Διακριτές φωνές διηγηματογράφων

«Σαν τον μεγάλο θόλο στον ναό του Αγίου Πέτρου και σαν τη μεγάλη φάλαινα, να διατηρείς κι εσύ, άνθρωπε, μια δική σου θερμοκρασία σταθερή σ’ όλες τις εποχές», «Θερμήν επί ψυχροίσι καρδίαν έχεις».

Με αυτά τα δύο μότο, από τον Μόμπι Ντικ του Χ. Μέλβιλ και από την Αντιγόνη του Σοφοκλή αντίστοιχα, ξεκινά ο Κωνσταντίνος Πουλής το τελευταίο διήγημα «Ο θερμοστάτης», που δίνει τον τίτλο και σε ολόκληρη τη συλλογή του, προσανατολίζοντας τον αναγνώστη στη συναισθηματική σταθερότητα που απαιτείται για να αντέξει κανείς ό,τι του λάχει στη ζωή.

Ενταγμένα στην εποχή της χρηματοπιστωτικής κρίσης, τα περισσότερα από τα διηγήματα ανακαλούν στη σκέψη μας οικεία κακά και γνώριμες σκηνές, όπως το στανικό καθάρισμα του παρμπρίζ στα φανάρια από αλλοδαπούς ή οι καβγάδες στον δρόμο, συνάρτηση ξενοφοβίας και ρατσισμού.

Ανθρωποι που «ξεφεύγουν» χαμένοι στα όνειρά τους, όπως ο Τάκης στο «Ο Λεονάρντο ντι Κάπριο των Εξαρχείων», ή που πληρώνουν το τίμημα της εμμονής τους, όπως ο Θανάσης στο «Χιλιόμετρο μηδέν»∙ μάνες που ποδηγετούν και καταπιέζουν τα παιδιά τους∙ άνθρωποι που γνώρισαν τις εσχατιές της ψυχής και καθησυχάζουν «εμάς τους ανθρώπους της ρουτίνας: πως πιο πολύ κι από τον έρωτα, το κακό δεν μπορεί παρά να ξαστοχήσει»∙ άλλοι που παραιτημένοι από κάθε προσπάθεια αφήνονται στο χιόνι, σταματούν να αναπνέουν και πεθαίνουν «από ασυμφωνία χαρακτήρων με την εποχή, από ερημιά».

Απολαυστικό, ρεαλιστικό και σκληρό συγχρόνως το «Κάμπινγκ στην πλατεία Συντάγματος»∙ αιφνιδιαστικά ακραίος ο φιλολογικός θρίαμβος του κ. Γρίβα στο τρίτο διήγημα∙ γεμάτες δηλητηριώδη σχόλια οι κρίσεις για τους γιατρούς και τις συνθήκες των νοσοκομείων στο «Χιλιόμετρο μηδέν». Κάποτε ο συγγραφέας καταφεύγει σε μονοσέλιδες ανάσες, όπως το «Ενάμισι τετραγωνικό μέτρο».

Η αφήγηση ρέει αβίαστα, μπολιασμένη με παροιμίες, ιστορικά ανέκδοτα, λαϊκές ιστορίες και φιλολογικές πληροφορίες, ενώ ευφάνταστες εικόνες τη ζωντανεύουν.

Καθόλου ευκαταφρόνητες οι περιγραφές του. Υφος παιγνιώδες και σκωπτικό, που κάποιες φορές υπονομεύει την ίδια την αφήγηση, όπως στο «Ερως ανεπίκαιρος», ή την αληθοφάνεια των εξιστορούμενων.

Αφήγηση ενσωματωμένη στην αφήγηση, ευθύς λόγος μέσα στον πλάγιο και κυρίως αποστροφή προς τον αναγνώστη σαν ο συγγραφέας να τον έχει απέναντί του, είναι μερικά ακόμη χαρακτηριστικά του.

Ολη η ένταση και η κορύφωση των διηγημάτων του Κωνσταντίνου Πουλή έρχεται στο τέλος, σαν απαλό χάδι ή σαν υπόκωφο χαστούκι.

Μια συλλογή που υπόσχεται επιτυχημένη συνέχεια.

Δραστηριοποιημένη κυρίως στον θεατρικό λόγο, εδώ και στο εξωτερικό, η Νίνα Ράπη ασχολείται παραλλήλως με το δοκίμιο και το διήγημα.

