Εδώ έχουμε, στην ουσία, μια αφηγηματική σύνθεση, η οποία υπαγορεύεται από δύο σχήματα: το πρώτο αποτελείται από μια σειρά συσπειρώσεων. Είναι τα κείμενα για τα βιβλία του Κώστα Βούλγαρη: κριτικές, εισηγήσεις, συνεντεύξεις, αποσπάσματα μελετών, που συσπειρώνονται γύρω από το κάθε βιβλίο το οποίο αφορούν. Το δεύτερο και υπερκείμενο σχήμα διαμορφώνεται από τον χωρισμό των δύο τόμων σε μέρη και κεφάλαια, από την παρεμβολή μότο, ιντερμεδίων και από την προσθήκη, στο τέλος του δεύτερου τόμου, σχετικών αποσπασμάτων από γραμματολογίες, από μια διδακτορική διατριβή και ενός Επίμετρου. Και το περιεχόμενο δεν εξαντλείται στα προηγούμενα. Επιπλέον, πέρα από την προφανή και μεγάλη αξία των κειμένων για τον θιασώτη της λογοτεχνίας και της κριτικής, για τον φοιτητή και τον ακαδημαϊκό –αφού περιλαμβάνεται ένα ολόκληρο στερέωμα από σημαντικούς και σημαντικότατους ανθρώπους της θεωρίας– διαβάζοντας κάποιος την «Ποιητική του αρχείου» ανακαλύπτει δύο ακόμη ενδιαφέρουσες διαστάσεις της. Η μία είναι η προσωπική. Σε αυτήν συνεισφέρουν το φωτογραφικό υλικό και η διάθεση όχι μόνο να μην αποσιωπάται η αρνητική κριτική αλλά, αντίθετα, να προβάλλεται. Η άλλη διάσταση είναι αυτή του επιστημονικού μυστηρίου. Γιατί ο τρόπος με τον οποίο ο Κώστας Βούλγαρης επιχειρεί τόσο στον χώρο της προσέγγισης της ποίησης όσο και στο πεδίο της πεζογραφίας διακρίνεται για μια αινιγματική και πεπαιδευμένη πρωτοτυπία. Χάρη, άλλωστε, στην τελευταία έχουν γραφτεί τόσα από τόσους.
Το πρώτο λοιπόν ζήτημα το οποίο διερευνάται στα κείμενα τα οποία συσπειρώνονται, κυρίως, γύρω από το δοκίμιο «Η δικιά μας Ελένη», αφορά το πώς ο Βούλγαρης, κατεξοχήν κριτικός της ποίησης, αντιμετωπίζει τη συγκεκριμένη τέχνη. Μεταξύ άλλων, προκύπτει ότι, σύμφωνα με αυτόν, ένα ποιητικό έργο πρέπει να χαρακτηρίζεται από μια μορφή, η οποία αντιστοιχεί στον ρυθμό του κόσμου, όπως τον ζει ο καλλιτέχνης. Αυτός ο ρυθμός αλλάζει δραματικά μετά το 1989, όταν δηλαδή εκπίπτει η βεβαιότητα της αέναης και απρόσκοπτης διαδρομής της έννοιας και της ιδεολογίας της προόδου. Η αλλαγή εντοπίζεται στην ποίηση του Ηλία Λάγιου, του Γιώργου Μπλάνα, του Ευγένιου Αρανίτση και της Μαρίας Κούρση (σελ. 906).
