Αμερικανικά όνειρα και εφιάλτες

Η Μαρία Μανωλέλη, στη δεύτερη λογοτεχνική της προσπάθεια, σκηνοθετεί τη δράση των προσώπων της στην Αμερική. Ετσι το αμερικάνικο περιβάλλον θέτει πλαίσια, προσλαμβάνουσες, αναγνωστικές προσδοκίες κ.λπ., μέσα στις οποίες οι πρωταγωνιστές κάθε διηγήματος πιέζονται και πιέζουν, φτάνοντας συχνά στα άκρα. Σ’ αυτό το πλαίσιο λοιπόν τι είδους χαρακτήρες δημιουργεί η συγγραφέας και πώς αυτοί, ενταγμένοι στην αμερικανική κοινωνία, δυσλειτουργούν (και) εξαιτίας της και οδηγούνται από αυτήν σε ποικίλους βαθμούς εκρήξεων;

Πολλοί ήρωες, ή μάλλον αρνητικοί ήρωες ή αντιήρωες, καταφεύγουν στον φόνο φαινομενικά ξαφνικά και χωρίς αιτία. Στην ουσία όμως πίσω από την ψυχρή τους αντίδραση κρύβονται ηφαιστειογενείς εντάσεις και άρρητα απωθημένα, που κοχλάζουν υποδόρια. Το δείγμα των δολοφόνων λ.χ., από τη serial killer Σίνθια, που «σιδερώνει» το αφεντικό της, ώς την Αμάντα, που σκοτώνει τον φίλο της και τους δύο κολλητούς του, κι από τη Μελ, που σερβίρει υδροκυάνιο στον ανυποψίαστο άντρα του μπαρ, μέχρι την Κορίν, που πυροβολεί τον μέλλοντα σύζυγό της μολονότι έχουν εφηβικό δεσμό, συνδέει σε μια αλυσίδα διηγήματα τα οποία κορυφώνονται με τον φόνο ως κεφαλόσκαλο μιας σαφώς διατυπωμένης πορείας προς τα εκεί. Οι πρωταγωνίστριες έχουν υποστεί τη βία, την κακοποίηση, την έμφυλη ανισότητα, την καταπίεση, τον περιορισμό της ελευθερίας τους κ.ά., με αποτέλεσμα να παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους με αποφασιστικότητα, ώστε να μην αφήσουν το πρόβλημα να εκκολάπτεται ή να διαιωνίζεται.

Τα διηγήματα αυτής της σκληρής γραμμής εναλλάσσονται με άλλα τα οποία δείχνουν μέσα στην κοινωνική σκοτεινιά ένα ανθρώπινο πρόσωπο. Η Μαντλίν προσπαθεί μέσα στην καθημερινότητά της να είναι συνεπής στον ρόλο της απέναντι στον αυτιστικό αδελφό της, το αίμα στο χέρι του Τζίμι αποκτά ερωτικό χαρακτήρα σαν το γλείφει η Τζίνι, ο λογιστής ζει την πολυάσχολη ρουτίνα του, αλλά βρίσκει τακτικές ή έκτακτες στιγμές να αναπολήσει το νησί του στην Ελλάδα, η Μάντι μιλά τις γλώσσες «των πουλιών και των ζώων»… Εξαιρετικό σ’ αυτό το πλαίσιο είναι το «Ντόνατ με μαρμελάδα», όπου η Λούσι, επειδή ακούγεται ότι είναι κόρη πόρνης, περιθωριοποιείται από όλα τα παιδιά της τάξης, τα οποία αρνούνται να πάρουν τα ντόνατ που έφτιαξε η μητέρα της. Ωσπου η αφηγήτρια σηκώνεται από το θρανίο της πρώτη και παίρνει ένα, για να δείξει την αποδοχή της, και έτσι παρασύρει όλους σε μια ανάλογη κίνηση.

Με αυτές τις (αντι)ηρωίδες η διηγηματογράφος, εναλλάσσοντας ιστορίες με δολοφονικά ένστικτα κι άλλες με ανθρώπινες στιγμές, φέρνει σε δίλημμα τον αναγνώστη, ο οποίος από ένα σημείο και μετά αμφιταλαντεύεται προς τα πού θα γείρει η εκάστοτε υπόθεση. Ετσι λ.χ. στο «Ρουθ» η ομώνυμη ηρωίδα, η οποία είναι προϊσταμένη σε ένα μικρό νοσοκομείο, ταλαιπωρείται από τη μητέρα της που είναι κατάκοιτη για χρόνια. Κι όταν φτάνει για περίθαλψη μια νεαρή μάνα που τραυματίστηκε σοβαρά σε τροχαίο δυστύχημα, μια μάνα με τη μικρή της κόρη να φωνάζει να τη βοηθήσουν, ποια θα είναι η συμμετοχή της Ρουθ σ’ αυτό το δράμα; Μια φιλάνθρωπινη κίνηση ή μια θανατηφόρα ενέργεια; Κάθε δρόμος στο δίλημμα θα είχε να αναδείξει μια συνεπή λογική με ένα μέρος από τα υπόλοιπα κείμενα του τόμου, όπου η σκληρότητα της ζωής μπορεί να αναδείξει φονικά ορμέμφυτα ή αλτρουιστικές τάσεις.

Εξαιρετικά διηγήματα, κανένα από τα οποία δεν το βρήκα λειψό. Ετσι σε μια συλλογή είκοσι κειμένων κάθε βήμα μοιάζει μια μικρή ανακάλυψη, που συνδυάζει την ισορροπημένη δομή με την κατάλληλη γλώσσα.