Δώδεκα διηγήματα συγκροτούν το νέο της βιβλίο «Κατάσταση φούγκας», κάποια δημοσιευμένα σε ανθολογίες και λογοτεχνικά περιοδικά και άλλα πρωτοεμφανιζόμενα στην παρούσα συλλογή.

Προηγήθηκε το «Εννέα ίχνη σ’ έναν κύκλο» (εκδόσεις Δαήμων, 2006).

Σύγχρονη ατμόσφαιρα πολιτικής και οικονομικής κρίσης με τη συνακόλουθη έκπτωση αξιών, εδώ και αλλού, σε μικρές ή μεγάλες πόλεις, συχνά συνοριακές – κάποιο ρόλο μεταφορικό παίζουν αυτές οι τελευταίες.

Παιχνίδια εξουσίας και υποταγής εναλλάσσονται με επαναστατικές εκρήξεις ή μοιρολατρικές αποδοχές. Μνήμη, γλώσσα, μοναξιά, αναζήτηση, ματαίωση, επανάληψη, πλήξη.

Ανθρωποι που κοιτάζουν χωρίς να βλέπουν∙ άνθρωποι που ψάχνουν «μαγικές στιγμές» για να δώσουν νόημα στη ζωή τους∙ άνθρωποι που αντιμετωπίζουν διλήμματα και πρέπει να επιλέξουν∙ άλλοι που αρέσκονται να ζουν με ψευδαισθήσεις∙ άνθρωποι που βρίσκονται κατά λάθος νεκροί τη στιγμή που έχουν βάλει σε κάποια τάξη τη ζωή τους.

Γυναίκες που απολαμβάνουν «σαπφικές μορφές και ηδονές», που αγαπιούνται και αλληλοσπαράζονται.

Φίλοι που υποβάλλουν σε δοκιμασία τη φιλία τους ή την ανακαλύπτουν ξανά.

Ο λόγος είναι δουλεμένος, μικροπερίοδος, χωρίς περισσεύματα, ηθελημένα ελλειπτικός κάποτε, όπως στο πρώτο διήγημα «Το πακέτο» ή στο ιδιαίτερο «Λάθος πρόσωπο».

Στα περισσότερα κείμενα το όνομα του ήρωα ή των ηρώων δίνονται από τις πρώτες κιόλας γραμμές και στη συνέχεια, με υπολογισμένες δόσεις πληροφοριακού υλικού, η Ράπη κεντά τον χαρακτήρα τους ή τη ζωή τους.

Τη διακρίνει ιδιαίτερη δεξιοτεχνία και οικονομία λόγου στη χαρακτηρολογία.

Το ύφος της θυμίζει κάποτε Αλεσάντρο Μπαρίκο, ιδίως στο ομώνυμο με τη συλλογή διήγημα, όπου παίζει με την ιστορία του Ανθρώπου-πιάνο.

Οργανώνει την αφήγησή της συνδυάζοντας ένα πραγματικό γεγονός, εκείνο του Ανθρώπου-πιάνο, που πριν από χρόνια είχε απασχολήσει τον διεθνή Τύπο, με ένα φανταστικό, τη ζωή του Αντρέα Γκρασλ ή Σκάτμαν.

Κάποια ενδόμυχη πίστη ή απροσδιόριστη έλξη σε μεταφυσικά μηνύματα καμουφλαρισμένη πίσω από την περιέργεια ή την ειρωνική ματιά διαφαίνεται στον λόγο της, όπως συμβαίνει στο «Το δώρο του Θεόφιλου» και στο «Σκιόφως».

Συχνοί οι υπαρξιακοί προβληματισμοί των ηρώων της αλλά και οι διακειμενικές αναφορές της ίδιας της συγγραφέως σε ποικίλους ομοτέχνους της.

Ενα ενδιαφέρον βιβλίο που καλύπτει τη διπλή σημασία της φούγκας του τίτλου του, και με τη λατινική και την ψυχοθεραπευτική σημασία του όρου, ως φυγή (δες και σ. 39-40), και με τη μουσική εκδοχή του μεταφερμένη στον γραπτό λόγο, ως αντιστικτική πολυφωνική σύνθεση που αναπτύσσει διαδοχικά και με παραλλαγές γλώσσας και περιεχομένου το αρχικό θέμα, την ανθρώπινη κατάσταση στην περίπτωσή μας, μοιρασμένη στους ήρωες των διηγημάτων της Ράπη.