Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του Τόμπιας Χούρτερ Η εποχή της αβεβαιότητας - Τα φωτεινά και τα σκοτεινά χρόνια της φυσικής 1895-1945 παρακολουθούμε τις εξελίξεις, τις ιδέες και τις θεωρίες της φυσικής και μπορούμε να κατανοήσουμε σε μεγάλο βαθμό το πώς προέκυψε ο σημερινός τεχνολογικός πολιτισμός μας. Γιατί, τελικά, η συμβολή της φυσικής στο σύγχρονο πολιτιστικό στερέωμα είναι ιδιαίτερα σημαντική.
Στις χορταστικές 526 σελίδες παρελαύνουν οι απόψεις και οι θεωρίες πλειάδας επιστημόνων, νεαρών κυρίως επιστημόνων, καθηγητών πανεπιστημίων που είναι συνομήλικοι με τους φοιτητές τους, ερευνητών που στην πλειονότητά τους παίρνουν και το βραβείο Νόμπελ: ο Αϊνστάιν, ο Μπορ, ο Χάιζενμπεργκ, ο Πλανκ, ο Πάουλι, η Κιουρί, ο Κιουρί, ο Σρέντιγκερ, ο Μπορν, ο Γκάμοφ, ο Ντιράκ, ο Κίρχοφ, ο Ράδερφορντ, ο Χερτζ, ο Λουί ντε Μπρολί, ο Λόρενς κ.λπ.
Ο συγγραφέας περιγράφει με γλαφυρό τρόπο την όλη ροή των κατακτήσεων της φυσικής με ζωντάνια και παραστατικότητα. Αποφεύγει την απόλυτη επιστημονική μονομέρεια. Δεν χρησιμοποιεί μαθηματικές εξισώσεις και τύπους, παρά μόνο τις πολύ γνωστές φόρμες των θεωριών. Περιγράφει τις αντιπαραθέσεις και τις συγκρούσεις, τις συνθέσεις αλλά και τις προσωπικές διαφορές μεταξύ των βασικών υποκειμένων της επιστήμης αυτής.
Διαβάζουμε το πώς ο Αϊνστάιν καταφέρνει να αμφισβητήσει το κοσμοείδωλο του Νεύτωνα, να γκρεμίσει την κλασική φυσική και να βάλει στο βάθρο της επίκαιρης γνώσης και της έρευνας τη θεωρία της σχετικότητας. Παραθέτει τις δυσκολίες που υπάρχουν για να εδραιωθεί αυτή η θεωρία και το μεγάλο διάστημα στο οποίο ο Αϊνστάιν είναι μόνος του απέναντι στις αμφισβητήσεις των άλλων επιστημόνων.
Στο μεγάλο μέρος του βιβλίου παρακολουθούμε την αντιπαράθεση ανάμεσα στον Αϊνστάιν και στην κβαντομηχανική αλλά και στα ποικίλα ρεύματα που αναπτύχθηκαν μέσα στους κόλπους της κβαντομηχανικής. Η όλη παρουσίαση είναι ενδιαφέρουσα επειδή περιλαμβάνει τα παρθένα εδάφη της έρευνας, όπου όχι μόνο τα πειράματα αλλά και οι στοχασμοί και οι ιδέες και οι θεωρίες δοκιμάζονται σε μια εύθραυστη εκδοχή, όπου η εδραίωση των νέων αντιλήψεων είναι πάντα ασταθής.
Ιδού η μεγάλη πρόκληση μεταξύ παλιού και νέου κόσμου. «Ανέκαθεν οι επιστήμονες θεωρούσαν ότι είναι αμέτοχοι παρατηρητές της φύσης. Ναι, παρεμβαίνουν όταν εκτελούν πειράματα. Αλλά όχι όταν παρατηρούν. Υπάρχει ένας σαφής διαχωρισμός μεταξύ παρατηρητή και παρατηρούμενου. Στις κλασικές θεωρίες δεν υπάρχει επιρροή του παρατηρητή, και ο Αϊνστάιν επιθυμεί να συνεχίσει να είναι έτσι.
Ο Μπορ όμως δεν συμφωνεί. Υποστηρίζει ότι στον κόσμο του ατόμου δεν υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ παρατηρητή και παρατηρούμενου. Στον κόσμο αυτόν, σύμφωνα με την ερμηνεία της Κοπεγχάγης, ισχύει το «κβαντικό αξίωμα», το οποίο αποτελεί την «ουσία» της νέας φυσική. Κατά τη διερεύνηση των ατομικών φαινομένων από την αλληλεπίδραση μεταξύ του μετρούμενου και των οργάνων μέτρησης προκύπτει ότι «ούτε στα φαινόμενα ούτε στο μέσο παρατήρησης μπορεί να αποδοθεί μία αυτόνομη πραγματική φυσική υπόσταση με τη συνήθη έννοια», λέει ο Μπορ.
Βλέπουμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τις μεταμορφώσεις που υφίστανται οι επιστήμονες, οι Γερμανοί φυσικοί επιστήμονες στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Εδώ παρακολουθούμε με απόλυτη σαφήνεια το πώς επέδρασε τελικά στην επιστήμη ο πόλεμος αυτός και κυρίως το πώς χειραγώγησε ο ναζισμός πολλούς Γερμανούς επιστήμονες στο κρίσιμο αυτό διάστημα.
Ο Αϊνστάιν είναι απόλυτος: «Οσο μου δίνεται η δυνατότητα, θα ζω μόνο σε χώρες στις οποίες επικρατεί πολιτική ελευθερία, ανοχή και ισότητα όλων των πολιτών ενώπιον του νόμου. Μέρος της πολιτικής ελευθερίας είναι η ελευθερία της προφορικής και γραπτής έκφρασης πολιτικών πεποιθήσεων, μέρος της ανοχής είναι ο σεβασμός των πεποιθήσεων ενός ατόμου. Αυτά δεν πληρούνται σήμερα στη Γερμανία».
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να «μελετήσουμε» το πώς αντιδρούν οι φυσικοί επιστήμονες στην κατασκευή και κυρίως στην έκρηξη της ατομικής βόμβας και στο μεγάλο ηθικό ερώτημα: τι κάνει ο επιστήμονας όταν ανοίγει (και) τις πύλες της κόλασης, αλλά και όταν ανοίγει πόρτες σε απέραντους ορίζοντες για το πνεύμα του ανθρώπου;
*π. Πρόεδρος της ΟΛΜΕ, δρ Ειδικής Αγωγής
—
Τη σελίδα αυτή δεν τη φτιάχνουν επαγγελματίες κριτικοί βιβλίου. Γράφεται από αναγνώστες που απευθύνονται σε αναγνώστες για να τους μιλήσουν για κάποιο βιβλίο που τους συνεπήρε. Αν θέλετε να μοιραστείτε όσα νιώσατε διαβάζοντας ένα βιβλίο, στείλτε το κείμενό σας (το πολύ 700 λέξεις) στο [email protected]
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας