Ας ακούσει επιτέλους η Αριστερά την ψυχανάλυση

Πριν από μερικές ημέρες και περίπου μία εβδομάδα από την έκπτωση του Στέφανου Κασσελάκη από το αξίωμα του προέδρου, η δημοσκόπηση της GPO για το STAR έδειξε ότι οι ψηφοφόροι πιστεύουν πως ο Αλέξης Τσίπρας είναι καταλληλότερος για αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ. Αμέσως μετά αρθρογράφοι ειδησεογραφικών μέσων αποφάνθηκαν πως τόσο ο Στέφανος Κασσελάκης όσο και ο Αλέξης Τσίπρας επιθυμούσαν την εξαφάνιση του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης και μια νέα ανθρωποφαγία ξεκίνησε στα σόσιαλ μίντια. Ολα αυτά συνέβησαν έναν χρόνο αφού το «φαινόμενο Κασσελάκη» εγκαταστάθηκε στη δημόσια ζωή εντελώς αιφνίδια κόβοντας στα δύο την Αριστερά και αποδεικνύοντας στην πράξη πως στην εποχή του social sapiens «ψηφίζουμε» περσόνες και όχι πρόσωπα και πως μια κοινωνική μάσκα μπορεί να εκμηδενίσει σε ελάχιστο χρόνο κάθε ουσία.

Ολα αυτά φυσικά δεν θα είχαν «επιτευχθεί» δίχως τη συμβολή των mainstream μέσων μαζικής ενημέρωσης και χωρίς την απόλυτη συν-ευθύνη των σημαντικών Αλλων. Ανάμεσα στους σημαντικούς Αλλους –δηλαδή τον πρώην ηγέτη του ΣΥΡΙΖΑ και τα στελέχη της Αριστεράς– είμαστε και όλοι εμείς που έχουμε τον δικό μας ρόλο στην κοινωνία της επικοινωνίας και του θεάματος και ενίοτε στην κοινωνία του σοσιαλμιντιακού κανιβαλισμού, όλοι όσοι καταναλώσαμε πρόθυμα αυτόν τον new age λαϊκισμό, δίχως ιδεολογικά βάρη, όλοι όσοι είχαν προ πολλού ενσωματώσει την ιδεολογία του καπιταλισμού και του νεοφιλελευθερισμού. Ολα αυτά συντελέστηκαν αφότου είχε επέλθει η απομάγευση της Αριστεράς, αφού είχε παραιτηθεί ο Αλέξης Τσίπρας και αφού είχε ασκήσει προηγουμένως την εξουσία με τρόπο διφορούμενο διαχειριζόμενος έντεχνα την «αμφιθυμία» του σύγχρονου Ελληνα. Τότε δημιουργήθηκε ο χώρος για να ασκηθεί σαγήνη από έναν νέο ανθρωπότυπο, καθαρά μετα-οιδιποδιακό στην εποχή της πολιτικής επικοινωνίας του TikTok. Ετσι ο Στέφανος Κασσελάκης μέσα από τη μετα-οιδιποδιακή συνθήκη του –που έχουμε αναλύσει σε παλαιότερο κείμενο– και την ικανότητά του να κάνει viral κάθε τοποθέτησή του μοιάζει να βάλθηκε να κερδίσει το «κενό σημείο» της εξουσίας, ενώ ένας ολόκληρος λαός τον «κοιτούσε από την κλειδαρότρυπα».

Ο μετα-νεωτερικός λαϊκισμός βρήκε έναν εκφραστή στο πρόσωπο ενός νεολαϊκιστή με ατομιστική συλλογιστική. Για λίγους μήνες. Ο Κασσελάκης, όπως επιβλήθηκε, έτσι καθαιρέθηκε. Αιφνίδια και απότομα, όπως κάθε προϊόν του καπιταλισμού που πουλά τον εαυτό του παράγοντας αυτή την έλλειψη απόλαυσης - με τη λακανική έννοια. Ο Στέφανος Κασσελάκης ήταν η αντανάκλασή μας, ακόμα ένα σύμπτωμα του ναρκισσιστικού μας πολιτισμού για το οποίο έχουμε γράψει εκτενώς σε προηγούμενο άρθρο. Το πραγματικό ερώτημα αυτή τη φορά –με αληθινό ερωτηματικό– είναι «τίνος πράγματος είναι το όνομα Τσίπρα» (και όχι το όνομα Κασσελάκη);» (παραφράζοντας τον τίτλο του βιβλίου του Αλέν Μπαντιού «Τίνος πράγματος είναι το όνομα Σαρκοζί;») και τι είναι αυτό που κάνει σήμερα τους περισσότερους να στρέφονται ξανά στον Αλέξη.

Είναι σε θέση να συσπειρώσει ο ίδιος ή κάποιος άλλος την ελληνική Αριστερά αντί να πυροδοτεί διχασμό και εντάσεις; Θα ανοιχτεί αυτή τη φορά η ηγεσία της Αριστεράς στην ψυχανάλυση για να καταδυθεί στα σκοτάδια της και να επαναπροσδιορίσει τον λόγο ύπαρξής της;

Πριν από δύο χρόνια ο φιλόσοφος Michaël Fοesel είχε προσκληθεί να συνομιλήσει ραδιοφωνικά με τον Ζαν-Λικ Μελανσόν. O φιλόσοφος είχε εκδώσει το «Quartier rouge. Le plaisir et la gauche», όπου επιχείρησε να απαντήσει στο ερώτημα αν θα μπορούσε να κάνει τους ανθρώπους να θέλουν να αγαπήσουν την Αριστερά. Είχε ήδη επέλθει η απομάγευση και ο απολογισμός πως η Αριστερά σπάνια βρίσκεται στην εξουσία. Γιατί η Αριστερά διχάζεται διαχρονικά περισσότερο από τη Δεξιά σε σημείο αυτοκαταστροφής;

Σε ένα άρθρο της εφημερίδας Le Monde που δημοσιεύτηκε τον Φεβρουάριο του 2012 επιχειρήθηκε η ψυχανάλυση της γαλλικής Αριστεράς, με αφορμή το ομότιτλο βιβλίο του Jean-Philippe Domecq, που κατέληγε πως για όλα αυτά φταίει το ότι «στην καρδιά της αριστερής νοοτροπίας βρίσκεται η αντίληψη ότι η εξουσία είναι βρόμικη». Το ψυχογράφημα μετεξελίχθηκε σε πολιτικό «κατηγορώ» της Αριστεράς, καθώς ο Jean-Philippe Domecq κατήγγειλε τον «μποβαρισμό της Αριστεράς», «την Αριστερά της μόνιμης απογοήτευσης και των ιδεατών αιτημάτων» καθώς και τις διαιρέσεις της Αριστεράς.

Το ζήτημα, ωστόσο, δεν είναι να μείνουμε στις παραπάνω διαπιστώσεις αλλά να εντοπίσουμε τη ρίζα τους έτσι ώστε να συντελεστούν οι αναγκαίες μετατοπίσεις. Και η ρίζα βρίσκεται χωμένη βαθιά μέσα στον χρόνο αλλά δεν είναι απλά ιστορική. Οι αιτίες απογοήτευσης των ψηφοφόρων από την Αριστερά προέχονται φυσικά από τις αποτυχίες του κομμουνισμού και της σοσιαλδημοκρατίας, αποτυχίες που ωστόσο δεν έχουν αποκωδικοποιηθεί όπως θα όφειλαν. Αντί για ερμηνεία και αποκατάσταση, η Αριστερά επέλεξε λόγο διχαστικό. Υπάρχει ωστόσο το περιθώριο να σπάσει την επαναληπτικότητά της, που έχει τη ρίζα της στη δική της «τραυματική παιδική ηλικία», να διαπραγματευτεί τις αντινομίες της, τις επιθυμίες της και να φωτίσει τα τυφλά της σημεία. Με τη βοήθεια της ψυχανάλυσης που από τη δική της μεριά οφείλει να τοποθετείται στις εντάσεις του κοινωνικού δεσμού και έχει ευθύνη για την ανανέωση της κοινωνικής και πολιτικής θεωρίας σε μια εποχή διεπιστημονικότητας. Στη Γαλλία συμβαίνει ξανά και ξανά. Ενδεικτικά το 2017, λίγες εβδομάδες πριν από τις προεδρικές εκλογές, οι Γάλλοι ψυχαναλυτές –με πρωτοστάτη τον Ζακ Αλέν Μιλέρ– είχαν δημιουργήσει το Zadig (Zero Abjection Democratic International Group), με στόχο να συμβάλουν στον δημόσιο διάλογο σχετικά με τα κρίσιμα προβλήματα της πολιτικής και κοινωνικής επικαιρότητας, υποστηρίζοντας τη δημοκρατία.

Ας απευθυνθούν λοιπόν οι πολιτικοί στους ψυχαναλυτές για ζητήματα πολιτικής και κοινωνίας. Ας ακούσει επιτέλους η Αριστερά την ψυχανάλυση.