«Καθώς περιφέρονται γύρω από τη Γη μέσα στο διαστημικό τους σκάφος είναι τόσο μαζί, και τόσο μόνοι, που ακόμα και οι σκέψεις τους, οι εσωτερικές μυθολογίες τους, πότε πότε συγκλίνουν. Μερικές φορές βλέπουν τα ίδια όνειρα-φράκταλ, γαλάζιες σφαίρες, οικεία πρόσωπα τυλιγμένα στο σκοτάδι, ή το φωτεινό αεικίνητο μαύρο του Διαστήματος που μαστιγώνει τις αισθήσεις τους. Το γυμνό Διάστημα είναι πάνθηρας, άγριος κι αρχέγονος∙τ ον ονειρεύονται να παραμονεύει στους κοιτώνες τους».
Με την παραπάνω παράγραφο αρχίζει το βιβλίο που πήρε το σημαντικό βραβείο Booker για το 2024. Οι «Τροχιές» της Βρετανίδας Σαμάνθα Χάρβεϊ κυκλοφόρησαν πρόσφατα από τις εκδόσεις Gutenberg σε μετάφραση του έμπειρου Γιώργου Κυριαζή, που και σε αυτό το βιβλίο έκανε εξαιρετική δουλειά.
Ποια είναι όμως η νικήτρια του Booker 2024 που κατάφερε να αφήσει πίσω άλλες σημαντικές υποψηφιότητες; Να θυμίσουμε ότι είναι η πρώτη γυναίκα που πήρε το βραβείο από το 2019. Η 50χρονη συγγραφέας έχει κερδίσει πολλές διακρίσεις κατά τη διάρκεια της συγγραφικής της καριέρας. Οι κριτικοί λογοτεχνίας ήδη από το 2010 μιλούσαν για μια νέα Βιρτζίνια Γουλφ. Οι «Τροχιές» είναι το πέμπτο μυθιστόρημά της. Μεγάλωσε στο Κεντ της Μεγάλης Βρετανίας, κατάγεται από εργατική οικογένεια, ο πατέρας της ήταν οικοδόμος και η μητέρα της νοικοκυρά που έγραφε ιστορίες φαντασμάτων. Οταν ήταν μικρή επισκέφτηκε με την οικογένειά της το Τέξας και το Διαστημικό Κέντρο της NASA στο Χιούστον. Οταν οι άλλοι έφηβοι συγκέντρωναν αφίσες των Duran Duran, εκείνη έκοβε από εφημερίδες και περιοδικά αποσπάσματα για αστροναύτες και διαστημικά ταξίδια.
Με αυτή την ανάμνηση άρχισε να γράφει το βιβλίο της. Σε μόλις 214 σελίδες, περιγράφει ένα εικοσιτετράωρο έξι αστροναυτών -από Αμερική, Ιαπωνία, Βρετανία, Ιταλία, Ρωσία-, δύο γυναικών και τεσσάρων αντρών, που αιωρούνται γύρω από τη Γη μέσα σε ένα μεγάλο μεταλλικό σκάφος στο σχήμα του γράμματος Η. Είναι οι τελευταίοι έξι από πολλούς που προηγήθηκαν και θα βρίσκονται εκεί για εννέα μήνες.
«Αν τους έβλεπε κανείς από κάποιον εξωγήινο πολιτισμό, θα ρωτούσε: Τι κάνουν εδώ; Γιατί δεν πηγαίνουν πουθενά, παρά μόνο περιφέρονται; Η απάντηση σε κάθε ερώτηση είναι η Γη. Η Γη είναι το πρόσωπο μιας ευτυχισμένης ερωμένης∙ τη βλέπουν να κοιμάται και να ξυπνά, και χάνονται στις συνήθειές της».