Η «πολυφωνική μεταμυθοπλασία», όπως την ονομάζει ο Βούλγαρης, συνιστά το δεύτερο και διεξοδικότερα διερευνώμενο, στους δύο τόμους, ζήτημα και αντιπροσωπεύεται, πρώτιστα, από τα βιβλία «Εμφύλιο σώμα» και «Μπετίνα ή Νικηταρού». Περί τίνος πρόκειται; Ξεκινούμε με ένα απόσπασμα από το άρθρο «Η ποιητική του Αρχείου» της Τζίνας Πολίτη, το οποίο έδωσε και τον τίτλο: « […] το Αρχείο αντιμετωπίζεται ως ένα ανοικτό, ατελές, αν όχι χαώδες πεδίο, όπου οι πηγές και τα ντοκουμέντα έχουν μια ιστορία πριν και μετά την κατάταξή τους […] τίποτα δεν παραπέμπει απ’ ευθείας σε μια παρελθούσα, ιστορική πραγματικότητα. Εκτός κειμένου, υπάρχει μόνο ο σωρός άλλων κειμένων» (σελ. 487). Στα προηγούμενα συνοψίζεται η θεωρία επάνω στην οποία πατά η πεζογραφία του Κώστα Βούλγαρη. Οταν συνθέτει την πολυφωνική μεταμυθοπλασία του χρησιμοποιεί τις φωνές της ιστορίας, όπως υπάρχουν σε κάθε είδους κείμενο, γραπτό ή προφορικό. Αυτές τις φωνές τις μεταφέρει κάποτε αυτούσιες, άλλοτε επεξεργασμένες, άλλοτε κατά μίμηση, ακόμα και κατασκευάζοντας τεκμήρια. Ετσι, τα όρια μεταξύ μυθοπλασίας και πραγματικότητας καθίστανται δυσδιάκριτα. Στη θέση του συγγραφέα έρχεται πλέον ο γραφέας που έχει στη διάθεσή του το απέραντο λεξικό της πραγματικότητας, απ’ όπου αντλεί μια γραφή, που, αρνούμενη να αποδώσει στο κείμενο μια έσχατη έννοια, ελευθερώνει μια δραστηριότητα την οποία θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε αντιθεολογική, καθαρά επαναστατική (σελ. 931).
– Ζούμε στη ζούγκλα της μεταβατικής περιόδου;
– Το να ζεις σ’ αυτή τη ζούγκλα είναι τέχνη επικίνδυνη.
(Βικτόρ Σερζ, «Υπόθεση Τουλάγιεφ»)
Ο Κώστας Βούλγαρης αποσκοπεί στη συνεχή επέκταση της συνθήκης της μεταβατικότητας. Ετσι, το πρόθημα «μετα-» βρίσκεται σε όλα τα καταστατικά στοιχεία της σκέψης και της τέχνης του: στον μεταμοντερνισμό, τη μεταστρουκτουραλιστική αποδόμηση, τη μεταϊστορία. Εξοβελίζει, ωστόσο, τη μεταφυσική, αφού το κοσμοείδωλό του εναντιώνεται σε κάθε είδος απόλυτης αλήθειας, και, συνακόλουθα, σε κάθε στερεότυπο και, εν γένει, στερεότητα. Η πραγματικότητα, όπως αποδίδεται στην πεζογραφία του, διέπεται από τον εμφύλιο πόλεμο, σε όλα τα επίπεδα, συμπεριλαμβανομένου του αισθητικού.
Το μοντάζ των παραθεμάτων, με το οποίο δημιουργούνται τα λογοτεχνικά έργα του, το ανάγει στη τεχνική του κέντρωνα, από την όψιμη αρχαιότητα. Ομως η παραθεματική πρακτική έλκει την καταγωγή της από τον Ομηρο, καθώς υποστήριξε πειστικά, στο βιβλίο «Epos und Zitat», ο Georg Danek, καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης και μέλος της Αυστριακής Ακαδημίας των Επιστημών (για παράδειγμα, στη ραψωδία τ της «Οδύσσειας», η συνάντηση της Πηνελόπης με τον Οδυσσέα, μεταμορφωμένο σε γέροντα ζητιάνο, συνιστά ένα παράθεμα, το οποίο διέψευδε τις προσδοκίες των τότε ακροατών, επειδή παρέπεμπε σε άλλες «Οδύσσειες», γνωστές σε εκείνους, όπου η συνάντηση κατέληγε σε μια πρώιμη αναγνώριση).
Αυτό το γεγονός αποδίδει στον Κώστα Βούλγαρη μια τιμή την οποία ο ίδιος μισεί σαν τον διάβολο: τον καθιστά «κεκυρωμένον»…
*Ποιητής, ομηριστής, κριτικός λογοτεχνίας
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας