«Η ηλικία είναι κάτι σχετικόν δεν μετρείται πάντως με την διάρκειαν, με το περιεχόμενόν της μετρείται» σημείωνε ο Ιωάννης Συκουτρής (1901-1937) στην, εν είδει μανιφέστου, «Φιλοσοφία της Ζωής». Και στη δεκαπενταετή δημιουργική πορεία, μέχρι την εθελουσία έξοδό του το 1937, εξασφάλισε υστεροφημία ως κλασικός φιλόλογος, μελετητής της αρχαίας, βυζαντινής και νεοελληνικής γραμματείας. Αριστούχος απόφοιτος του Πανεπιστημίου Αθηνών, διδάκτωρ το 1924 και μεταπτυχιακός υπότροφος στη Γερμανία (ο Βιλαμόβιτς τον θεωρεί ισάξιο του Κοραή, ο Γέγκερ τον αποδέχεται ως τον μόνο αλλοδαπό σπουδαστή), το 1930 ο 28χρονος Συκουτρής διορίζεται υφηγητής στη Φιλοσοφική Σχολή. Ιδιόμορφη προσωπικότητα, αντιφατικός χαρακτήρας, ακούραστος ερευνητής αλλά και χαρισματικός δάσκαλος, γεμίζει τα αμφιθέατρα με ακροατές και επεκτείνει τη δραστηριότητα του και εκτός Πανεπιστημίου, ιδρύοντας φιλολογικούς συλλόγους για την ανάγνωση λογοτεχνίας ή την έκδοση αρχαίων κειμένων.
Ο Συκουτρής υπήρξε όχι μόνο μελετητής της κλασικής και βυζαντινής επιστολογραφίας αλλά και δεινός επιστολογράφος. Ακόμα και αν πολλά τεκμήρια βρίσκονται διασκορπισμένα σε δημόσια ή ιδιωτικά αρχεία ή έχουν χαθεί, ο ανά χείρας τόμος συμπληρώνει την εικόνα που γνωρίζουμε και από την πρόσφατη έκδοση των κυπριακών του γραμμάτων (ΜΙΕΤ 2008). Εδώ περιλαμβάνονται -φιλολογικά σχολιασμένες και υπομνηματισμένες- 59 επιστολές και επιστολοδελτάρια προς τις μαθήτριες Αγλαΐα, Μαρία, Μαρίκα και Ηρώ, όλες φοιτήτριες της Φιλοσοφικής Σχολής. Η εισαγωγή πληροφορεί για τα πρόσωπα της επιστολογραφικής σχέσης και σχολιάζει το γραφικό ήθος της πυρετώδους γραφής του Συκουτρή. Το επίμετρο παρακολουθεί την πορεία αυτής της «ιδιαίτερης και ασυνήθιστης» -πλην «ελεύθερης» και «αγνής» φιλίας- που εξελίσσεται σε μια ενδιαφέρουσα επιστολογραφική σχέση, εντάσσοντάς την στη ζωή και το έργο του. Ο Συκουτρής εξάλλου είχε σκανδαλίσει το καθηγητικό κατεστημένο με την τάση του να συγχρωτίζεται με τον φοιτητικό κόσμο και εκτός Πανεπιστημίου.
