Ο Τζορτζ Στάινερ είναι ένας από τους μεγαλύτερους διανοούμενους του εικοστού αιώνα, που έζησε και συνέχισε την πνευματική του παραγωγή και στις δύο πρώτες δεκαετίες του τρέχοντος εικοστού πρώτου. Γεννήθηκε το 1929 στο Παρίσι και πέθανε στην Αγγλία το 2020. Οι γονείς του ήταν αυστριακής καταγωγής και εβραϊκού θρησκεύματος και ο ίδιος μεγάλωσε σε διάφορες χώρες και πόλεις.
Ο Στάινερ, εκφραστής ενός ευρωπαϊκού πολιτισμικού κοσμοπολιτισμού, πολύγλωσσος και πολυγραφότατος, με πολλά από τα έργα του μεταφρασμένα και στα ελληνικά, στη μακρά διαδρομή του υπήρξε καθηγητής συγκριτικής φιλολογίας στην Οξφόρδη, στο Κέμπριτζ και στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης και μάχιμος κριτικός λογοτεχνίας κυρίως στο περιοδικό «New Yorker». Ηταν βέβαια και δεινός και κομψός δοκιμιογράφος.
Η ιδιότητά του αυτή επιβεβαιώνεται πλήρως στο μικρό αλλά εξαιρετικά πυκνό βιβλίο του με τον τίτλο «Περί θανάτου», που αποτελείται από δύο δοκίμια. Το πρώτο, το «Σπαράγματα (ελαφρώς καψαλισμένα)», είναι μια ενότητα μικρών ερμηνευτικών κειμένων-σχολίων με αφορμή κάποια υποτιθέμενα ευρεθέντα σπαράγματα αφορισμών. Το δεύτερο, το «Ο θάνατος του θανάτου;», που επιβάλλει και τον τίτλο στο βιβλίο, είναι μια στοχαστική προσέγγιση του γεγονότος του θανάτου και των μετασχηματισμών της πρόσληψής του.
Ο Στάινερ στο πρώτο δοκίμιό του δεν αρκείται μόνο στην παράθεση των σκέψεών του, αλλά εισάγει τον αναγνώστη στα κεφάλαια που το αποτελούν με έναν παιγνιώδη μυθοπλαστικό τρόπο. Υποτίθεται ότι στην ανασκαφή μιας βίλας στο Ερκόλανο, στην πόλη που καταστράφηκε από την έκρηξη του Βεζούβιου μαζί με την Πομπηία, βρέθηκε ένας μισοκαμένος, «καψαλισμένος» κατά την ευφυή μετάφραση, πάπυρος στον οποίο ήταν γραμμένοι οχτώ αφορισμοί. Η γλώσσα και το περιεχόμενο, γράφει, φαίνεται να ανήκουν στα τέλη του 2ου π.Χ. αιώνα, ενώ μερικοί ειδικοί προτείνουν ως συγγραφέα τον Επίχαρνο της Αγρας για τον οποίο όμως δεν είναι τίποτα γνωστό.
Ο Στάινερ, με το αφηγηματικό παιχνίδι της επινόησης από τον ίδιο ενός φανταστικού συγγραφέα και των εξίσου φανταστικών αφοριστικών σπαραγμάτων του και την υποτιθέμενη ανάγνωση και ερμηνεία τους, εκθέτει λίγα χρόνια πριν από τον θάνατο του, σύντομα και περιεκτικά, χωρίς χρονικά, ιστορικά και ειδολογικά όρια μάλιστα, κάποια ερωτήματα και ζητήματα της όλης φιλοσοφίας και προβληματικής του.
Ετσι διαβάζει με τον τρόπο του τον κάθε αφορισμό και φιλοσοφεί για την αντιφατική διαδικασία της δημιουργίας ανάμεσα στο φως και στο σκοτάδι, αναλύει τη φιλία ως υπέρβαση, ακόμα και του έρωτα, εντοπίζει τις πολλαπλές διαφορές στις προσωπικότητες των ανθρώπων, καταγράφει τις ποικίλες εκφάνσεις του κακού στον κόσμο, σχολιάζει τους τρόπους πρόσληψης του πλούτου, διερευνά τα όρια της αθεΐας και αναδεικνύει τη σημασία της μουσικής στη ζωή. Το τελευταίο σπάραγμα, το «φίλος θάνατος», και η ερμηνευτική ανάπτυξή του είναι μια γέφυρα προς το άλλο δοκίμιο του τόμου, το «Ο θάνατος του θανάτου;» και μαζί συγκροτούν την προβληματική του συγγραφέα απέναντι στον θάνατο.
Θεωρεί ότι η πιο βαρυσήμαντη ανακάλυψη στην ιστορία του ανθρώπου είναι ο «παγκόσμιος, άφευκτος, προκαθορισμένος και ολοκληρωτικός» θάνατος. Η ανακάλυψη ότι «κάθε ύπαρξη, κάθε ζωή είναι πρόλογος ενός βέβαιου θανάτου». Η διαπίστωση αυτή οδήγησε τους ανθρώπους σε πολλές θρησκευτικές φαντασιώσεις για την αθανασία και την ανάσταση των νεκρών ή ακόμα σε διάφορες αλχημιστικές πρακτικές για την παρασκευή του ελιξίριου της μακροζωίας. Αλλά και ο σύγχρονος άνθρωπος, με τις ιατρικές και τις γενετικές επιστήμες ή και την τεχνητή νοημοσύνη, αγωνίζεται για την υπερνίκηση του θανάτου.
Συμμετρικά με αυτές τις προσπάθειες ο Στάινερ διαπιστώνει στην ανθρώπινη ιστορία και τις «υπερβολές του θανάτου», όπως αυτές εκδηλώθηκαν με τα εκατομμύρια των νεκρών των δύο παγκόσμιων πολέμων, της αποικιοκρατίας, των εθνοκαθάρσεων, των στρατοπέδων συγκέντρωσης, του Ολοκαυτώματος. Διαπιστώνει όμως και την «τραγωδία» της επιμήκυνσης της ζωής, του «θανάτου του θανάτου». Τα γηρατειά, δηλαδή, και την απόλυτη έως ντροπιαστική παρακμή του ανθρώπινου σώματος, που την περιγράφει αδρά. Με θάρρος και παρρησία, δε, προτείνει την ελεύθερη επιλογή της ευθανασίας ως εναλλακτική λύση για έναν θάνατο αξιοπρεπή και σύμφωνο με τις πεποιθήσεις του καθένα.
Ο Στάινερ με αφορμή τους υποτιθέμενους αφορισμούς, αλλά και στο αυτοτελές δοκίμιό του, ξετυλίγει το εύρος της σκέψης του σε πολλά και διάφορα πεδία με πάμπολλες αναφορές σε κείμενα και συγγραφείς της παραδομένης λογοτεχνικής και φιλοσοφικής γραμματείας και προσφέρει ένα απόσταγμα μιας ολόκληρης διανοητικής ζωής. Ο Σεραφείμ Βελέντζας μεταφράζει και μεταφέρει εξαιρετικά στα ελληνικά το γλωσσικό ύφος και την προβληματική του συγγραφέα, καταθέτοντας στο επίμετρο του και τη δική του προσέγγιση του κειμένου.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας