«Αναγνωρίζω τον ρόλο του καλλιτέχνη ως προβοκάτορα»

To Relic/Απολίθωμα της ομάδας Οsmosis που επανέρχεται στη Στέγη (13-22 Μαρτίου) είναι το Big Bang του σκηνοθέτη, χορογράφου, περφόρμερ και ερμηνευτή Ευριπίδη Λασκαρίδη: μέσα στην καρδιά της κρίσης, το 2015, ήταν η κραυγή του «σε μια χώρα όπου ο σύγχρονος και πειραματικός πολιτισμός ήταν ξεκάθαρα σε δεύτερη μοίρα». Τόλμησε, τότε, να δημιουργήσει την προσωπική του σκηνική γλώσσα: μια αδιανόητη πλην όμως ποιητική οντότητα σε μια απόκοσμα οικεία ατμόσφαιρα, για να μοιραστεί, έτσι, μαζί μας το (κοίταγμά του στον κόσμο) «αλλιώς». «Ονειρεύτηκα ένα πλάσμα μοναχικό, χωρίς ισορροπία, σε έναν κόσμο φτιαγμένο από το τίποτα, απλά να ζει, να υπάρχει ανάμεσα σε αντικείμενα, ηχητικούς ρυθμούς, καθημερινές δράσεις, λεκτικές και σωματικές προκλήσεις», περιγράφει ο ίδιος.

Ο Λασκαρίδης, δημιουργώντας μαγεία από το τετριμμένο, επιβεβαίωσε πως το σωματικό θέατρο δεν χρειάζεται λέξεις για να συνομιλήσει με την ανθρώπινη εμπειρία. Το... τερατούργημά του, η φιγούρα στην οποία έδωσε μορφή ο Αγγελος Μέντης και ενσαρκώνει ο ίδιος, κινείται μεταξύ του γελοίου και του τραγικού, μεταφέροντας όλα τα συναισθήματα που μπορούν να γεννηθούν στο ενδιάμεσο. Και κατέκτησε τον κόσμο. Στη δεκαετή του πορεία, το έργο συνάντησε αναγνώριση και βραβεύσεις, θεατές και πολιτισμούς: ταξίδεψε σε 40 φεστιβάλ (συμπεριλαμβανομένου του Φεστιβάλ Αθηνών), 18 χώρες και 36 πόλεις, ενώ θα συνεχίσει, σε μια αποχαιρετιστήρια παρουσίαση, σε Ευρώπη και Ασία.

Το έργο σε κάνει να απορείς: Πώς γίνεται το αιφνιδιαστικό συναπάντημα με το απροσδόκητο να καταφέρνει, ταυτόχρονα, να δοκιμάσει τα όρια στην αποδοχή της γελοιότητας αλλά και να διασταυρώνεται και να μεταμορφώνεται τελικά σε εύθραυστη ευαισθησία; Σκέφτεσαι ότι ο δημιουργός του παίζει μαζί μας. Η φάρσα που μας σκαρώνει όχι μόνο δεν σε αφήνει ασυγκίνητο, αλλά σου μεταδίδει τις ευεργετικές ιδιότητες της αφειδώλευτης χαράς καθώς περιβάλλει το παράδοξο σύμπαν του με μια ανεπιτήδευτη και ποιητική τρυφερότητα, αναδύοντας κάτι αφοπλιστικά ανθρώπινο. Μία δεκαετία μετά, ωστόσο το επετειακό ανέβασμά του είναι και μια συνομιλία με τον χρόνο.

● Δέκα χρόνια από τη δημιουργία του Relic, 10 χρόνια ταξίδια σε όλο τον κόσμο. Μήπως να επιχειρήσουμε έναν απολογισμό; προκαλέσαμε τον διεθνή Ελληνα δημιουργό.

Δεν ήταν ποτέ στις φιλοδοξίες του Relic να ταξιδέψει τόσο ή να παραμείνει στη σκηνή για μια ολόκληρη δεκαετία. Ξεκίνησε ως μια βαθιά προσωπική ανάγκη να εφεύρω μια σκηνική γλώσσα που να με εκφράζει, να μη νιώθω εγκλωβισμένος και στάσιμος. Κι όμως, το έργο βρήκε τον δικό του δρόμο, μιλώντας σε ανθρώπους διεθνώς για δέκα συναπτά έτη - μια πορεία που επιβεβαιώνει την οικουμενικότητα όχι μόνο των θεμάτων που πραγματεύεται, αλλά και του ίδιου του σκηνικού του λεξιλογίου. Κρατώ το γεγονός ότι ένα έργο που ξεκίνησε τόσο προσωπικά -σχεδόν αυτιστικά- κατάφερε να γίνει ένας κοινός τόπος για ένα διεθνές κοινό.

● Ξεχωρίζετε κάτι από αυτή την πορεία;

Μία από τις πιο ακραίες και αξέχαστες στιγμές συνέβη στο διεθνές φεστιβάλ του Sibiu στη Ρουμανία το 2019, όταν ένας θεατής, λίγο πριν τελειώσει η παράσταση, ένιωσε την ανάγκη να σηκωθεί από τη θέση του και να μπει στη σκηνή για να παίξει μαζί μου. Ο χαρακτήρας μου κάνει ένα νεύμα στο κοινό να «ανέβει αν του βαστά»… και εκείνος το έκανε! Τα έχασα, τον τύλιξα με ένα χαλί που είχα στα χέρια μου και αυτοσχεδιάσαμε μέχρι που τράπηκε σε φυγή. Ηταν μια στιγμή υπέρβασης, τόσο γελοία όσο και ιερή - η σκηνή λειτούργησε πραγματικά υπνωτιστικά, όπως ο φακίρης με την κόμπρα.

● Κλείνει ένας κύκλος ή ανοίγει ένας καινούργιος;

Δέκα χρόνια δεν είναι λίγα. Νιώθω μια αίσθηση πληρότητας, ειδικά μετά από την τριλογία των Relic, «Τιτάνες» και «Ελενίτ», που διαμόρφωσαν μια ολόκληρη εποχή για την ομάδα μας. Ομως, η σκηνή είναι απρόβλεπτη. Ενα έργο μπορεί να θέλει να επιστρέψει για να μεταμορφωθεί κι αυτό. Ισως δεν είναι κύκλοι που κλείνουν, αλλά ένα συνεχές σπιράλ που τρυπά τον χρόνο.

● Με τι συναισθήματα στέκεστε σήμερα απέναντι σε αυτό το έργο;

Με τρυφερότητα και νοσταλγία. Είναι σαν να κοιτάζω έναν νεότερο εαυτό, που μέσα στην αβεβαιότητα και την ανάγκη του για έκφραση, δημιούργησε κάτι ανεξήγητο - ακόμη και για τον ίδιο. Ηταν μια μικρή κραυγή μέσα σε μια χώρα όπου ο σύγχρονος και πειραματικός πολιτισμός ήταν ξεκάθαρα σε δεύτερη μοίρα. Σήμερα είναι σαν να συναντώ ξανά έναν αγαπημένο φίλο, που μου θυμίζει σε τι φάση ήμουν και πού με οδήγησε εκείνη η στενωπός.

● Από πού πηγάζουν αυτά τα τερατάκια και οι υπέροχοι κόσμοι που μοιράζεστε με το κοινό;

Από την ανάγκη μου να κοιτάξω τον κόσμο αλλιώς. Να φέρω στο φως το παράδοξο που είναι παντού γύρω μας αλλά επιλέγουμε να το αγνοούμε για να μη διαταραχθεί η ψευδαίσθηση της κανονικότητας. Από μια ακαταμάχητη έλξη προς τη γελοιότητα, αλλά και μια αληθινή τρυφερότητα για την ανθρώπινη ευθραυστότητα.

