«Μ’ αρέσουν οι καρδιές σαν τη δική μου»

Τόμος πολύτιμος, βαρύτιμος και λατρευτικός. Τον επιμελήθηκαν δύο εγνωσμένοι ρέκτες του ρεμπέτικου, ο Γιώργος Θανόπουλος και ο Διονύσης Μανιάτης. Οι επιμελητές κάνουν λόγο για «βιβλίο-εγκυκλοπαίδεια». Αν και τα ειδολογικά χαρακτηριστικά της εγκυκλοπαίδειας δεν υπάρχουν, δεν γίνεται αλφαβητική λημματογράφηση, η έκδοση αποκτά χαρακτηριστικά Κιβωτού γιατί συγκομίζει το κορφολόγημα δεκάδων βιβλίων, άρθρων, ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών, δημοσιευμένων και αδημοσίευτων συνεντεύξεων, φωτογραφιών, ηχητικών και έγχαρτων ντοκουμέντων. Παραθέτει επίσης μια χορταστική αποδελτίωση 200+ ηχογραφημένων τραγουδιών στις 78, 45 και 33 στροφές συν μερικά ακυκλοφόρητα ή εντελώς άγνωστα τραγούδια.

Με συμπαραστάτες τους τρεις γιους του Μάρκου, τον Βασίλη, τον Δομένικο και, ιδίως, τον Στέλιο Βαμβακάρη (1947-2019) αυτή η πολυτελής έκδοση 400 σελίδων με σκληρό εξώφυλλο διεκδικεί δάφνες εργοβιογραφίας, με μουσικολογικές πινελιές (πηγές, γλωσσάρι, γραφήματα) αλλά χωρίς επιστημονικά, ακαδημαϊκά γνωρίσματα. Λογικό, αφού η προσέγγιση είναι εκλαϊκευτική.

Δύο είναι τα βασικά πλεονεκτήματα του βιβλίου. Πρώτον, το στραφταλιστό πέλαγος των πληροφοριών. Πόσοι ξέρουν ότι ο εκδορεύς Μάρκος φρόντιζε στοργικά δεκάδες πουλιά σε κλουβιά και αγαπούσε τόσο πολύ τα ζώα που κάποτε είχε έναν κουτσό γάιδαρο; Πόσοι ξέρουν ότι ο Βασίλης Τσιτσάνης στο τραγούδι «Να γιατί γυρνώ μες στην Αθήνα» παίζει με μπουζούκι του Μάρκου; Πόσοι ξέρουν τις υβριδικές έως συγχύσεως πολιτικές του πεποιθήσεις, ένας φιλοβασιλικός που έγραψε το τραγούδι «Οσοι γινούν πρωθυπουργοί όλοι τους θα πεθάνουν» και έλεγε ότι το καλύτερο πολίτευμα «είναι ο σοσιαλισμός, παιδί μου, ο σοσιαλισμός!»;

Και, δεύτερον, εδώ συναντάται άθελά της η Εθνική Ελλάδος των «ρεμπετολόγων». Ο Ηλίας Πετρόπουλος με τον Ντίνο Χριστιανόπουλο (σκοτώνονταν εν ζωή για τη ρεμπετολογική αξιοσύνη ο ένας του άλλου, κατά τη γνώμη μου νίκησε καθαρά ο πρώτος), ο αειθαλής Παναγιώτης Κουνάδης, ο φωτεινός Νέαρχος Γεωργιάδης, ο χαλκέντερος Σπύρος Παπαϊωάννου (ευτυχώς οι ραδιοφωνικές εκπομπές του σώζονται στο Αρχείο της ΕΡΤ), ο σεβαστικός μπαρμπα-Τάσος Σχορέλης, ο αεικίνητος Κώστας Χατζηδουλής.

Δίπλα τους παρατάσσονται, ζώντες ή απόντες, ο Μάρκος Δραγούμης, ο Στάθης Δαμιανάκος, ο Δημήτρης Β. Βαρθαλίτης, ο Πάνος Σαββόπουλος, ο Θωμάς Κοροβίνης, οι νεότεροι Γιώργος Π. Τσάμπρας, Κώστας Βλησίδης, Κώστας Μπαλαχούτης κ.ά.

Και βέβαια η Γκέιλ Χολστ που σαν διάκονος Πρόχορος του περασμένου αιώνα κατέγραψε τη μαρτυρία των μαρτυριών: την προφορική «αυτοβιογραφία» του Βαμβακάρη. Και ο Μάνος Χατζιδάκις που τον ανέβασε στη σκηνή του νυν Θεάτρου Μουσούρη, όπου συστεγαζόταν το Θέατρο Τέχνης, για να κλείσει τη διάλεξη για το ρεμπέτικο τη Δευτέρα 31 Ιανουαρίου 1949. Ορεξη να ’χεις να διαβάζεις.

Εχει και μερικές αστοχίες το σπουδαίο αυτό βιβλίο. Μία είναι η κάπως ξεκρέμαστη σελιδοποίηση. Πότε πλάγια τυπογραφικά στοιχεία, πότε όρθια, με ελάχιστες στήλες και με κατάχρηση της στοίχισης κειμένων στο κέντρο.

Μεγαλύτερη αστοχία είναι, θεωρώ, η αποθέωση του Μάρκου. «Ο Μάρκος, Ελληνας, κάθεται πάνω στην Ακρόπολη και τη φυλάει». «Αρχιζε να σκαλίζει το όργανο κι άκουγες έναν Θεό να παίζει». Κάποιοι υμνολόγοι παραβγαίνουν σε υπερβολές, ανοίγουν κρουνούς που ξεχειλίζουν λέξεις. Από μία άποψη είναι κατανοητό. Η βαριά φιγούρα του Βαμβακάρη δεσπόζει σε οικεία τοπία της νεοελληνικής ταυτότητας.

Αυτά όμως είναι επουσιώδη μπροστά στην πολιτισμική ισχύ που δυναμομετρά ο τόμος «Μάρκος ο Συριανός», άλλη μια φιλότιμη έκδοση του αρχαιότερου εν λειτουργία δισκοπωλείου της Αθήνας, του ιστορικού Music Corner (έτος ίδρυσης 1967).

Ο χρόνος το έδειξε περίτρανα: μας αφορά, μας καίει το «προσωπικό» βίωμα ενός τόσο επιδραστικού λαϊκού δημιουργού. Με τη δική του φωνή εξομολογούμαστε.

«Α, τα λεφτά τα πολλά δεν ωφελούνε
ούτε και οι αγάπες οι πολλές με συγκινούνε
Μ’ αρέσουν οι καρδιές σαν τη δική μου
που ’ναι γεμάτες από αίσθημα, μικρή μου»