Η κλιματική αλλαγή ως ρητορικό καταφύγιο

Στην Ελλάδα του 2023 η καταστροφή μοιάζει με καθημερινότητα. Η άμεση διαδοχή πυρκαγιών και πλημμυρών περιγράφει με τον πιο εκκωφαντικό τρόπο τον ελάχιστο χώρο που παραχωρείται σε μια ουδέτερη και ομαλή κανονικότητα. Η έκτακτη ανάγκη γίνεται συνήθεια και η αντίληψη πως η καταστροφή μπορεί να περιμένει τον καθένα και την κάθε μία στην επόμενη απότομη στροφή εμπεδώνεται. Δεν υπήρξε άλλη στιγμή που να μοιάζουμε τόσο εκτεθειμένοι, τόσο δοσμένοι στην τυχαιότητα.

Η αίσθηση πως για την κατάστασή μας δεν ευθύνεται καμία λογική αλληλουχία, καμία σειρά επιλογών ή αποφάσεων, διευρύνεται, γίνεται κοινός τόπος, ψευδής συνείδηση. Είναι αποκλειστικά η τύχη αυτή που μας έφερε εδώ που βρισκόμαστε. Μέσα σε αυτό το σκόρπισμα των πραγμάτων η συγκεκριμένη κυβέρνηση έχει πάρει την απόφαση να αποστασιοποιείται. Ενημερώνει για τις καταστροφές αυτούς που πρόκειται να καταστραφούν, εκκενώνει ολόκληρες περιοχές αφήνοντάς τες έρμαια στις διαθέσεις των καιρικών φαινομένων, διαχειρίζεται με επικοινωνιακές εκστρατείες τις όποιες επιπτώσεις. Βρισκόμαστε στον βαθμό μηδέν της πρόληψης, της μέριμνας και της αποτροπής. Ο καθένας από εμάς είναι μόνος του, εκτεθειμένος, περιορισμένος σε μια μοναχική επιβίωση.

Μέσα σε αυτή την εικόνα της πολλαπλής πολιορκίας ένα επιχείρημα επιστρέφει για να δικαιολογήσει ό,τι δεν μπορεί να δικαιολογηθεί. Ολες τις ανεπάρκειες, όλες τις ευθύνες, όλη την εγκληματική απουσία. Το επιχείρημα αυτό είναι το επιχείρημα της κλιματικής αλλαγής. Μια φράση που αυτούσια αλλά και σε παραλλαγές επαναλαμβάνεται και γίνεται κοινός τόπος ικανός να δικαιολογήσει την κάθε καταστροφή. Στην πραγματικότητα όμως μέσα από τη διαρκή επίκληση μιας αυτονόητης συνθήκης, ο όρος και η ουσία του αντιστρέφονται.

Οι αρνητές της κλιματικής αλλαγής στη χώρα μας είναι λίγοι. Κανείς δεν λέει πως οι καιρικές συνθήκες δεν έχουν αλλάξει, πως δεν έχουμε μπει σε μια νέα παγκόσμια συνθήκη με απρόσμενες επιπτώσεις. Είναι όμως τελείως διαφορετικό να αποδέχεσαι τη συνθήκη αυτή και τελείως διαφορετικό να τη χρησιμοποιείς ως άλλοθι και ως ρητορικό καταφύγιο. «Φταίει η κλιματική αλλαγή, τι να κάνουμε…», «τα φαινόμενα αυτά ήταν φαινόμενα χιλιετίας, δεν υπήρχε τίποτα που να μπορούσαμε να κάνουμε…», «φταίει το φαινόμενο πυρονέφους της νύχτας, ένα φαινόμενο που θα μελετάται για χρόνια…».

Ολη αυτή η ρητορική επίκληση στα επιστημονικά συμπεράσματα έχει μόνο στόχο την περιγραφή της όποιας καταστροφής ως περίπου αναπότρεπτης (άρα και άμοιρης ευθυνών). Εχουμε λοιπόν τη χρήση ενός επιβεβαιωμένου γεγονότος όχι με σκοπό την αποτροπή, τη χάραξη στρατηγικής, τη μέριμνα, αλλά με στόχο ακριβώς το αντίθετο. Την αποφυγή της μέριμνας, την απουσία στρατηγικής, τη ματαίωση της αποτροπής. Ενα επιστημονικό δεδομένο καταλήγει τελικά να λειτουργεί σαν μια μεσσιανική επιταγή, λίγο-πολύ σαν βιβλική αποκάλυψη.

Η κλιματική αλλαγή ως διατύπωση και ως αφήγημα δεν αποτελεί απλώς μια περιγραφή ενός φαινομένου. Υπάρχει ακριβώς για να περιγράψει την έκτακτη ανάγκη, να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου, να θέσει τις ανθρώπινες κοινωνίες προ των ευθυνών τους. Εδώ όμως συμβαίνει το αντίστροφο. Ο όρος χρησιμοποιείται ως δικαιολογία για την απουσία όλων των παραπάνω. Αντί για αποτροπή δημιουργεί αποδοχή. Αντί για εκλογίκευση δημιουργεί έναν επιστημονικοφανή σκοταδισμό απέναντι σε ένα χιλιαστικό γεγονός.

Ναι, η κλιματική αλλαγή και οι προκλήσεις της αλλαγής των καιρικών φαινομένων είναι εδώ. Και αυτό δεν μπορεί να σημαίνει άλλο παρά περισσότερη μέριμνα, περισσότερα μέτρα πρόληψης, ενημέρωσης και επιφυλακής. Περισσότερο από ποτέ, το κράτος οφείλει να μεριμνά. Για τους πολίτες, τις περιουσίες τους, το περιβάλλον. Οποιαδήποτε άλλη κατεύθυνση ισούται με δολοφονία.