Μέσα σε μια μέρα και μια νύχτα βλέπουν δεκαέξι φορές την ανατολή και τη δύση και κάνουν πειράματα. Από το «διπλό άστρο» που σχηματίζουν οι πόλεις του Γιοχάνεσμπουργκ και της Πραιτόρια, στην Εμίλια-Ρομάνια, στις ανατολικές ακτές της Ρωσίας, στην Αφρική, στην Κίνα, στην Ιαπωνία, στην Αμερική, στην Παταγονία, ο πλανήτης «καλπάζει» μέσα στο Διάστημα και οι έξι άνθρωποι που τον παρατηρούν κάνουν συνεχώς κύκλους γύρω από αυτόν. Οι ήρωες «κοιτάζουν» τους δικούς τους ανθρώπους με άλλο πια βλέμμα. Κουβαλούν μαζί τους την καταγωγή τους και σύμφωνα με την Ιστορία, τον πολιτισμό, και τις παθογένειες της κάθε χώρας, αναλύουν την ανθρωπότητα. Μια ανθρωπότητα που αλληλοσπαράσσεται, ενημερώνεται από λάθος δημοσιογραφικές πηγές, καταστρέφει τον πλανήτη που ζει και σφυρίζει αδιάφορα μπροστά στις ευθύνες της για το μέλλον.
Στο βαθιά υπαρξιακό -και πολιτικό- αυτό μυθιστόρημα η συγγραφέας θέτει σημαντικά και επίκαιρα ερωτήματα: «Δεν μπορούν οι άνθρωποι να κάνουν ειρήνη μεταξύ τους; Ή με τη Γη; Δεν πρόκειται για στοργική ευχή αλλά για αγχωμένη απαίτηση. Δεν μπορούμε να σταματήσουμε την τυραννία, την καταστροφή, τη λεηλασία και την κατασπατάληση αυτού του πράγματος από το οποίο εξαρτάται η ζωή μας; Ομως ακούν τις ειδήσεις, έχουν ζήσει τη ζωή τους, και η ελπίδα τους δεν τους κάνει αφελείς. Τι να κάνουν λοιπόν; Τι ενέργειες; Και τι νόημα έχουν οι λέξεις; Είναι άνθρωποι με θεϊκή οπτική γωνία, κι αυτό είναι ευλογία και κατάρα μαζί».
Η λυρική -κάποιες φορές έντονα ποιητική- γραφή της Χάρβεϊ συγκινεί και ταυτόχρονα ωθεί τον αναγνώστη στο να σηκωθεί από τον καναπέ και να κοιτάξει πρώτα τον εαυτό του στον καθρέφτη και έπειτα να κοιτάξει από το παράθυρό του τη δική του «Γη». Οι 15 τροχιές-κεφάλαια γύρω από τη Γη μεταφέρονται με μια λογοτεχνική ένταση που σε καθηλώνει, ενώ σκέφτεσαι πόσο πραγματικά ασήμαντοι είμαστε στο Σύμπαν, πόσο μεγάλη αξία έχουν τα μικρά πράγματα στη ζωή μας, τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος, αν η πίστη στον Θεό σε βοηθά και τέλος, αν η καλπάζουσα εξέλιξη της τεχνολογίας οδηγεί τελικά στην επικράτηση ή στην εξαφάνιση τους είδους μας.
«Μια μέρα, όχι και τόσο μακρινή, θα στείλουμε άντρες και γυναίκες πέρα από την τροχιά της Γης, μακριά, πολύ πιο μακριά από εκεί που βρίσκονται τώρα οι έξι τους, προς τον κόκκινο φάρο του Αρη που θα τους γνέφει. Αυτοί οι έξι, και όσοι έχουν βρεθεί εκεί πριν απ’ αυτούς, είναι τα πειραματόζωα που τα έχουν κάνει όλα αυτά να μοιάζουν πιθανά. Είναι τα δείγματα και τα αντικείμενα έρευνας που έχουν ανοίξει τον δρόμο για την υπέρβασή τους».
Οι «Τροχιές» της Σαμάνθα Χάρβεϊ δεν σε ταξιδεύουν στο Διάστημα όπως θα περίμενε κανείς, δεν είναι ένα βιβλίο επιστημονικής φαντασίας όπου εξωγήινοι απειλούν τη Γη, είναι ένα βιβλίο για τη Γη και τη μεγάλη απειλή που έχει το όνομα και την όψη των ανθρώπων. Γι’ αυτό αλλά και για τη σπουδαία λογοτεχνική του αξία αξίζει όχι μόνο το Booker αλλά και μια θέση σε κάθε βιβλιοθήκη του πλανήτη.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας