Απολαυστικά υβριδική πρόζα

Το μυθιστόρημα συγκαταλεγόταν στον βραχύ κατάλογο του Βραβείου Booker 2022. Πρόκειται ομολογουμένως για ένα περίτεχνο μείγμα άκρως δραματικής ιστοριογραφίας, αμείωτης αστυνομικής ή άλλως ανιχνευτικής δράσης, εντατικής φαρσοκωμωδίας, εξόφθαλμης ενίοτε υπερρεαλιστικής απόκλισης, αλλά και ψύχραιμης πολιτικής ανάλυσης του πότε εμφανούς, πότε υποβόσκοντος φυλετικού μίσους στις ΗΠΑ.

Μια αλυσίδα στυγερών δολοφονιών λευκών ανδρών εντοπίζεται αρχικά στην Πολιτεία του Μισισίπι, η οποία είναι ιδιαίτερα βεβαρημένη, ως γνωστόν, από τη διαχρονική άσκηση ανηλεούς βίας κατά των εκεί μαύρων κατοίκων της, ιδίως από επιφανή ή και αφανή μέλη της περιβόητης οργάνωσης Κου Κλουξ Κλαν. Κατονομάζεται μάλιστα στη σελίδα 135. Κατά συνέπεια, το στοιχείο του τραγικού δεν παύει να διαποτίζει την εξιστόρηση. Ο δε χρόνος της ταυτίζεται με ένα μέρος της περιόδου της πρώτης προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ. Ο τελευταίος εμφανίζεται σε αρκετές σελίδες του μυθιστορήματος, ενώ γίνονται ευθείες αναφορές στήν πολιτική γραμμή άλλων προέδρων, όπως, φέρ’ ειπείν, του Τζον Κένεντι, του Ρίτσαρντ Νίξον και του Μπαράκ Ομπάμα.

Διαπιστώνεται ότι δίπλα στα πρώτα θύματα της εν λόγω εμπύρετης αφήγησης βρίσκεται κάθε φορά το πτώμα του ίδιου μαύρου άντρα, το οποίο δεν αργεί να εξαφανιστεί μετά την προβλεπόμενη μεταφορά του στο καθ’ ύλην αρμόδιο, πλην όμως εξόφθαλμα ανεπαρκέστατο νεκροτομείο. Η δε συστηματική επανεμφάνισή του στον τόπο του αμέσως επόμενου εγκλήματος προκαλεί, όπως θα περίμενε κανείς, την απόλυτη αναγνωστική έκπληξη. Η ρηματική ευελιξία, η σημασιοσυντακτική ποικιλία και η συνολική υφολογική ετοιμότητα αποδεικνύουν στην εμφανώς απαιτητική κειμενική πράξη το ομολογούμενο εύρος τους. Η διαχείριση του συγκινησιακού υλικού παραμένει προσανατολισμένη εκ προοιμίου στη διεξοδική διερμηνεία της σπατάλης του αίματος, τόσο από την ολέθρια επιτέλεση της αδικίας, όσο και από την αναπόφευκτη, την αδυσώπητη, όπως εν τέλει πιστοποιείται, εκδίκηση. Ο νεκρός μαύρος έχει πάρει δηλαδή αποφασιστικά τον νόμο στα αλάνθαστα χέρια του. Γι’ αυτό και κραδαίνει ανεξαιρέτως κάθε φορά τους όρχεις του αντίστοιχου θύματός του. Η τόσο ακραία θυμοειδής σκληρότητα, η οποία παρατηρείται στην κατά συρροή διάπραξη των ανηλεών αυτών εγκλημάτων, πιστεύω ότι παραπέμπει εμμέσως πλην σαφώς και στην ανάλογη συμπεριφορά του Μπάλαρντ, του απέλπιδος εκείνου πρωταγωνιστή στο έργο του Αμερικανού Κόρμακ Μακάρθι (1933 - 2023) που τιτλοφορείται Τέκνο του Θεού. Θυμίζω ότι δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1973, όταν ο συμπατριώτης του συγγραφέας του ανά χείρας βιβλίου ήταν μόλις δεκαεπτά ετών. Κυκλοφορεί κι αυτό στη γλώσσα μας επίσης από τις ίδιες εκδόσεις. Το παράλογο, το παρανοϊκό αίτιο και αιτιατό, το οποίο με την πρώτη ανάγνωση εντοπίζεται στο εμβληματικό, επιδραστικό Τέκνο του Θεού, μετατρέπεται εντέχνως στα Δέντρα σε μια ορμή δικαίου, σε ένα εύλογο αίτημα της εδώ και τώρα πλήρους αποκατάστασης μιας βαρύτατα τραυματισμένης κοινωνικής οντότητας.

Δύο επίλεκτοι μαύροι αστυνομικοί και μία ιδιαίτερα ευφυής πράκτορας του FBI προσέρχονται στην Πολιτεία του εγκλήματος, προκειμένου να συμβάλουν στη διαλεύκανση της περίπλοκης αυτής υπόθεσης. Σημειώνω ότι το επιτόπιο προσωπικό, το θεσμικά υπεύθυνο για την επιτήρηση της προστασίας των πολιτών, διακρίνεται για την έλλειψη στοιχειωδών υπηρεσιακών προσόντων. Οι φόνοι θα θεωρηθούν στη συνέχεια ως πράξεις οριακής ανταπόδοσης στο αποτρόπαιο λιντσάρισμα, πενήντα χρόνια πριν, ενός Αφροαμερικανού ονόματι Εμετ Τιλ, ηλικίας δεκατεσσάρων μόλις ετών. Εν ολίγοις επαληθεύεται άλλη μια φορά η πάγια αρχή του Ζίγκμουντ Φρόιντ, σύμφωνα με την οποία «ο άνθρωπος είναι πραγματικά μια δαρβίνεια παραλλαγή, καταδικασμένη να παράγει πολιτισμό, ένας “λύκος” που πρέπει να ευχόμαστε να εξημερωθεί. Για να περισωθούν οι πολιτισμικές αξίες, ο λύκος πρέπει ν’ αφήσει την αυθεντικότητά του να γίνει απουσία και μνήμη, δηλαδή γλώσσα και συνείδηση» (βλ. ειδικότερα Μάριος Μαρκίδης Η ψυχανάλυση του διχασμένου υποκειμένου, εκδόσεις Ερασμος, 1980).

Σημειώνω ότι στη σελίδα 300 προκύπτει ότι το αίμα, το οποίο ποτίζει αφειδώς τις ρίζες και λερώνει τα δέντρα του τίτλου, προέρχεται από τις διαδοχικές θυσίες των αμέτρητων θυμάτων στον διαρκή βωμό του μεγαρατσισμού. Παρατίθεται, επίσης, σε φιλοξενούμενη μετάφραση του ποιητή Νάσου Βαγενά, το τραγούδι «Strange Fruit», όπου καταγράφεται μελωδικά η θλιβερή σχέση της συγκεκριμένης χλωρίδας του αμερικανικού Νότου με τις σπονδές στην Τρομοκρατία. Η μεταφορά στη γλώσσα μας του άριστα διαρθρωμένου αυτού έργου δικαιώνει το πρωτότυπο.