«Προσπάθησε να είσαι ένας από τους ανθρώπους για τους οποίους τίποτα δεν πάει χαμένο!»
Henry James, «The art of fiction», 1884
Ο Χένρι Τζέιμς (1843-1916) γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη, αλλά έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Αγγλία, γεγονός που επηρέασε και τη ζωή, αλλά και τη γραφή του. Ο Τζέιμς υπήρξε περισσότερο ένας παρατηρητής του ανθρώπινου μυαλού παρά καταγραφέας της εποχής του.
Ελάχιστα από τα μυθιστορήματά του διηγούνται συναρπαστικά γεγονότα ή έχουν έντονη δράση, οι ήρωές τους μάλλον παρατηρούν τη ζωή, παρά την ζουν. Αυτό ισχύει και για τη νουβέλα «Η δεύτερη ευκαιρία», όπως κυκλοφόρησε στα ελληνικά το «The Middle Years», το οποίο γράφτηκε το 1893, όταν ο Τζέιμς ήταν πενήντα χρόνων. Ενας άρρωστος μεσήλικας συγγραφέας, ο «καημένος» ο Ντένκομπ, πηγαίνει στο Μπόρνμουθ, «θέρετρο υγείας» της Αγγλίας. Κατά τη διάρκεια της παραμονής του εκεί κυκλοφορεί το τελευταίο του βιβλίο, το οποίο στην αρχή φοβάται να διαβάσει, αλλά όταν τελικά το κάνει, αναγνωρίζει ότι είναι καλό.
Τι ζητά, λοιπόν, ο «καημένος» ο Ντένκομπ, τώρα που έφτασε στην ωριμότητα και γράφει καλά; Μια δεύτερη ευκαιρία, ή καλύτερα, περισσότερο χρόνο για να τελειοποιήσει το έργο του και να αφήσει πίσω του κάτι αξιόλογο. Στο τέλος ο «καημένος» ο συγγραφέας αποδέχεται ότι πεθαίνει και τα αριστουργήματα που θα μπορούσε να γράψει δεν θα γραφτούν ποτέ. Στην αποδοχή της μοίρας του τον βοηθά ένας φανατικός θαυμαστής του, ο δόκτωρ Χιου. Μέσα από τον θαυμασμό του Χιου, ο Ντένκομπ συνειδητοποιεί ότι η ζωή του δεν πήγε χαμένη και ότι έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσε.
Ο Λέον Εντελ, ο βιογράφος του Τζέιμς, χωρίζει το συγγραφικό του έργο σε τρεις περιόδους. Στη διάρκεια της πρώτης περιόδου, η οποία κορυφώθηκε με το «Portrait of a Lady» (Το πορτρέτο μιας κυρίας) (1881), ο Τζέιμς έγραψε για τις εμπειρίες, τα συναισθήματα αλλά και τις διαφορές στην κουλτούρα μεταξύ Αμερικανών και Ευρωπαίων. Στη δεύτερη περίοδο πειραματίζεται με τη θεματολογία αλλά και την αφηγηματική φόρμα. Η σχέση του καλλιτέχνη με την κοινωνία, η διαταραγμένη ψυχολογία των καταπιεσμένων παιδιών, αλλά και οι στοιχειωμένοι άνδρες και γυναίκες του «The Turn of the Screw» (Το στρίψιμο της βίδας) (1898) είναι κάποια από τα θέματά του αυτή την περίοδο. Κατά τη διάρκεια της τρίτης και πιο ώριμης συγγραφικής του περιόδου, η οποία αρχίζει χονδρικά το 1900, ο Τζέιμς ασχολείται ξανά με θέματα που τον είχαν απασχολήσει στην αρχή της καριέρας του, με τη διαφορά ότι η γραφή του τώρα είναι πολύ πιο αφαιρετική, ο λόγος πλουσιότερος, η σύνταξη πιο πολύπλοκη.
Ο Τζέιμς αφήνει σταδιακά πίσω του τον παντογνώστη αφηγητή και γίνεται ο αόρατος αφηγητής της ιστορίας που διηγείται. Ο μυθιστορηματικός του κόσμος, όπως το έθεσε πολύ σωστά και ένας κριτικός του, αναπαράγει την ατμόσφαιρα που υπάρχει μέσα στο ανθρώπινο μυαλό. Αυτό που απασχολεί τον συγγραφέα όσον αφορά στους χαρακτήρες που δημιουργεί είναι το να δείξει τι είναι αυτό που ο κάθε ήρωας βλέπει, πώς επεξεργάζεται νοητικά αυτό που βλέπει και πώς αντιδρά νοητικά και πάλι στα γεγονότα που αφηγείται η ιστορία. Η πραγματική ιστορία είναι η διαδικασία αλλαγής στη συνείδηση του ήρωα που επιφέρουν τα αφηγημένα γεγονότα και όχι τα γεγονότα αυτά καθαυτά.
Η διαδικασία της αλλαγής στη συνείδηση του Ντένκομπ της «Δεύτερης Ευκαιρίας» είναι η πραγματική ιστορία. Ετσι παρέχεται στον αναγνώστη η ευκαιρία να δει τη συνείδηση και να βιώσει τα συναισθήματα του ετοιμοθάνατου συγγραφέα.
Μια αριστουργηματικά δομημένη νουβέλα για τη ζωή και την τέχνη, δοσμένη με τρυφερή ειρωνεία για τον «καημένο» τον Ντένκομπ, αλλά και για όλους τους ανθρώπους, καλλιτέχνες και μη, που συχνά αναζητούν αυτήν τη δεύτερη ευκαιρία.
Η μετάφραση της Καρολίνας Μέρμηγκα βοηθά τον αναγνώστη να απολαύσει αυτό το μικρό αριστούργημα του Τζέιμς. Ενδιαφέρον επίσης το επίμετρο και κατατοπιστικό το χρονολόγιο που υπογράφει η ίδια.
Henry James, «Η δεύτερη ευκαιρία»
Μετάφραση, επίμετρο, χρονολόγιο: Καρολίνα Μέρμηγκα
Μελάνι, 2014, σελ. 90
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας