Ερειπωμένος κόσμος χωρίς ανθρώπους

Ξεκινώντας τον «Δρόμο » του Κόρμακ ΜακΚάρθι, ο αναγνώστης αναμένει τη στιγμή που το καμένο και ρημαγμένο τοπίο θανάτου που περιβάλλει τον ανώνυμο πρωταγωνιστή και τον νεαρό γιο του θα σταματήσει να υφίσταται. Μοιάζει αρκετά με το διήγημα «Ο μεγάλος ποταμός με τις δυο καρδιές» (Big Two-Hearted River) μέσα στο βιβλίο «Στην εποχή μας» του Ερνεστ Χέμινγουεϊ: η αποθέωση της λογοτεχνικής αρρενωπότητας με τους άντρες σε διαμάχη με τη φύση, δοκιμάζοντας τις ικανότητές τους εναντίον της και βρίσκοντας στην κυριαρχία τους σε αυτήν κάποιο νόημα.

Ο Κόρμακ ΜακΚάρθι δεν είναι ξένος στο είδος, αλλά εδώ το επικαλείται ως ενσυνείδητη μνήμη, υπενθυμίζοντάς μας μορφές αρσενικής ικανοποίησης που έχουν χαθεί αμετάκλητα στον μετα-αποκαλυπτικό τρόμο που έχει επινοήσει. Στον «Δρόμο» τα πάντα είναι καμένα, γεμάτα στάχτη, αποτέλεσμα ενός αποκαλυπτικού γεγονότος που δεν γνωστοποιείται αν είναι φυσικής ή ανθρώπινης προέλευσης και σκότωσε σχεδόν όλες τις μορφές ζωής, απειλώντας να εξαφανίσει το ανθρώπινο γένος.

Ο ΜακΚάρθι τεχνηέντως κρατά τον αναγνώστη σε συνεχή κατάσταση έκδηλης ανησυχίας. Η φύση όπως την ξέρουμε υπάρχει μόνο στα όνειρα και στις αναμνήσεις του άντρα και στις ερωτήσεις του γιου του, ο οποίος γεννήθηκε λίγες μέρες μετά την Αποκάλυψη και μιλάει για τα κοράκια, τον ήλιο που τώρα είναι μόνιμα σκοτεινός και τη μυθική γαλάζια θάλασσα. Στην αρχή, ο άντρας κοιτάζει ένα ποτάμι άδειο από ζωή και θυμάται ότι είδε πέστροφες. Η ευφυΐα και η εξυπνάδα του τον κράτησαν ζωντανό μέσα στο σκηνικό της Αποκάλυψης, ενώ το ένστικτό του σώζει αμφότερους αρκετές φορές καθώς κατευθύνονται νότια, προς την ακτή, ελπίζοντας για θερμότερο καιρό και καλύτερες συνθήκες διαβίωσης.

Η λογοτεχνική μας προσδοκία είναι ότι η εφευρετικότητα του άντρα θα τον λυτρώσει, αλλά ενώ αυτός και το αγόρι επιβιώνουν από αρκετές περιπέτειες στον δρόμο, η διαρκής αγωνία του μυθιστορήματος είναι ότι τα πράγματα χειροτερεύουν αντί να βελτιώνονται. Κάποτε ο άντρας συνήθιζε να παραδίδει μαθήματα επιβίωσης στο αγόρι, αλλά τώρα βήχει βγάζοντας αίμα και γνωρίζει ότι θα πεθάνει από πάθηση των πνευμόνων του, μέσα στις εκρήξεις και τις αδιάκοπες φωτιές που εξακολουθούν να καίνε τριγύρω. Σε έναν μετουσιωμένο πλανήτη, οι δεξιότητες επιβίωσης του άνδρα επικεντρώνονται αποκλειστικά στην προστασία του γιου του, τον οποίο φροντίζει με παθιασμένη αφοσίωση.

