Η αόρατη ζωή του χαρεμιού

Πολυτάλαντος, προικισμένος, αλλά και ιδιαίτερα εργατικός, ο Θωμάς Κοροβίνης, λίγο μόλις καιρό μετά τα αφηγήματα Τι πάθος ατελείωτο, επανέρχεται με τη νουβέλα Το πρώτο φιλί. Ενα απόγευμα του Γιωργάκη Βιζυηνού στο χαρέμι του Αμπντουλαζίζ. Είναι η δεύτερη φορά που ο Θεσσαλονικιός συγγραφέας μετατρέπει σε λογοτεχνικό ήρωα έναν άλλον συγγραφέα. Είχε προηγηθεί το Αγγελόκρουσμα – Η τελευταία νύχτα του κυρ-Αλέξανδρου, άκρως ενδιαφέρον αυτοαφηγηματικός μονόλογος του Σκιαθίτη κοσμοκαλόγερου.

Ο Βιζυηνός, από τους κορυφαίους διηγηματογράφους στη γλώσσα μας, ενέπνευσε και εξακολουθεί να εμπνέει με το έργο του και την πολυκύμαντη ζωή του, τη γεμάτη μετακινήσεις, συγκινήσεις και ανατρεπτικές κακοτυχίες. Ο Παλαμάς γράφει ότι ο Βιζυηνός (ποιητής λογιζόταν στα χρόνια του, άρχισε να γράφει και διηγήματα γύρω στα τριάντα τρία του χρόνια), δημοσίευσε «ως καλλιτέχνης συγγραφεύς εντεχνοτάτης πλοκής και ανατολικωτάτου χρωματισμού διηγήματα» αυτό ακριβώς το στοιχείο επανανακαλύπτει και προβάλλει στη νουβέλα του ο Θωμάς Κοροβίνης. Εχοντας ζήσει ο ίδιος για μία οκταετία στην Κωνσταντινούπολη, δεν έπαψε να μελετά τον πολιτισμό και την ώσμωση του ελληνικού και του τουρκικού στοιχείου. Κοντά δέκα βιβλία του αναφέρονται στον πολιτισμό της γείτονος χώρας.

Στην Πόλη ο συγγραφέας «συναντά» τον μικρό Γιωργάκη Βιζυηνό, που, κατά μία περίεργη συγκυρία, έζησε επίσης οκτώ ολόκληρα χρόνια της ζωής του εκεί ως ραφτόπουλο: «Ηταν το καλύτερο τσιράκι, ο πιο εκλεκτός νεοσύλλεκτος του “εσναφίου των ραπτών”, μαστοράκι στη μοδιστρική», μας λέει. Ο μικρός μπαινοβγαίνει για δέκα μέρες στο πολυτελές σαράι του Αμπντουλαζίζ τρυπώνει ανενόχλητος στον γυναικωνίτη, γιατί έχει πάρει παραγγελία να κεντήσει μιαν ολόλευκη περσική μουσελίνα «το φαρδύ και μακρύ, θαρρείς ατέλειωτο, φόρεμα της Μπας χανούμης», της πρώτης κυρίας ανάμεσα στις χανούμισσες.

Από τη μυστική του γωνιά, έχει την ευκαιρία να απολαύσει και να χαζέψει την απαράμιλλη ομορφιά της μέλλουσας συζύγου του σουλτάνου, μέχρι το αναπάντεχο πρώτο φιλί, και να θαυμάσει τη ζωή του χαρεμιού. Κανείς δεν του δίνει σημασία, λόγω ηλικίας, αλλά και γιατί ο ίδιος έχει μάθει να σιωπά και να προστατεύεται: «Τον είχαν διδάξει καλά οι δάσκαλοί του, η μάνα κι ο παππούλης του, και τον είχαν ορμηνέψει τον Γιωργή, κι έτσι γνώριζε τα τερτίπια του οθωμανικού παλατιού κι είχε μελετήσει τους τρόπους που θα ’πρεπε να κρατήσει.

Γι’ αυτό και φώλιασε στη γωνίτσα του, για να λουφάξει, να χουζουλέψει και να σπουδάσει τα χούγια του χαρεμιού, αυτού του ζωντανού παραμυθιού που ζούσε τη δική του ζωή, την άγνωστη κι αόρατη για τον έξω κόσμο». Εκεί του ήτανε γραφτό «να ξεπλανευτεί μ’ ένα και μοναδικό μισό φιλί της Μπας χανούμης», να νιώσει «την επέλαση του θαύματος της αλγολαγνείας».

Ο Κοροβίνης, μέσα από τα μάτια του δωδεκάχρονου αγοριού, ηλικία στην οποία μόλις πάει να πάρει φωτιά «το ερωτικό φίλτρο της ήβης», αποδίδει εκπληκτικά το ηδυπαθές και αφύσικο κλίμα του χαρεμιού με τις τόσες διαλεγμένες γυναίκες, η μία καλύτερη από την άλλη, και τους ευνούχους φρουρούς.

Συγκλονιστική η διασταύρωση της ματιάς του μικρού Γιωργή με εκείνη του αρχιευνούχου, που στην άγουρη συνείδησή του ήταν κάποιος παλιός χαμένος συγγενής (σ. 42-43). Στο σημείο αυτό, αλλά και αλλού, το ξενιτεμένο ραφτόπουλο βρίσκει αφορμή να θυμηθεί τα ήθη και τα πάθη της πατρίδας του, της Θράκης.

Η αναφορά στα Αναστενάρια και στο Παιδομάζωμα, όπως και η τρυφερή ανάκληση της μνήμης του παππού και της γιαγιάς του, δίνονται με ματιά αμερόληπτη και με τρόπο συγκινητικά εναργή. Δεν είναι μικρότερης σημασίας οι περιγραφές της πολυτέλειας που επικρατούσε στο παλάτι του σουλτάνου, των αρωμάτων που ανάβλυζαν από παντού, των οργιαστικών χορών, των παθητικών μελωδιών, των λαχταριστών γευμάτων και του αφροδισιακού γενικώς κλίματος.

Πολλές τουρκικές λέξεις, που όμως δεν διακόπτουν τον ρυθμό της αφήγησης, είτε γιατί μας είναι γνωστές είτε γιατί δεν δυσχεραίνουν την προσληπτικότητα των συμφραζομένων εξάλλου ο συγγραφέας έχει προνοήσει να τις μεταφράσει και να τις επεξηγήσει σε υποσημειώσεις.

Η ελληνική γλώσσα όμως του Κοροβίνη αναστατώνει με τον πλούτο και την πολυσημία της ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στην περιγραφική του ακρίβεια και στην απόλυτη κοσμητική ή χαρακτηριστική χρήση του επιθέτου. Οπως και στο Αγγελόκρουσμα, έτσι κι εδώ ο Κοροβίνης έχει μιαν εκπλήσσουσα ικανότητα να μπολιάζει τον λόγο του με λέξεις και φράσεις του συγγραφέα τον οποίο έχει μετατρέψει σε λογοτεχνικό ήρωα. Ιδέες του ίδιου του Βιζυηνού, σκηνές, ρήσεις και πληροφορίες από όλην την πολυτάραχη ζωή του συμπλέκονται με τον αφηγηματικό ιστό του Κοροβίνη, ο οποίος αρδεύεται από τη ζωή εκείνου και αρδεύει τη δική μας εποχή.