Περίπου έναν χρόνο μετά την πρώτη της εμφάνιση στην πεζογραφία («Καιροί τέσσερεις», Πόλις, 2014), η Χριστίνα Καράμπελα επανέρχεται φέτος με τον «Ψίθυρο της Ευδοκίας», ένα πυκνό «αστυνομικό» μυθιστόρημα, με έντονα παρωδιακά και αλληγορικά χαρακτηριστικά.
Πολλά από τα μοτίβα που κυριάρχησαν στο πρώτο της βιβλίο και επισημάνθηκαν από την κριτική, όπως η γλαφυρότητα της αφήγησης, τα δάνεια από τη λαϊκή «παραμυθική» παράδοση, ο προβληματισμός γύρω από τα έμφυλα αρχέτυπα και στερεότυπα, η σχέση μητέρας-κόρης, η υποδειγματική διαφοροποίηση των αφηγηματικών φωνών, επανέρχονται και εδώ, ενταγμένα όμως σε έναν συμπαγέστερο αφηγηματικό σκελετό, τον οποίο προσφέρουν στη συγγραφέα οι συμβάσεις του αστυνομικού μυθιστορήματος - συμβάσεις βεβαίως που ανατρέπονται και παρωδούνται, καθώς το εξαιρετικά στημένο αρχικό μυστήριο δεν επιλύεται με την άτεγκτη εφαρμογή των κανόνων της λογικής, αλλά αίρεται μέσω της επικράτησης του άλογου ή υπέρλογου.
Ως κεντρική ιδέα του βιβλίου προβάλλει η ανάπτυξη της ίδιας πάνω-κάτω πλοκής σε δύο διαφορετικά επίπεδα και με δύο διαφορετικούς τρόπους: με τον τρόπο του αστυνομικού μυθιστορήματος (που καταλαμβάνει βεβαίως το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου) και με τον τρόπο του παραμυθιού.
Η συγκεκριμένη αρχική σύλληψη δεν μένει στάσιμη, αλλά αναπτύσσει τη δυναμική της καθώς το βιβλίο προχωρά και οι δύο τρόποι αλληλοπλέκονται και συγχωνεύονται - κυρίως μέσω της διείσδυσης και της τελικής επικράτησης των παραμυθικών στοιχείων στο σώμα της «αστυνομικής» αφήγησης.
Πέρα όμως από τον άξονα παραμυθιού-αστυνομικού μυθιστορήματος, όλο το βιβλίο είναι χτισμένο, στα διάφορα επίπεδά του, πάνω σε δίπολα, όπως σκοτάδι-φως, ζωή-θάνατος, λογική-διαίσθηση.
Οι ίδιοι οι δύο κυρίως (πρωτοπρόσωποι) αφηγητές -ο διοικητής του αστυνομικού τμήματος, που έχει αναλάβει την εξιχνίαση της εξαφάνισης της γριάς Ευδοκίας Δημουλίδου, και η αστυνομικός Ελισάβετ Ξένου, στην οποία ανατίθεται η υπόθεση- συγκροτούν ένα δίπολο: ο καθένας αντιπροσωπεύει, στην αρχική τους τουλάχιστον κατάσταση, τις στερεότυπες αντιλήψεις γύρω από τις κατεξοχήν «αντρικές» και «γυναικείες» ιδιότητες, με τον διοικητή Πολίτη να ομνύει στις αξίες της λογικής και της τάξης, και την Ξένου να προσεγγίζει την πραγματικότητα (αλλά και το προς επίλυση μυστήριο) παρορμητικά και διαισθητικά.
Στην εξέλιξη της ιστορίας, αλλά και στον τρόπο με τον οποίον δομεί τις αφηγηματικές τους φωνές, η Καράμπελα ευφυώς υπονομεύει αυτά τα στερεότυπα - χαρακτηριστικά, ο Πολίτης παραδίδεται σε παραισθήσεις και αρχίζει να αμφιβάλλει για τα όρια της πραγματικότητας και της φαντασίας του.
Αλλά και γενικότερα, η γραμμή ανάμεσα στο υπαρκτό και το ανύπαρκτο ξεθωριάζει σταδιακά και οι ήρωες, μαζί με τους αναγνώστες, εισέρχονται σε μια μεθόριο αμφιβολίας, που συμβολίζεται και από τη φιγούρα της νεκροζώντανης στις παραμυθικές περικοπές του βιβλίου.
Ο Πολίτης αρχίζει να πιστεύει ότι βλέπει την εξαφανισμένη Ευδοκία (το καθρέφτισμα της «νεκροζώντανης» στην κυρίως αφήγηση), η Ξένου συνομιλεί με τη φανταστική της φίλη Μάρθα, που διεκδικεί όλο και μεγαλύτερο μερίδιο στην πραγματικότητα, ενώ δεν μπορεί να καταλήξει αν η Ευδοκία είναι ζωντανή ή νεκρή, ούτε αν οι ερωτικές της σκηνές με τον Πολίτη είναι πραγματικές ή αποκύημα της φαντασίας της.
Η ίδια η γραφή της Καράμπελα μοιάζει να παραδίδεται σταδιακά (και ηθελημένα βεβαίως) στη γοητεία αυτής της αμφιβολίας, αφού εκκινώντας από στέρεες και σαφείς αφηγηματικές γραμμές (το στήσιμο του μυστηρίου, την αφήγηση του Πολίτη στις πρώτες ενότητες) οδηγείται σε πιο κρυπτικά μονοπάτια, καθώς αμφίσημα και «σκοτεινά» αποσπάσματα ή σκηνές διασπείρονται σε όλο το εύρος του κειμένου, αντλώντας τη δύναμή τους ακριβώς από την αμφισημία τους.
Συνολικά, το ύφος του μυθιστορήματος χαρακτηρίζεται από μεγάλη γκάμα αποχρώσεων, καθώς η Καράμπελα αντιμετωπίζει με αξιοσημείωτη επιτυχία τις προκλήσεις που θέτει η συναρμογή τόσο διαφορετικών υλικών (παραμύθι-λαϊκή αφήγηση, δύο διαφορετικοί πρωτοπρόσωποι αφηγητές, μονόλογοι και διάλογοι των τριών αδελφών, ρεαλισμός και υπέρβασή του κ.λπ.).
Παρότι η συγγραφέας επιλέγει να μη δώσει εύκολες απαντήσεις, σε αρκετά σημεία αφήνεται να εννοηθεί πως μία από τις πηγές του «κακού», που σαν κλίμα και απειλητική ατμόσφαιρα φορτίζει το βιβλίο, είναι η μητρική απουσία, μοτίβο που επανέρχεται ξανά και ξανά. Γι’ αυτό και η Ξένου, η οποία έχει και η ίδια βιώσει την απουσία της μητέρας της, είναι η μόνη που σώζεται από την επικράτηση της «δίνης του σκότους» στην τελευταία συμβολική σκηνή του βιβλίου, ακολουθώντας παρορμητικά την Ευδοκία Δημουλίδου ή μια γυναίκα που αόριστα της τη θυμίζει.
Στη σκηνή αυτή δραματοποιείται και η έκβαση της διαμάχης που υποφώσκει σε όλο το μυθιστόρημα, ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι - με τους κανόνες της λογικής να ηττώνται και να μοιάζουν ανίσχυροι απέναντι στους κανόνες του σκότους, ή μάλλον στην απουσία κανόνων που το σκότος επιβάλλει.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας