Το επίμονο βάθος της ύπαρξης

Στη χαμηλόφωνη και υπαινικτική πεζογραφία του ολιγογράφου Γιώργου Συμπάρδη όσα δεν γράφονται και δεν λέγονται έχουν συχνά μεγαλύτερη βαρύτητα απ’ όσα γράφονται ή λέγονται, ενώ η προγραμματική αποφυγή κάθε στοιχείου επίδειξης ή ρητορικότητας συνδυάζεται με μια δόμηση των χαρακτήρων και της πλοκής τόσο στέρεη, ώστε να προκαλεί τελικά την καθήλωση του αναγνώστη με τρόπους που ο τελευταίος δεν αντιλαμβάνεται καν. Μετά τη βραβευμένη «Υπόσχεση γάμου» (Μεταίχμιο, 2011), ο πεζογράφος επανέρχεται φέτος με τις «Μεγάλες γυναίκες», μια ολιγοσέλιδη, υπόγεια σπαρακτική νουβέλα που αφηγείται την ιστορία της Σοφίας Ματρόζου, μιας ηλικιωμένης γυναίκας, με φόντο το σημερινό αστικό τοπίο της Βικτώριας και της περιοχής του Ρουφ.

Η όποια κοινωνική ζωή της Ματρόζου περιστρέφεται ουσιαστικά γύρω από τον τακτικό κυριακάτικο εκκλησιασμό της στον (φανταστικό) ναό του Αγίου Παύλου στο Ρουφ και από τη συμμετοχή της στον κύκλο των γυναικών που επιβοηθούν τον ιερέα της ενορίας, τον παπα-Γιάννη, στο έργο της στήριξης των απόρων της περιοχής. Οταν από μια παρέα νεαρών που συχνάζουν ή διαμένουν περιστασιακά στο ισόγειο της πολυκατοικίας της, η Σοφία ξεχωρίζει έναν νεαρό που μοιάζει με τον ιερέα και αρχίζει να φαντάζεται πως ίσως είναι ο γιος που σύμφωνα με κάποιες φήμες είχε αποκτήσει ο παπα-Γιάννης στον διαλυμένο του γάμο, τα πράγματα περιπλέκονται. Στον κεντρικό κορμό της νουβέλας παρουσιάζεται η ιδιόμορφη σχέση της Σοφίας με αυτόν τον νεαρό, ονόματι Σταύρο, καθώς και οι περιπλοκές, οι ελπίδες, οι διαψεύσεις και οι ανησυχίες που γιγαντώνονται μέσα στο μυαλό της εξαιτίας των απρόοπτων εμφανίσεων και εξαφανίσεων του νεαρού.

Ο Συμπάρδης παρουσιάζει τη ζωή της ηλικιωμένης πρωταγωνίστριάς του, αλλά ακροθιγώς και της ομάδας των γυναικών που πλαισιώνουν τον πάπα-Γιάννη, εντάσσοντάς την προσφυώς μέσα σε ένα περιβάλλον γεμάτο από στερεότυπες αναφορές και εικόνες (η εκκλησία, τα συσσίτια, η «άδεια» καθημερινότητα) και πετυχαίνοντας στη συνέχεια να σκάψει κάτω από αυτά τα στερεότυπα και να ανασύρει τη ζέουσα πραγματικότητα των χαρακτήρων και της ιστορίας του. Με λιτά μέσα, με ένα κέντημα νύξεων και αποσιωπήσεων και με την επιδέξια εκδίπλωση της αφήγησης, ο πεζογράφος δεν αφήνει τον αναγνώστη λεπτό να ξεχάσει πως πίσω από την τετριμμένη ή βαρετή καθημερινότητα της ηρωίδας του (η οποία, τόσο μέσω του τίτλου της νουβέλας όσο και μέσω της ευφυούς κατά τα ανωτέρω χρήσης των στερεότυπων, μοιάζει να αντιπροσωπεύει κάτι ευρύτερο από την ίδια), εκείνη αρνείται (και αδυνατεί έτσι κι αλλιώς) να παραιτηθεί από την περιπλοκότητα της ύπαρξής της, από την ένταση των επιθυμιών, των παρορμήσεων και των συναισθημάτων της.

Αυτό που μοιάζει να φωτίζει στο τέλος της η ιστορία του Συμπάρδη είναι το γεγονός πως ακόμα κι όταν αντικειμενικές συνθήκες, όπως είναι κατεξοχήν το γήρας, τείνουν να συρρικνώσουν την ανθρώπινη ζωή σε μια σειρά από επιφανειακά άνευρες χειρονομίες ή συνήθειες, οι επιθυμίες δεν χάνουν την ένταση ή την πολυπλοκότητά τους – αντίθετα μεταμορφώνονται, μεταμφιέζονται, αλλά εξακολουθούν μέχρι τέλους να υφίστανται, ανεξάρτητα από τις πιθανότητες πραγματοποίησής τους. Και αυτό φαίνεται να υπενθυμίζει και ο τριτοπρόσωπος αφηγητής στις τελευταίες γραμμές της ιστορίας, όταν απευθύνεται σαρδόνια στην ξαδέρφη της Σοφίας: «Κι εσύ τώρα, Μίνα, που μπορείς από απόσταση να βλέπει και κρίνεις, δες την ξαδέρφη σου που σήκωσε κεφάλι. Δες πόσο εύκολα σε παράτησε και πώς ελίσσεται για να παρακάμψει εμπόδια και φραγμούς προκειμένου να φτάσει στον σκοπό της∙ […] Κι ακόμα δες τες πόσο ευλαβικά φιλούν το χέρι του παπά και σκέψου για πόσα οι δυο άβαφες αυτές γυναίκες είναι ικανές και τι μπορούν να κάνουν μετά».