● Θέλει θάρρος να πειραματίζεσαι με τις μεταμορφώσεις και τη γελοιότητα;

Ισως, αλλά δεν το σκέφτομαι έτσι. Το βλέπω σαν μια διεκδίκηση του δικαιώματος να παίζω με όλα τα υλικά που δικαιούμαι. Η γελοιότητα είναι συχνά παρεξηγημένη, επειδή υπάρχει η προκατάληψη ότι δεν έχει βάθος. Πόσο μάλλον η μεταμόρφωση, όταν γίνεται με τη χροιά του μασκαρέματος, όπως τη δουλεύω εγώ. Με γοητεύει τρελά να ψάχνω την ποίηση στο κιτς, στην ασχήμια, στο χάος και στο ακραίο. Δεν νιώθω ότι ρισκάρω, αλλά αναγνωρίζω τον ρόλο του καλλιτέχνη ως προβοκάτορα - και μου αρέσει.

● Πώς νιώθει ο άνθρωπος πίσω από αυτά τα σύμπαντα; Τι σας δίνει χαρά και τι σας τρομάζει;

Χαρά μού δίνουν η δημιουργική διαδικασία με τους συνεργάτες μου και εκείνες οι στιγμές όπου το κοινό «συλλαμβάνει» κάτι που ούτε εμείς δεν έχουμε την πολυτέλεια να αναλύσουμε ή να εκφράσουμε με λέξεις. Με τρομάζουν η επανάληψη χωρίς ουσία και η απώλεια της ανάγκης για νέες εξερευνήσεις.

● Τι σημαίνει ο χορός-περφόρμανς-εικαστική πλαστικότητα που μας χαρίζετε, για εσάς;

Μια συνθήκη ελευθερίας. Ενα πεδίο όπου ο δημιουργός και οι ερμηνευτές του μπορούν να παράγουν νοήματα χωρίς να τα εξηγούν.

● Τι γέννησε το Relic και τι νόημα του δίνετε σήμερα που είναι ένα «απομεινάρι» ακόμα και κυριολεκτικά;

Το Relic γεννήθηκε από την απελπισία ενός εγκλωβισμένου νεότερου καλλιτέχνη χωρίς διέξοδο που να τον εκφράζει. Σήμερα, η σκηνική γλώσσα που εφευρέθηκε σ’ αυτό το έργο έχει αποκτήσει διεθνή απήχηση και το Relic μπορεί να ιδωθεί ως ένα ίχνος, ένα «έκθεμα» της μοναδικής στιγμής που πυροδοτεί κάτι πολύ μεγαλύτερο από τον εαυτό του. Οι επιστήμονες περιγράφουν την αρχή του Σύμπαντος ως τη «μοναδικότητα» (singularity) - ένα σημείο μηδενικού όγκου και άπειρης πυκνότητας, από το οποίο ξεπήδησαν όλα. Ετσι αντιλαμβάνομαι κάθε καλλιτεχνική αρχή: ως μια έκρηξη δημιουργίας που συμπυκνώνει τα πάντα σε μια στιγμή έτοιμη να διασταλεί και να γίνει κάτι εντελώς απροσδόκητο.

♦ Relic
Στέγη Ιδρύματος Ωνάση (Λ. Συγγρού 107). Σκηνοθεσία, χορογραφία, σκηνογραφία και ερμηνεία: Ευριπίδης Λασκαρίδης. Κοστούμι: Αγγελος Μέντης. Σχεδιασμός ήχου: Κώστας Μιχόπουλος. Μουσικός συνεργάτης: Κορνήλιος Σελαμσής. Props-costume managers: Κωνσταντίνος Χαλδαίος, Τίμοθι Λασκαράτος. Τετάρτη-Σάββατο 21.00, Κυριακή 17.00. 13-22/3. Εισιτήρια 10-20€. Προπώληση https://tickets.onassis.org/