Οι επιστολές καλύπτουν χρονικά τα τέσσερα τελευταία χρόνια της ζωής του και αφορούν κυρίως περιόδους διακοπών, ταξιδιών στο εξωτερικό και εκδρομών. Από τη μια ο Δάσκαλος από την άλλη οι μαθήτριες, και τα δύο μέρη με συνείδηση της διαφοράς των ρόλων τους. Τα γράμματα δεν είναι πάντοτε προσωπικά, και συχνά αλληλοσυμπληρώνονται. Μια επιστολή στην Αγλαΐα συμπληρώνει επιστολή στη Μαριάνθη ή τη Μαρία. Αυτές τον ενημερώνουν προφανώς για όλα: οικογενειακά, ίσως και προσωπικά νέα, φιλολογικές εργασίες. Αυτός απαντά σε όλα. Στέλνει ευχές στην οικογένειά τους, συμπάσχει στα πρώτα, συμβουλεύει στα δεύτερα. Η σύζυγός του δεν απουσιάζει από τις επιστολές. Κάποτε ο Δάσκαλος «διασκεδάζει» περιγράφοντας ταξιδιωτικές εμπειρίες και χοροεσπερίδες σε ρόλο «κοσμικογράφου». Kοσμική ζωή, κινηματογράφος, εκδρομές, πρωινή εργασία στο υπουργείο και συναντήσεις στην Ακαδημία, αλλά και η πορεία των εργασιών του: το «Συμπόσιο», ο «Φάουστ», η «Ποιητική» του Αριστοτέλη, όλα θα βρουν κατάλληλη θέση στις επιστολές του Δασκάλου που αντιλαμβάνεται κάθε «γνήσια παιδαγωγία» ως «ενέργεια αμοιβαίας επιδράσεως» [16/7/1933].
Προϊόντος του χρόνου η επικοινωνία αυτή καθίσταται ανάγκη, με τον Συκουτρή να αναζητά λύτρωση στο «κουβεντολόγι». Καταβεβλημένος από τη μοναξιά και τις έντονες ψυχικές μεταπτώσεις προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα «στο χάος των εξωτερικών συνθηκών της ζωής του και την άβυσσο των εσωτερικών κινημάτων της ψυχής του» [16/7/1933]. Στη «σκοτεινιασμένη» του ζωή η δικιά τους αγάπη και επαφή αποτελεί «χαμόγελο αιθρίας» [30/8/36]. Τον Αύγουστο του 1937 σημειώνει και αναρωτιέται δυσοίωνα: «Ολοένα αισθάνομαι να σκοτεινιάζη γύρω μου και μέσα μου-γι’ αυτό πιάνομαι τόσο νευρικά, τόσο παθολογικά θα έλεγα γραπώνομαι από την αγάπη σας. Αλλά ως πότε;» [3/8/37]
Το τελευταίο δελτάριο χρονολογείται την τελευταία μέρα της ζωής του και απευθύνεται στην Αγλαΐα: «Χαίρε από την Κόρινθον»! Ο Συκουτρής έχει μόλις επιστρέψει από τη Γερμανία, προφανώς απογοητευμένος από τον εθνικοσοσιαλισμό, που κάποτε τον γοήτευσε. Κατά τη διάρκεια μιας εξόρμησης στην Ακροκόρινθο επιστρέφει στο δωμάτιο του ξενοδοχείου του και αυτοκτονεί με ηρεμιστικά (21 Σεπτεμβρίου 1937). Ενδοπανεπιστημιακές έριδες, προσωπικά και οικογενειακά αδιέξοδα, «έξοδος εκ της σκηνής εις ώραν ακμής» (Ν. Β. Τωμαδάκης), ή «δικαίωσις» μιας «ηρωικής ζωής» κατά τα νιτσεϊκά πρότυπα; Οπως μάλλον συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις καλό είναι να συνυπολογίζονται όλα ως συνισταμένες (βλ. Πέτρος Χαρτοκόλης, «Ιδανικοί αυτόχειρες», Εστία, 2003). Οπως και να έχουν τα πράγματα, ο Συκουτρής αποφάσισε να θέσει τέλος στη ζωή του ή καλύτερα, με δικά του λόγια, να περάσει σε αυτή την «όλο όνειρα και παρόν» κατάσταση, όπου «καμία πραγματικότης δεν έρχεται να σου δώση χρονολογικήν διαβάθμισιν παρελθόντος και παρόντος» (27/8/1934).
«Με φιλίαν παντοτινήν και άδολη», Γράμματα του Ιωάννη Συκουτρή στις μαθήτριές του (1933-1937),
εισαγωγή: Γεώργιος Α. Χριστοδούλου, φιλολογική επιμέλεια και επίμετρο: Ελένη Ράμφου, ΜΙΕΤ, σελ. 321
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας