Διακριτές πεζογραφικές φωνές

Δύο νέοι πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι, με σύντομο ποιητικό παρελθόν ο ένας, απευθείας πεζογραφική παρουσία ο άλλος, θα συστεγαστούν στη σημερινή μας κριτική. Πρόκειται για τον Χρίστο Αρμάντο Γκέζο («Η λάσπη», μυθιστόρημα. Μελάνι, 2014, σελ. 204) και τον Νικόλα Περδικάρη («Ο σκύλος με το λουλούδι στο στόμα», διηγήματα, Το Ροδακιό, 2014, σελ. 78).

Ενας αναίτιος χωρισμός, μια επιστροφή, εκείνος, εκείνη, ένας προετοιμαζόμενος θάνατος-αυτοκτονία, ένας συντελεσμένος θάνατος (πατροκτονία;) είναι το δομικό υλικό του πρώτου πεζογραφικού βιβλίου που μας έδωσε ο βραβευμένος το 2013 με Kρατικό Bραβείο, ως πρωτοεμφανιζόμενος ποιητής, Χρίστος Αρμάντο Γκέζος, για τη συλλογή του «Ανεκπλήρωτοι φόβοι» (Πολύτροπον).

Ενας νέος, ο Αλέξανδρος, Σάντο τον λέει η μάνα του, γύρω στα τριάντα, είκοσι οκτώ για την ακρίβεια, αλβανικής καταγωγής μεγαλωμένος στην Ελλάδα, γυρίζει στην Αθήνα, ύστερα από μια περίεργη απουσία περίπου ενός χρόνου, αποφασισμένος να αυτοκτονήσει. Σε κλίμα ρευστό συναισθηματικής ταραχής και μνημονικής αναμόχλευσης, με θυμό και οργή, θυμάται, κουβεντιάζει, σκέπτεται, παραφέρεται, μιλάει με την αδελφή του, με τη μάνα του, με την κοπέλα του, με τον γιατρό του, σε ένα μονολογικό, στην ουσία, παραλήρημα. Ενας εαυτός σε πολλές εκδοχές αγωνίζεται να αυτοπροσδιοριστεί. Χύμα όλα: Σκέπτεται, ανοίγει νοερούς διαλόγους, σχολιάζει ό,τι βλέπει, αναθυμάται ό,τι έγινε, συναγελάζεται, απαντά στους γύρω του. Ξερνάει κάθε τρεις και λίγο εμετό και πίκρα. Σκηνές καθημερινής ζωής ή καθημερινής τρέλας.

Η προσωπική εσωτερική (ανα)ταραχή, με αφορμή την οικογενειακή του κατάσταση, αλλά και η υπαρξιακή αγωνία του ήρωα που είναι ένας ιδιαίτερου ψυχισμού ξένος, αποτελούν στην πραγματικότητα το πρόσχημα για να μιλήσει για τον ξεριζωμό, τον μετανάστη, τον «άλλο». Θα μπορούσε να είναι η επιτομή των συναισθημάτων κάθε Αλβανού, κάθε αλλοδαπού, κάθε κατατρεγμένου. Μέσα από τη σχέση ντόπιων και ξένων, μέσα από το τοπίο της τσιμεντούπολης, περνούν η μοναξιά, η εγκατάλειψη, η απόσταση ψυχών και σωμάτων, η αδιαφορία του διπλανού. Αλλά περνούν και το θαύμα της αγάπης στα είκοσι ένα σου χρόνια, η αδελφική αγάπη, η αγάπη προς τους γονείς και η οικογενειακή κατάρα ή ευχή που βαραίνει τον καθένα.

Θα ήθελα να σταθώ για λίγο σε κάποιες μορφικές επιλογές του συγγραφέα που θεωρώ αναίτιες. Συσσωρεύει συνώνυμες ή ταυτόσημες λέξεις χωρισμένες με κάθετη γραμμή, αντί να χρησιμοποιεί το κόμμα και τους συμπλεκτικούς ή διαζευκτικούς συνδέσμους και αντί να καταλήγει εκείνος στην καίρια λέξη κάθε φορά. Λείπουν επίσης και οι παύλες του διαλόγου, όπου υπάρχει. Ο ασκημένος αναγνώστης πιάνει σίγουρα την εναλλαγή του ομιλούντος προσώπου στους διαλόγους και στις αντιλογίες με τον βασικό ήρωα, ένα λιγότερο εξοικειωμένο κοινό όμως χάνει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει τον ασθματικό και πονεμένο λόγο της αυτοανάλυσης του άλλου. Το βιβλίο περιέχει διαμάντια καθαρής σκέψης και έκφρασης που πλήττονται κάπως από αυτή την άναρχη σύνταξη η οποία φαντάζει λίγο σαν άγουρος λόγος. Η πολυφωνική αφήγηση χρειάζεται μεγάλη επεξεργασία για να αποδώσει.

Η έκδοση συμπληρώνεται από επιλογικές σημειώσεις για τα κειμενικά δάνεια και από γλωσσάρι άγνωστων για τον αναγνώστη λέξεων αλβανικής κυρίως προέλευσης.

«Αν θέλεις να γίνεις σοφός και να μάθεις τι σημαίνει ελευθερία, πάρε μια γάτα. Αν θέλεις να μάθεις τι σημαίνει αληθινή αγάπη και αφοσίωση, πάρε έναν σκύλο», λέει ο Νικόλας Περδικάρης σε πρόσφατη συνέντευξή του, καταφεύγοντας σε κοινόχρηστες αντιλήψεις. Αυτή τη διαδραστική σχέση του ανθρώπου με τα ζώα ανιχνεύει και στο πρώτο πεζογραφικό του βιβλίο.

Ενας άνθρωπος που «πάει την ψυχή του στο συνεργείο», που δεν βρίσκει σημεία επαφής με τους ανθρώπους και γαντζώνεται στα ζώα είναι ο αφηγητής του Νικόλα Περδικάρη∙ σκύλοι και γάτες, οι ήρωες και οι συνοδοιπόροι του. Σκύλοι με ανθρώπινες ιδιότητες που δίνουν συμβουλές, πίνουν ουίσκι, διαβάζουν εφημερίδα, κρατούν βαλίτσες και συνομιλούν μαζί του. Γάτες που μαγειρεύουν και παρηγορούν, που διαβάζουν τη σκέψη του και δεν έχουν να δώσουν λόγο σε κανέναν. Ζώα που δεν σε κατηγορούν για τίποτε, ζουν μόνο για το σήμερα και το χαίρονται κιόλας. Τα παιδικά τραύματα, ο πρώτος απαγορευμένος έρωτας, η μαμά, ο μπαμπάς, το οικογενειακό περιβάλλον. Δυο γονείς που τσακώνονται και βρίζονται για να απολαύσουν παθιασμένο σεξ, που καταφέρνουν τελικά να οδηγήσουν το παιδί τους στον ψυχαναλυτή, στις βαρύτερες περιπτώσεις στον ψυχίατρο. Ενα παιδί που φτιάχνει τη δική του «φανταστική» οικογένεια, με πατέρα τον Ray Charles και μητέρα τη Μελίνα.

Ανθρωπος που γεύεται «πολλές λήψεις μοναξιάς σε μικρές δόσεις», ο αφηγητής του Περδικάρη κινείται από το ένα διήγημα στο άλλο σαν να αυτοβιογραφείται και τελικά καταφέρνει να κερδίσει τόσο τον ζωόφιλο όσο και τον λιγότερο ευαίσθητο στα συμπαθή τετράποδα αναγνώστη. Δίπλα στη συμπονετική στάση των ζώων η ανάλγητη συμπεριφορά των ανθρώπων, κάποιων ανθρώπων με άδειες καρδιές.

«Με λογισμό και μ’ όνειρο» ο συγγραφέας, ανακατεύει υλικά και στήνει πραγματικότητες, μιλώντας για τον έρωτα και τον θάνατο, για την ηδονή και την απώλεια. Ποιητικές νότες διανθίζουν τον λόγο του: «εδώ και χρόνια δεν πετάω απλώς στα σύννεφα, κρατιέμαι απ’ αυτά, είμαι το ίχνος μιας ανθρώπινης βροχής που αρνείται να πέσει στο χώμα»∙ «χάρτινοι σουγιάδες ξηλώνουν τη βελούδινη φόδρα στο εσωτερικό της καρδιάς μας». Αίσθηση και παραίσθηση συνυπάρχουν ή διαδέχονται η μία την άλλη. Παραμυθικές υπερβολές και υπερρεαλιστικές διαφυγές ποικίλλουν την ενδιαφέρουσα γραφή του νέου διηγηματογράφου.