Λίζα Πίνχας ζούσε στη Θεσσαλονίκη και ήταν 27 ετών όταν εκτοπίστηκε στο Αουσβιτς. Εκεί έχασε τον άντρα της Ντάριο Πίνχας και δεν ξαναπαντρεύτηκε. Στα στρατόπεδα η οικογένειά της έχασε 112 συγγενείς. Το 1980 παραδόθηκε το πλήρες ημερολόγιο της εμπειρίας της και σήμερα έχουμε τη μεγάλη τύχη να το έχουμε στα χέρια μας, έστω και μετά τόσες δεκαετίες, σε μια χρήσιμη και καλαίσθητη έκδοση του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδος. Οπως αναφέρει η ιστορικός Γαβριέλλα Ετμεκτσόγλου στην εισαγωγή του βιβλίου, η Πίνχας επέβλεψε τις διαδικασίες συμπλήρωσης και υποβολής αιτήσεων για τις γερμανικές αποζημιώσεις, ενώ ως γενική γραμματέας της Ενωσης Επιζώντων Θεσσαλονίκης ανέπτυξε έντονη δράση για την επανένταξη των επιζώντων.
Ηταν μία από τις πολλές γυναίκες που προσπάθησαν να ξεπεράσουν τις επώδυνες και δυσβάστακτες μνήμες του παρελθόντος και να δώσουν ζωή στη ρημαγμένη κοινότητα της Θεσσαλονίκης. Ετσι, μεταπολεμικά, αποφάσισε να έχει έναν ενεργό ρόλο στη διατήρηση της μνήμης του Ολοκαυτώματος και ίδρυσε την Ενωση Περίθαλψης και Αποκατάστασης Ισραηλιτών Θεσσαλονίκης (ΕΠΑΙΘ) με έδρα στη Στοά Μοδιάνο. Ανέλαβε λοιπόν ηγετικό ρόλο σε θέματα αποζημιώσεων, μνήμης και εκπαίδευσης. Η εμπειρία της από το στρατόπεδο εγγράφηκε εντός της με τόσο καθοριστικό τρόπο, ώστε όλη της τη ζωή να εμπλακεί στη μελέτη και διδασκαλία του Ολοκαυτώματος με αναστοχαστικό και παραδειγματικό τρόπο.
Επέλεξα να αρχίσω αντίστροφα την ανάλυση αυτού του ημερολογίου, γιατί θέλησα να δώσω έμφαση στην ανοικοδόμηση της ζωής από το μηδέν μέσα σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες στη μεταπολεμική Ελλάδα. Για τους περισσότερους επιζώντες το τέλος του πολέμου το 1945 δεν σηματοδότησε το τέλος της βίας, του φόβου, των διώξεων και της αδικίας. Αυτές οι παράμετροι υπογραμμίζουν με εντονότερα χρώματα το γεγονός ότι μένει ακόμα να γραφτεί μια πλήρης μεταπολεμική ιστορία των επιζώντων στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, μια καταγραφή της ανασύνθεσης της ζωής από το μηδέν. Η επιστροφή των επιζώντων υπήρξε δύσκολη, η επανένταξή τους δυσκολότερη και αντίστοιχη με τον αποκλεισμό της εμπειρίας τους από το εθνικό αφήγημα.
Η ζωή στο στρατόπεδο περιγράφεται με κάθε λεπτομέρεια, πολύτιμη παρακαταθήκη από τις λίγες που έχουμε στα χέρια μας. Οι είκοσι ντουσιέρες για διακόσια άτομα, τα άθλια παραπήγματα που μύριζαν βρόμα και μιζέρια, το Μπίρκεναου που παρομοιάζεται με ποντικοπαγίδα απ’ όπου δεν έβγαινε ποτέ κανείς, οι ψείρες που κατέτρωγαν τις σάρκες, οι θάλαμοι αερίων, η γνωστή κρατούμενη Μάλα που απέδρασε και συνελήφθη αλλά αυτοκτόνησε μπροστά στους φρουρούς, μικροϊστορίες που κόβουν την ανάσα και συνθέτουν μια αφηγηματική περιπέτεια εφάμιλλη έργων της παγκόσμιας στρατοπεδικής λογοτεχνίας, με εκπροσώπους τον Ζαν Αμερί, τον Πρίμο Λέβι, τον Ελί Βιζέλ, τον Ααρόν Απελφελντ, τον Χόρχε Σεμπρούν και τόσους άλλους μάρτυρες της στρατοπεδικής βίας και φρίκης.
Η Πίνχας αφηγείται γνωρίζοντας ότι τα γεγονότα χάνουν κάτι από την τραγικότητά τους όταν τα διηγείται κάποιος: «Ειλικρινά αναρωτήθηκα πολλές φορές εάν όλο αυτό δεν ήταν παρά ένα κακό όνειρο. Τι παραφροσύνη»! Οι κρατούμενοι ήταν άοπλοι μέσα στο ανορθολογικό και βίαιο στρατοπεδικό σύμπαν, προσπαθούσαν να κρατηθούν στη ζωή επινοώντας τακτικές επιβίωσης. Θυμάμαι το ποίημα του Πρίμο Λέβι από το βιβλίο του «Η Ανακωχή»: Ονειρευόμασταν στις άγριες νύχτες όνειρα βίαια και πυκνά, ονειρευόμασταν με την ψυχή και το σώμα αν θα γυρίσουμε, να φάμε, να εξιστορήσουμε.
Αυτό το βιβλίο θα αποτελέσει κατά τη γνώμη μου ένα από τα βασικά και απαραίτητα αναγνώσματα για τον κόσμο των στρατοπέδων. Το είχα ευχηθεί κάποτε για ένα μνημειώδες ιστοριογραφικό έργο του Σαούλ Φρίντλεντερ (Η Ναζιστική Γερμανία και οι Εβραίοι) και το εύχομαι και για αυτή την έκδοση: ελπίζω αυτό το ημερολόγιο να βρει τη θέση του στα σχολικά βιβλία και στις τάξεις με την ώθηση και πρωτοβουλία των εκπαιδευτικών, γιατί αποτελεί μια ανεξάντλητη πηγή ποικιλότροπων εμπνεύσεων, όχι μόνο για εμάς τους παροικούντες την Ιερουσαλήμ των σπουδών Ολοκαυτώματος και μνήμης, αλλά και για όλους τους πολίτες μιας δημοκρατικής χώρας που βρίσκεται σε ένα μεταιχμιακό σημείο όσον αφορά τον εκφασισμό των συνειδήσεων.
Αντιμέτωπη με το Ολοκαύτωμα. Η Λίζα Πίνχας διηγείται
Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος, 2014, σελ. 304.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας