Τσίρκα. Ο επίσης βραβευμένος με Γκονκούρ Γάλλος συγγραφέας έζησε στη δεκαετία του ‘90 στη Συρία:

«Ακόμα κι αν δεν μπορούσαμε να φανταστούμε τότε τον εμφύλιο, οι σπόροι ήδη υπήρχαν εκεί με τις διαμάχες των κοινοτήτων, τη σκληρότητα του καθεστώτος, τα βασανιστήρια, τις φυλακές».

Αναφέρθηκε στην έννοια της ανεκτικότητας: «Σημαίνει άνοιγμα προς τον άλλον, με την έννοια ότι όχι μόνο δεν με ενοχλεί αλλά με ενδιαφέρει. Η γνώση του άλλου αποτελεί πραγματικά ανοχή». Αλλά και στην έννοια της ταυτότητας: «Είναι μια διαρκής κίνηση, όχι στασιμότητα, πρόοδος στον χρόνο.

Εγώ είμαι Γάλλος αλλά και πολλά άλλα πράγματα, προσθέτω διάφορες διαστάσεις και έτσι διαμορφώνω την ταυτότητά μου. Χρειάζομαι την ταυτότητα για να ορίσω τον εαυτό μου και τη διαφορά μου από τον άλλον για να φτιάξω τον εαυτό μου».

Ο επίμονος Καμπρέ. Εξαντλήθηκαν τα ακουστικά μετάφρασης από το πολυάριθμο ακροατήριο του Ζάουμε Καμπρέ, ευτυχώς όμως που υπήρχε ο Ευρυβιάδης Σοφός, ο οποίος έχει μεταφράσει το ογκώδες μυθιστόρημά του «Confiteor» (Πόλις) από τα καταλανικά, το βιβλίο-έκπληξη της χρονιάς.

Καίρια ερώτηση, γιατί επιμένει... καταλανικά. «Δεν θα ρωτούσατε έναν Ελληνα συγγραφέα γιατί γράφει στα ελληνικά», ήταν η απάντηση. «Αυτή είναι η γλώσσα μου, η γλώσσα της μητέρας μου, η γλώσσα που μιλάω με τα παιδιά και τα εγγόνια μου.

Το ζήτημα της γλώσσας είναι και πολιτικό, θα προσπαθήσουμε να το λύσουμε με τη διαδικασία ανεξαρτητοποίησης από την Ισπανία, η οποία δεν προστατεύει όλες τις γλώσσες. Δεν μπορώ να γράψω στα ισπανικά γιατί γράφω με τη γλώσσα της ψυχής μου».

Η εξουσία του Ερντογάν. Τι σημαίνει να είσαι συγγραφέας στη νοτιοανατολική Μεσόγειο σήμερα; «Δεν μπορώ να δημιουργήσω ψευδή αισιοδοξία, πιστεύω ότι η γεωγραφία είναι το πεπρωμένο», είπε ο Ζουλφί Λιβανελί, φίλος της Ελλάδας και του Μίκη Θεοδωράκη.

«Στην Τουρκία πάντα είχαμε προβλήματα στην ελευθερία έκφρασης, από την Οθωμανική Αυτοκρατορία μέχρι τώρα. Δεν αισθάνομαι ότι έχω καλλιτεχνική ελευθερία, όχι μόνο λόγω των περιορισμών που θέτει η κυβέρνηση αλλά και επειδή όλοι περιμένουν να γράψω ένα βιβλίο για όσα συμβαίνουν γύρω μου. Νιώθω ότι είναι καθήκον μου να το κάνω.

Δεν χρειάζεται να είναι όλοι οι συγγραφείς πολιτικοί, αλλά πρέπει να είναι υπεύθυνοι», και κατέληξε: «Δεν νομίζω ότι αν παραμείνει ο Ερντογάν στην εξουσία θα είναι καλύτερα για την Τουρκία και για την Ελλάδα. Δυστυχώς όλες οι εξουσίες βρίσκονται στα χέρια ενός άνδρα. Δεν είναι βιώσιμη αυτή η κατάσταση. Ακόμα και οι Οθωμανοί σουλτάνοι δεν είχαν τόση δύναμη».

Στο ίδιο πάνελ, πιο αισιόδοξος ο Ισραηλινός Εσκόλ Νεβό εξήγησε τους λόγους: «Οι συγγραφείς είναι αισιόδοξοι επειδή φέρνουν αλλαγή και μεταρρύθμιση γράφοντας μια ιστορία, επειδή εμπλέκονται με τους χαρακτήρες τους κι επίσης από ένστικτο βρίσκονται ενάντια στο ρεύμα.

Εγώ διαφωνώ με την κυβέρνηση του Ισραήλ. Πάντα ήμουν μειονότητα, πάντα επαναστατούσα, γι’ αυτό έχω ασχοληθεί με ένα θέμα-ταμπού, τις ηθικές συγκρούσεις των Ισραηλινών στρατιωτών κατά την ιντιφάντα. Οταν αναφέρομαι σε πολιτικά θέματα στα μυθιστορήματά μου διατηρώ μια αμφισημία, ενώ όταν αρθρογραφώ είμαι σαφής».