Η ποίηση ως εξισορροπητικός παράγοντας

Η κάθε λέξη που γράφεται στην ποίηση και στη λογοτεχνία είναι σαν να γράφεται για πρώτη φορά. Γιατί παίρνει μορφή από το ανθρώπινο βλέμμα που με τη σειρά του δίνει μορφή στο χάος. Είναι η απευθείας ανταπόκριση από τη συνείδηση του κόσμου, όπως βυθίζεται στα άδυτα της ύπαρξης.

Κάθε ποίημα της Ardita Jatru είναι κάτι ζωντανό, μια ζωντανή πράξη συνείδησης και η σύγχρονη ανθρώπινη συνθήκη είναι η σχέση δυσπιστίας της με τον κόσμο, με την ύπαρξη, με την ίδια τη ζωή. Η ποίηση της Αλβανίδας ποιήτριας, που γράφει και στα ελληνικά, υπερασπίζεται την ύπαρξη, όπως και η ύπαρξη υπερασπίζεται την ποίηση. «Το δημιούργημά μου με περιέχει», μοιάζει σαν να λέει η ποιήτρια, γιατί όντως τα ποιήματά της την περιέχουν, εκπέμποντας όλες τις αποχρώσεις της ανθρώπινης συνθήκης.

Μέσα στην αναλαμπή της ημέρας εδώ κοντά, εκεί δίπλα, εκεί πίσω στον χρόνο, διαδραματίζονται όλα. Είναι η στιγμή της χρυσής τομής που η ποιήτρια βρίσκει τα κλειδιά για έναν καλύτερο κόσμο που ονειρεύεται και ποθεί μέσα από την αισθητική και την ηθική του τακτοποίηση. Οι άνθρωποι γύρω της, αγαπημένοι και μη, είναι αληθινοί και η ζωή φαντάζει μεγάλη και άγνωστη, ιδωμένη σαν μέσα από τα υπερμεγέθη μάτια ενός μικρού παιδιού. Με τα ποιήματα που βρίσκουν τη θέση τους πίσω από κάθε ψευδαίσθηση, αυταπάτη, πίσω από κάθε διάψευση, καταστροφή, αλλά ακόμα και θαύμα, η ποιήτρια κάνει κατανοητό το μυστήριο τού να υπάρχει κανείς ποιητικά, απορροφώντας και εκπέμποντας όλες τις δονήσεις και τους κραδασμούς της ζωής που τους μετουσιώνει σε σκέψεις και αισθήματα.

Η τύχη ισούται με την αταξία και η τάξη με τον κανόνα. Ο κανόνας κατοικεί εκτός τύχης. Η απίθανη πιθανότητα να συναντήσει ένας πιθανός κόσμος έναν απίθανο και μια ζωή να λαμβάνει χώρα η ίδια διαμάχη ανάμεσα σε ισορροπημένους και ανισόρροπους για το ποιος είναι ο σωστός και ποιος ο λαθεμένος, για το ποιος ο λογικός και ποιος ο τρελός. Ολοι συνδεδεμένοι κι όλοι ταυτόχρονα αποσυνδεδεμένοι. Η ποίηση γίνεται ο εξισορροπητικός παράγοντας ανάμεσα στην ποιήτρια και στον κόσμο. Η ποίηση λειτουργεί σαν ένα υποκατάστατο ελευθερίας στη ζωή, στην έκφραση και στο βλέμμα.

Η ποιήτρια δεν κατασκευάζει μόνο τη δική της πραγματικότητα, αλλά επιχειρεί και την επισκευή του παρελθόντος της ζωής που πέρασε και χάθηκε ανεπιστρεπτί. Κι αυτή ήταν μια πραγματικότητα, ένας κόσμος οργισμένος και θορυβώδης, όπως ένα σκυλί που γαβγίζει επίμονα μέσα στη μαύρη νύχτα. Η φασαρία που κάνει μπορεί να συγκριθεί με τον θόρυβο που στοιχειώνει το μυαλό του σύγχρονου ανθρώπου, πόσο μάλιστα ενός ποιητή, μιας ποιήτριας που μας χάρισε αυτόν τον ωραίο και λειτουργικό τίτλο στο βιβλίο της, που προέκυψε από τον τίτλο του ομώνυμου εξαιρετικού ποιήματός της, όπου το σκυλί στο κεφάλι της παίρνει τη μορφή της άγρυπνης συνείδησης.

Οι δραματικές τύχες των ανθρώπων, όπως αυτές της οικογένειας της ποιήτριας, ξεδιπλώνονται ως πτυχές ζωής σε μια χώρα, όπως η Αλβανία, που τυραννήθηκε από την απομόνωση, τη διάψευση, τον φόβο, την καταπίεση, την ανέχεια, τη φίμωση, τη λογοκρισία. Ανθρωποι που ακρωτηριάστηκαν ψυχικά από απάνθρωπα, εκφοβιστικά πολιτικά συστήματα απανθρωπισμού, συγκροτούν τις σκιές και τα φαντάσματα του παρελθόντος.

Οπως δεν υπάρχει τραγούδι χωρίς ψυχή, έτσι δεν υπάρχει και ποίημα χωρίς ψυχή. Τα ποιήματα λοιπόν αυτής της συλλογής είναι ποιήματα ψυχωμένα, ποιήματα που ζυμώθηκαν με την ψυχή, την κοφτερή σκέψη, το ταλέντο και την εκφραστική δεινότητα της ποιήτριας που πετυχαίνει το ζητούμενο σε κάθε μορφή τέχνης -να συγκινήσει- κι αυτό συμβαίνει αβίαστα με την απλότητα, την ευθύβολη κριτική, την αυτογνωσία, την απεριόριστη ενσυναίσθηση και τη συναισθηματική εγγύτητα, εργαλεία με τα οποία σμιλεύει δύο κόσμους: τον κόσμο τον παλιό, τον οποίο άφησε πίσω της στα χρόνια της ενηλικίωσης, και τον νέο, τον οποίο επέλεξε για να ζήσει στη συνέχεια. Πρόκειται για δύο κόσμους οι οποίοι βρίσκονται μέσα της μαχόμενοι στο τερέν μιας παρεξήγησης, σε μόνιμη αντιπαράθεση, αντίστιξη, αντιπαλότητα, αλλά και συμβιβασμό, εκεχειρία και συνθηκολόγηση. Τα δημιουργήματά της είναι προϊόντα αυτής της άγριας συνύπαρξης, άγρια και ημιάγρια όντα κι αυτά, τα οποία όμως εξημερώνει με την τέχνη της, ώστε να χάσουν κλιμακωτά την αρχική αγκαθωτή αρματωσιά τους, για να γίνουν λεία και απαλά, έτοιμα να σταθούν μπροστά μας σαν χνουδωτά παιχνιδιάρικα κουτάβια που μας προτρέπουν να τα χαϊδέψουμε.

Τα ποιήματα της Ardita Jatru συγκινούν με την ευθύτητα, την ειλικρίνειά τους, την κοφτερή ματιά στα πράγματα, τα συμπεράσματα για όλα αυτά που χάθηκαν στα χρόνια της αθωότητας, για την παιδική ηλικία που είναι μια Αλλη Χώρα στην οποία πάντα θα επιστρέφει αντλώντας το υλικό της έμπνευσής της.

Μια νέα εκδοχή, ένα νέο μοντάζ του κόσμου με κάθε κλικ του αγαπημένου της φωτογραφικού φακού, κάδρα σαν μικρά παράθυρα που ανοιγοκλείνουν τα ξύλινα φύλλα τους, επιχειρεί και πετυχαίνει ν’ αποδώσει ποιητικά η Ardita Jatru σε αυτήν την άρτια συγκροτημένη συλλογή, κορνιζώνοντας τη μοναξιά, το δέντρο της θλίψης, πολύχρωμα πρόσωπα και υπέρβαρα όνειρα, στενόχωρα σύννεφα, σκουριασμένους κόμπους, ουλές στα χέρια, παραμύθια κι εφιάλτες, την αγάπη σαν καρφωμένη θύμηση, τη βαριά τύχη, τη λαχτάρα για τον ουρανό, το τελευταίο τραγούδι, το μοναδικό φουστάνι της μάνας, τα δάκρυα ενός ενήλικα, αλλά κι ενός παιδιού που ζει τον σεισμό της παιδικής ηλικίας, αντιπροσωπευτικά στιγμιότυπα ζωής που σε κάνουν να σκέφτεσαι, αλλά κυρίως να αισθάνεσαι.

Παραθέτω ενδεικτικά το ποίημα με τον τίτλο «Υποχρεωτική αυτο-παρουσίαση»:

Είμαι σαράντα οκτώ χρόνων. / Είμαι ευτυχισμένη, αφού έχω οικογένεια. / Σύναψα συμφωνία με το υποσυνείδητο. / Γράφω αυθόρμητα ποιήματα. / Τώρα ξέρω, στα νιάτα μου υπήρξα όμορφη /αλλά με μειωμένη αυτοπεποίθηση. / Ας μου το έλεγε τουλάχιστον η μάνα. / Είμαι πολύ ευαίσθητη / κι ο αυθορμητισμός μου συχνά παρεξηγείται. / Μικρή είχα ένα όνειρο/τώρα δεν το θυμάμαι πια. / Ζω τριάντα χρόνια στην Ελλάδα. / Δεν ψήφισα ποτέ. / Ανανεώνω την άδεια παραμονής μου / ανά πενταετία. / Η καλύτερη φίλη μου είναι η Ελπίδα. / Φροντίζω τις αδέσποτες γάτες, / Μοιράζομαι τα δρομάκια με την κυρα-Βιολέτα. / Κάποιος πρέπει να το κάνει. / Είμαι σαράντα οκτώ χρόνων. / Δεν έχω ακαδημαϊκή μόρφωση. / Πάσχω από κοινωνική φοβία. / Αναλαμβάνω τις ευθύνες των άλλων. / Το βράδυ στο κρεβάτι πέφτω ξερή. / Είμαι τυχερή / που έχω έναν σύζυγο / ο οποίος δεν αποπειράθηκε ποτέ / να με δολοφονήσει.

*Συγγραφέας, μεταφράστρια, κριτικός λογοτεχνίας