Ο κύριος όγκος του «Δρόμου», λοιπόν, σκιαγραφεί τις τελετουργίες της φροντίδας και της ανατροφής του παιδιού, τις οποίες ο ΜακΚάρθι αποδίδει με τρυφερότητα που απέχει από εκείνη του προαναφερθέντος διηγήματος του Χέμινγουεϊ. Χαρακτηριστική είναι η σκηνή που το αγόρι είναι άρρωστο, με τις συγκινητικές περιποιήσεις του πατέρα του που το κρατούσε στα χέρια του όλη νύχτα: «I will do what I promised, he whispered. No matter what. I will not send you into the darkness alone». Η μοναδική αποτυχία του άντρα στον «Δρόμο» έρχεται στη μεταχείριση της μητέρας του αγοριού, η οποία εμφανίζεται σε πρώιμη αναδρομή ενημερώνοντας τον σύζυγό της ότι επέλεξε να αυτοκτονήσει παρά να αντιμετωπίσει το τέλος του κόσμου και την εγκατάλειψη του παιδιού της! Παράλληλα με τον αγώνα για επιβίωση, βρίσκεται εκείνος της ανατροφής ενός παιδιού σε έναν κόσμο χωρίς ελπίδα, ενώ για το αγόρι, η πρόκληση της ανάληψης των ευθυνών του αρσενικού σε τέτοιο κόσμο. Ωστόσο, το αγόρι προσπαθεί συνεχώς να καθορίσει μια ηθική δομή με την οποία μπορεί να ζήσει, μια δομή που εξηγεί το γεγονός ότι ο πατέρας του δεν βοηθά τους περιπλανώμενους ανθρώπους στον δρόμο, αλλά εξακολουθεί να διασφαλίζει τη δική τους διάκριση από τους κανίβαλους. Αφού ανακαλύπ τουν έ να υπόγειο γεμάτο ανθρώπους κρατούμενους που θα χρησιμοποιηθούν για φαγητό, το αγόρι ρωτάει: «Δεν θα τρώγαμε ποτέ κανέναν, έτσι δεν είναι;».

Στο τελευταίο μέρος του μυθιστορήματος, που θυμίζει ανατριχιαστικά τον Χέμινγουεϊ, ο ΜακΚάρθι επιστρέφει στην εικόνα της πέστροφας. Σκιαγραφώντας την ιστορία ενός πατέρα και ενός γιου που διασχίζουν τις ΗΠΑ, όπου μια απροσδιόριστη οικολογική καταστροφή έχει καταστρέψει σχεδόν όλη τη ζωή, το βιβλίο πρόσφερε στον συγγραφέα το βραβείο Πούλιτζερ για τη μυθοπλασία το 2007 και έκτοτε χαιρετίστηκε ως ένα από τα μεγαλύτερα έργα μυθοπλασίας που γράφτηκε ποτέ για την κλιματική αλλαγή. Είναι μυθιστόρημα μεταμορφωτικής δύναμης και ρίσκου, η επιτομή ενός μεγάλου αμερικανικού εφιάλτη, που ξεδιπλώνει τα όρια της νοητής αγάπης και απόγνωσης ανάμεσα σε έναν επιμελή πατέρα και τον μοναδικό του γιο. Η αρχική εμπειρία του μυθιστορήματος είναι απογοητευτική και καταπιεστική, αλλά το τελικό αποτέλεσμα συναισθηματικά συγκλονιστικό, ένα τολμηρό σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Αλλά ο «Δρόμος» δεν είναι επιστημονική φαντασία, αλληγορία και κριτική του τρόπου που ζούμε. Θέτει ένα απλούστερο ερώτημα, πιο επιβαρυντικό για τη φαντασία και πλησιέστερα στην κύρια υπόθεση της δημιουργίας μυθοπλασίας. Πώς θα έμοιαζε, δηλαδή, πώς θα ήταν ο κόσμος χωρίς ανθρώπους!

*Διευθυντής Χειρουργικής - συγγραφέας 

—

Τη σελίδα αυτήν δεν τη φτιάχνουν επαγγελματίες κριτικοί βιβλίου. Γράφεται από αναγνώστες που απευθύνονται σε αναγνώστες για να τους μιλήσουν για κάποιο βιβλίο που τους συνεπήρε. Αν θέλετε να μοιραστείτε όσα νιώσατε διαβάζοντας ένα βιβλίο, στείλτε το κείμενό σας (το πολύ 700 λέξεις) στο smatzorou@ efsyn.gr