Ο γιος των πουριτανών στην Ιταλία

Ο Ναθάνιελ Χόθορν, ο συγγραφέας τού ανά χείρας μυθιστορήματος, γεννήθηκε το 1804 στο Σάλεμ της Μασαχουσέτης σε πουριτανική οικογένεια. Οι πρόγονοί του συγκαταλέγονται ανάμεσα στους πρώτους Αγγλους αποίκους που για να αποφύγουν τις διώξεις στην πατρίδα τους πέρασαν τον Ατλαντικό και βρήκαν καταφύγιο στον Νέο Κόσμο τον 17ο αιώνα. Οι πουριτανοί είναι προτεστάντες που ακολουθούν όμως τη διδασκαλία του μαθητή του Μαρτίνου Λούθηρου (1483-1546), Ιωάννη Καλβίνου (1509-1564).

Ο προτεσταντισμός του Καλβίνου είναι πολύ πιο αυστηρός, δογματικός και σκοτεινός από αυτόν του Λούθηρου. Η καθημερινότητα των πουριτανών αποίκων είναι μια διαρκής πάλη με τον σατανά και ο κόσμος τους μουντός, σκοτεινός και γεμάτος ενοχές. Η γενέτειρα του Χόθορν έγινε γνωστή για τις διώξεις και τις δίκες μαγισσών που διεξήχθησαν εκεί στα 1692 και ’93. Ενας μάλιστα πρόγονός του υπήρξε δικαστής στις περίφημες εκείνες δίκες.

Ο ίδιος ο συγγραφέας νιώθει ντροπή γι’ αυτή τη συγγένεια και δεν είναι τυχαίο ότι στο μυθιστόρημά του «Το Σπίτι με τα επτά αετώματα» (1851) μια οικογένεια καταστρέφεται εξαιτίας ενός μεγάλου αμαρτήματος το οποίο διέπραξε ο δικαστής πρόγονός της.

Ο Χόθορν μπορεί μεν να νιώθει απέχθεια για τις πράξεις του προγόνου του, είναι όμως βαθιά επηρεασμένος από την πουριτανική του ανατροφή. Το θέμα που ο αναγνώστης θα βρει σε όλα του τα γραπτά είναι το θέμα της ενοχής και η αδυναμία να εξαλειφθεί η αμαρτία από την ψυχή του ανθρώπου. Ο Χόθορν ηθικολογεί ακόμα και όταν συμπονάει τους αμαρτωλούς, όπως στο αριστούργημά του το «Αλικο Γράμμα» (1850).

Ενοχές και αμαρτωλά μυστικά ταλανίζουν και τους ήρωες του «Μαρμάρινου Φαύνου». Το μυθιστόρημα γραμμένο στα 1860, τέσσερα χρόνια πριν από τον θάνατο του συγγραφέα το 1864, διαδραματίζεται στην Ιταλία και κυρίως στη Ρώμη.

Οι ήρωές του, τρεις Αμερικανοί νεαροί καλλιτέχνες, η Μίριαμ, η Χίλντα, ο Κένιον, και ο Ντονατέλο, ο Ιταλός φίλος τους, κόμης του Μόντε Βέντι, ο φαύνος του τίτλου μια που η ομοιότητά του με τον φαύνο του Πραξιτέλη είναι, όπως θεωρούν οι φίλοι του, παροιμιώδης. Η Μίριαμ, η μοιραία γυναίκα που κρύβει ένα σκοτεινό μυστικό στο παρελθόν της, ωθεί κατά κάποιο τρόπο τον ερωτευμένο μαζί της Ντονατέλο στον φόνο. Εναν φόνο που άθελά της παρακολουθεί και η άσπιλη κόρη της Νέας Αγγλίας, η φίλη της Μίριαμ, η Χίλντα. Οι ενοχές και τα μυστικά αλλάζουν ριζικά τους τέσσερις φίλους. Ο αναγνώστης παρακολουθεί την εξέλιξη των προσωπικοτήτων τους μέχρι την κάθαρση που επέρχεται στο τέλος του βιβλίου.

Η τέχνη, το θάμβος για τη Ρώμη, αλλά και το βλέμμα του γιου των πουριτανών της Νέας Αγγλίας, όσον αφορά τη ζωή της αιώνιας πόλης, είναι από τα πιο ερεθιστικά σημεία του «Μαρμάρινου Φαύνου», κι αν κάποιες στιγμές οι λεπτομερείς περιγραφές των μνημείων της αιώνιας πόλης κουράζουν τον σύγχρονο αναγνώστη, δεν έχει παρά να σκεφτεί αλλά και να αφεθεί να δει την Ιταλία υπό το ιδιαίτερο πρίσμα του στιβαρού Αμερικανού συγγραφέα.

Η Ρώμη και η Ιταλία γενικότερα είναι τόσο σαγηνευτική όσο και επικίνδυνη ανακαλώντας έντονα τη Μίριαμ, την όμορφη και αινιγματική καλλιτέχνιδα που σπρώχνει στον όλεθρο τον Ντονατέλο και δημιουργεί συνειδησιακή κρίση στην άδολη και καθαρή ψυχή της Χίλντα. Η αντιπαραβολή των δύο γυναικών μόνο τυχαία δεν είναι, καθώς η Χίλντα αντιπροσωπεύει την καθαρότητα και την αγνότητα του Νέου Κόσμου, της πατρίδας του Χόθορν.

Μια ιστορία πτώσης από τον παράδεισο χαρακτήρισε τον «Μαρμάρινο Φαύνο» κάποιος κριτικός του Χόθορν και σε ψυχολογικό επίπεδο αυτό ακριβώς είναι. Είναι η πτώση του αφελούς Αδάμ-Ντονατέλο μετά τον φόνο, ενός αμαρτήματος που προκάλεσε η Μίριαμ-Εύα. Μια πορεία αυτογνωσίας και καθόδου στη σκοτεινή ζώνη της ύπαρξης, κοινής, αν και συχνά ανομολόγητης, σε όλους μας, σύμφωνα με τον συγγραφέα. Παράλληλα ένα πυκνό πεδίο πολιτισμικών συγκρούσεων και συμβολισμών αλλά και ψυχολογικών ανατροπών.

Ενα ογκώδες, απολαυστικό μυθιστόρημα που εντάσσεται στην ιδιαίτερα φροντισμένη σειρά Orbis Literae του Gutenberg, με την εξαιρετική εισαγωγή του Richard Rupp και την ανάγλυφη μετάφραση αλλά και σχολιασμό της Σάντυς Παπαϊωάννου.