Δικαιοσύνη και αλήθεια

Η Χρ. Γύρα σκηνοθετεί την υπόθεσή της εξ ολοκλήρου στη Λετονία, όταν τον Νοέμβριο του 2013 κατέρρευσε η οροφή ενός σουπερμάρκετ στην πρωτεύουσα Ρίγα, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν τουλάχιστον 54 άνθρωποι και να τραυματιστούν άλλοι τόσοι. Οι αιτίες του δυστυχήματος διερευνώνται, εικασίες για πολεοδομικές παραβάσεις με την κάλυψη των τοπικών αρχών ακούγονται, ο πρωθυπουργός παραιτείται… Αυτά τα πραγματικά γεγονότα εντίθενται μέσα στη μυθοπλασία της Ελληνίδας συγγραφέως σχεδόν αυτούσια, αν συγκρίνει κανείς τη μυθοπλαστική ιστορία και τη δημοσιογραφική κάλυψη του δυστυχήματος από τον Τύπο. Στο μυθιστόρημα η οπτική γωνία τοποθετείται κυρίως στο πρόσωπο του Βάλντις Γιόνανς, μεγαλοδικηγόρου που αναλαμβάνει την υπεράσπιση των νεκρών, χωρίς κανένα προσωπικό κίνητρο, αλλά pro bono, για το κοινό καλό, αφού εξ αρχής έχει υποψιαστεί εγκληματική αμέλεια ή άλλου είδους παρανομίες.

Η γραφή είναι άκρως ρεαλιστική, το δολοφονικό δυστύχημα σκιαγραφείται με μεγάλη πιστότητα, η προσωπική ζωή του δικηγόρου και των συνεργατών του ενοφθαλμίζεται στην αφήγηση, ώστε να συνδεθεί το ιδιωτικό με το δημόσιο. Με αυτόν τον τρόπο η μυθιστοριογράφος επιχειρεί, από όσο μπορώ να συμπεράνω, να φανούν οι ευθύνες των επιχειρηματιών, των κατασκευαστικών εταιρειών και των αρμόδιων αρχών, που στην αρχή θυσίασαν στον βωμό του κέρδους ανθρώπινες ζωές κι έπειτα προσπάθησαν, βάζοντας τα μεγάλα μέσα, να συγκαλύψουν τις ευθύνες τους.

Τα ίδια συμβαίνουν παντού. Με την ανάδειξη του λετονικού παραδείγματος η Χρ. Γύρα στην ουσία δεν μας βγάζει μακριά από την επικαιρότητα, αλλά, πλαγίως, υποδεικνύει μια οικουμενική διάσταση της ανθρώπινης παθογένειας. Το κυνήγι του κέρδους οδηγεί σε ατασθαλίες, οι ατασθαλίες συχνά σε δυστυχήματα, οι πιθανές ποινές που θα προκύψουν από αυτά στη συγκάλυψη, σε μια δηλαδή κινητοποίηση της διαπλοκής, όπου πολιτικοί και επιχειρηματίες συνεργάζονται για να καλύψουν τα νώτα τους.

Σ’ αυτό που αστοχεί η συγγραφέας –πιθανόν λόγω απειρίας στο απαιτητικό είδος του μυθιστορήματος– είναι η σύζευξη του κοινωνικού με το ατομικό. Εμπόδιο της νομικής υποστήριξης της υπόθεσης στέκεται ένας συνεργάτης του Βάλντις, που από έρωτα αμελεί τα καθήκοντά του, ενώ το προσωπικό τραύμα του δικηγόρου κορυφώνεται στην αυτοκτονία της διαταραγμένης ψυχολογικά αδελφής του. Αυτοί όμως οι δύο άξονες της εμπλοκής της προσωπικής ζωής των πρωταγωνιστών στο ευρύτερο πλαίσιο της διαπλοκής επιχειρηματιών, μέσων μαζικής ενημέρωσης και πολιτικών προσώπων εξασθενίζουν τον στόχο και αποδυναμώνουν το κοινωνικό μήνυμα του έργου.

Τελικά, η απόδοση ενός πραγματικού γεγονότος στη Λετονία επιτυγχάνεται από τη Χρ. Γύρα τόσο μέσω της αναγκαίας έρευνας, για να μπορέσει η συγγραφέας να τεκμηριώσει γεγονότα και πρόσωπα, όσο και με το μπόλιασμα μυθοπλαστικών προσώπων με τη ζωή, τις ατέλειες και τα ψυχικά τους τραύματα. Ολος αυτός ο κόσμος ορθώνεται μπροστά μας με πειστικότητα, παρ’ όλο που δεν γνωρίζαμε από πριν τόσο βαθιά την ατμόσφαιρα της λετονικής κοινωνίας, ούτε μπαίνουμε δυναμικά μέσα της με την ανάγνωση του μυθιστορήματος. Πιθανότατα αυτό οφείλεται στη βάσιμη επιδίωξη της πεζογράφου να δείξει μια κοινωνία, λετονική, ελληνική ή άλλη, που μοιάζει με το δυτικό παράδειγμα, παρά τις διαφορές της με τις άλλες χώρες. Κι αυτό δίνει οικουμενικές διαστάσεις στη συμπεριφορά του ανθρώπου όπου Γης.