Συγγραφέας με πλούσιο μεταφραστικό έργο, φιλοσοφικού κυρίως στοχασμού αλλά και λογοτεχνίας, ο εκ Θεσσαλονίκης Ζήσης Σαρίκας καλλιεργεί παράλληλα τον δοκιμιακό λόγο όσο και τη μυθοπλασία. Μετά τα Ψίχουλα (1998), το Μακριά από τον κόσμο (2008) και τις Ανθρώπινες σκιές (2012), επανεμφανίζεται με τη νουβέλα Κυριακή ρεπό.
«Σημειώνω ότι τα σκοτεινά πράγματα με απωθούν. Μου αρέσει η διαύγεια και η σαφήνεια» δήλωνε παλαιότερα σε συνέντευξή του. Αυτές ακριβώς τις αρετές συναντούμε από την πρώτη στιγμή στο βιβλίο του.
Πολλοί από εμάς έχουν εμπειρίες από κάποιαν αλλοδαπή που τους καθαρίζει το σπίτι, προσέχει τα παιδιά τις ώρες που εργάζονται οι μεγάλοι, φροντίζει ανήμπορους γονείς ή εκτελεί χρέη φτηνότερης αποκλειστικής στα νοσοκομεία. Η νεοελληνική αυτή «πολυτέλεια» έχει περάσει σποραδικά σε αρκετές σελίδες της σύγχρονης λογοτεχνίας. Βιβλίο όμως που να έχει αποκλειστικό θέμα του τη ζωή μιας τέτοιας πολύτιμης οικιακής βοηθού, ίσως, είναι η πρώτη φορά που επιχειρείται.
Η Ελένη, μια γυναίκα δυναμική, «με τσαγανό», εκεί στην εκπνοή του 20ού αιώνα, λίγο μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, αποχαιρετά την οικογένειά της, αφήνει την πατρίδα της, τη Γεωργία, και αναζητώντας καλύτερη τύχη ξεκινά μόνη για τη Θεσσαλονίκη, γιατί, όπως της λένε, έχει πολλούς Πόντιους εκεί. Το πραγματικό της όνομα είναι Ναντέζντα, δηλαδή Ελπίδα, Στεπάνοβα, αλλά εκείνη, για να τονίσει τις ελληνικές της ρίζες, επιμένει στο Ελένη Αερίδου, αφού οι παππούδες της ήταν Ελληνες μετανάστες στην Τσάλκα της Γεωργίας –ενδιαφέρουσα η περιγραφή της Τσάλκας από τον αφηγητή. Η Ελένη υφίσταται όλη την περιπέτεια του εξοντωτικού ταξιδιού, της προσωρινής εγκατάστασης στη συμπρωτεύουσα, της αναγκαστικής συνύπαρξης με άλλους, ομοεθνείς της και αλλοεθνείς, της συμβατικής δουλειάς με όρους εκμετάλλευσης, μέχρις ότου καταφέρει να ορίζει μόνη τη ζωή της, η οποία κλείνεται πια ανάμεσα «στην καθημερινή βιοπάλη και στην πραγματοποίηση του ονείρου της: να φέρει τους δικούς της από τη Γεωργία στην Ελλάδα», κάτι που τελικά γίνεται.
Μέσα από τη ρεαλιστική περιγραφή της πραγματικότητας, με εικόνες ζωντανές, ο συγγραφέας προχωράει αβίαστα σε βαθύτερες κοινωνικές και πολιτικές αναλύσεις. Χωρίς στόμφο, μιλάει απλά για τους πρόσφυγες στις λαϊκές αγορές, τους Κινέζους και τη διείσδυσή τους στην ελληνική οικονομία, τα διαπολιτισμικά σχολεία. Αυτό είναι και το πρώτο χαρακτηριστικό του βιβλίου: ο αβίαστος τρόπος με τον οποίο ο Σαρίκας ανατέμνει την καθημερινότητα και προχωράει σε κριτική θεώρηση φαινομένων όπως: η κατακερματισμένη Αριστερά, ο υπαρκτός σοσιαλισμός και η κατάρρευσή του, η παγκοσμιοποίηση, η μετανάστευση στο τέλος του 20ού και στις αρχές του 21ου αιώνα.
Δεύτερο ευδιάκριτο στοιχείο της γραφής του Ζήση Σαρίκα είναι η ευθύβολη παρατήρηση και η ακριβής χαρακτηρολογία. Οργανώνει και στρογγυλεύει ανθρώπινους τύπους, χαρακτήρες από ποικίλα κοινωνικά σύνολα. Από την παρουσίαση της κεντρικής του ηρωίδας Ελένης, της οποίας χτίζει σιγά σιγά το ψυχογράφημα, μέχρι τον τελευταίο ένοικο των πολυκατοικιών στις οποίες εργάζεται η Γεωργιανή.
Με παραγωγικό συλλογισμό κινείται από τον ευρύτερο στον στενότερο κοινωνικό χώρο (πόλη, γειτονιά, πολυκατοικία) και μετά, μεταβαίνοντας στον ανθρώπινο παράγοντα, απλώνει τη ματιά του από την οικογένεια στο κάθε μέλος της χωριστά, επεκτεινόμενος και στις μεταξύ τους σχέσεις. Παίρνοντας συχνά αφορμή από το πρόσωπο που περιγράφει, αφού αναλύσει τις οικογενειακές και κοινωνικές συνθήκες που το διαμόρφωσαν, προχωρά σε αναλυτική προσέγγιση μιας παραμέτρου που το αφορά, της ασχολίας του για παράδειγμα ή της αντικοινωνικότητάς του.
Τρίτη, κοινωνικής ευαισθησίας, αρετή του βιβλίου είναι το ότι υποδεικνύει υγιείς συμπεριφορές, μέσα από την υποδειγματική στάση της Ελένης απέναντι στον αδύναμο άρρωστο (σ. 103), στους μοναχικούς εργένηδες που υπηρετεί, στον άνεργο και ελλειμματικό σύζυγό της Παύλο ή στα αχάριστα και ανεύθυνα παιδιά της. Περιγράφει πώς θεμελιώνονται σιγά σιγά αλλά και πώς χαλάνε από άστοχους χειρισμούς οι ανθρώπινες σχέσεις.
Χιούμορ σε αραιές δόσεις, που σπάνια ρέπει προς την ειρωνεία και συχνότερα προς την καυστική σάτιρα, αποφορτίζει την οποιαδήποτε ένταση.
Θα φάνταζε κάπως απότομο το τέλος, αν ο Σαρίκας δεν είχε φροντίσει να προοικονομήσει τον μύθο του από την αφιέρωση κιόλας του βιβλίου: Στη μνήμη της Ελένης από τη Γεωργία. Αρα, από την αρχή, η αληθοφάνεια της γραφής προδιαγράφει την πραγματικότητα.
Τελική αποτίμηση: Χαμηλόφωνη γραφή, με βαθύ υπόστρωμα εμπειρίας και γνώσης. Λόγος απολαυστικός.
Ζήσης Σαρίκας «Κυριακή ρεπό»
νουβέλα, Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», 2014, σελ. 140
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας