Τα πανεπιστήμια στα χρόνια της Γάζας

Τις τελευταίες εβδομάδες, κορυφαία πανεπιστήμια του κόσμου μετεξελίχθηκαν σε εμπόλεμες ζώνες. Το Κολούμπια ήταν το πρώτο πανεπιστήμιο που άρχισε αυτή τη μορφή συγκεντρώσεων διαμαρτυρίας καταγγέλλοντας τη στρατιωτική στήριξη των ΗΠΑ στο Ισραήλ και την ανθρωπιστική κατάσταση στη Λωρίδα της Γάζας. Ακολούθησαν καταλήψεις και αναταραχές σε πολλά περίβλεπτα αμερικανικά πανεπιστήμια και φυσικά επεμβάσεις της αστυνομίας που κατέστειλαν τις φοιτητικές διαμαρτυρίες.

Το φοιτητικό κίνημα άρχισε να θυμίζει την εποχή του πολέμου του Βιετνάμ και η εκρηκτική ατμόσφαιρα στις πανεπιστημιουπόλεις μεταλαμπαδεύτηκε και στην Ευρώπη. Μέχρι που η αντίσταση για την Παλαιστίνη διείσδυσε και στα ελληνικά πανεπιστήμια, όπως στη Νομική Αθηνών και στο ΑΠΘ, παρόλο που η αίσθηση της πανεπιστημιακής κοινότητας δεν είναι αυτονόητη στην ελληνική ακαδημαϊκή πραγματικότητα.

Τι σημαίνουν όλα αυτά για το σύγχρονο πανεπιστημιακό υποκείμενο που διακινείται σήμερα στα χρόνια της νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής εκπαιδευτικής αντίληψης, την ώρα που βρίσκονται δύο πόλεμοι σε εξέλιξη και η Τεχνητή Νοημοσύνη εκτοπίζει εργαζόμενους και εξαφανίζει επαγγέλματα; Τι είδους μηνύματα εκπέμπουν οι καταλήψεις των φοιτητών;

Οι φοιτητές μοιάζουν να αμφισβητούν την ταυτότητά τους και να επιδιώκουν να επανεφεύρουν τον εαυτό τους απαιτώντας κατάπαυση πυρός στη Γάζα και το τέλος της γενοκτονίας του παλαιστινιακού λαού, καθώς και διακοπή κάθε οικονομικής σχέσης με εταιρείες που στηρίζουν τον πόλεμο. Μέχρι πρότινος πιστεύαμε πως το νέο πανεπιστημιακό υποκείμενο είχε χάσει τη δύναμη που είχε παλιότερα καθώς ο φαντασιακός του εαυτός δεν ήταν ο ίδιος που ήταν κάποτε και το κυρίαρχο που διακινούνταν μέσα στον δυτικό ακαδημαϊκό χώρο είχε μετασχηματιστεί στα χρόνια του ύστερου καπιταλισμού.

Μέχρι πρότινος είχαμε την καταγραφή πως το σύγχρονο πανεπιστημιακό υποκείμενο ενδιαφέρεται μόνο για το εργαλειακό αποτέλεσμα και πως μετεξελίσσεται σε έναν μάνατζερ του ίδιου του του εαυτού, που υπακούει σε αρχές μετρήσιμης αριστείας με μοναδικό στόχο τη δημιουργία ενός καλού βιογραφικού που θα γίνει όχημα για μια καλή θέση στην αγορά εργασίας.

Κι όμως αποδεικνύεται για άλλη μια φορά πως το πανεπιστήμιο παραμένει ένας θεσμός ικανός να παράξει κάθε εποχή ένα νέο είδος «πανεπιστημιακού υποκειμένου» με έναν νέο φαντασιακό εαυτό. Το ακαδημαϊκό σύμπαν εξάλλου μετασχηματίζεται διαχρονικά και ατέρμονα. Να αναφέρουμε ωστόσο πως στον αντίποδα του αντιπολεμικού αγώνα εκατοντάδων Αμερικανών φοιτητών, υπάρχουν οι διοικήσεις των πανεπιστημίων που έλαβαν αυταρχικά μέτρα στην προσπάθεια τερματισμού των διαμαρτυριών και μια μερίδα φοιτητών που αντιδιαδηλώνει καταδικάζοντας τον αντιπολεμικό αγώνα, υποδηλώνοντας πως δεν είναι όλοι οι φοιτητές μύστες της ίδιας πανεπιστημιακής κουλτούρας.

Ναι, το πανεπιστήμιο υπήρξε ιστορικά και ένα πεδίο συγκρούσεων. Οπως υπήρξε και ιστορικά συνδεδεμένο με την επαγγελματική αποκατάσταση και ανέλιξη, καθώς συνέβαλε για καιρό στην κοινωνική κινητικότητα. Οι φοιτητές θεωρούνταν για χρόνια κάτοχοι ενός κοινωνικού κεφαλαίου. Μέχρι που μεταμορφώθηκαν σε μάνατζερ των ίδιων τους των εαυτών καθιστώντας ολοένα και πιο αδύναμο τον πανεπιστημιακό θεσμό. Το νόημα των σπουδών μεταλλάχτηκε, το φοιτητικό στάτους έπαψε να είναι εξιδανικευμένο.

Μέσα σε αυτό το νέο πανεπιστημιακό τοπίο, δεν υπήρχε χώρος για διαμαρτυρία καθώς το φοιτητικό στάτους έπαψε να ταυτίζεται πλέον με μια συνολική αντίληψη ζωής και άρχισε να ταυτίζεται με μέσο επιβίωσης, σε βαθμό που συνδέθηκε με «μια επισφάλεια που σκοτώνει» - φράση δανεική από τα γαλλικά συνθήματα στα πανό. Δεν μπορούμε να ξεχάσουμε πως πριν από μερικά χρόνια ακόμα και στη Γαλλία που γέννησε τον Μάη του ’68, το σημαντικότερο φοιτητικό επαναστατικό κίνημα, καταγράφηκαν κρούσματα αυτόχειρων φοιτητών λόγω απόγνωσης και απουσίας προοπτικής.

Η πολιτική ατμόσφαιρα μέσα στον παγκόσμιο ακαδημαϊκό χώρο μοιάζει να αλλάζει ξανά και μας δείχνει πως δεν υπάρχουν μόνο φοιτητές-μάνατζερ των εαυτών τους που καταναλώνουν ακαδημαϊκούς τίτλους, που υπακούν στους υπάρχοντες ενδοπανεπιστημιακούς και εξωπανεπιστημιακούς μηχανισμούς, που καταναλώνουν γνώσεις και που ενδιαφέρονται μόνο για το εργαλειακό αποτέλεσμα.

Τελικά το φοιτητικό στάτους δεν έχει αλλοτριωθεί εντελώς. Τελικά υπάρχει ένα φοιτητικό σώμα που αναζητά τον ιδεολογικό και πολιτισμικό του ρόλο, ένα φοιτητικό σώμα πρόθυμο να τραντάξει την εκάστοτε καθεστηκυία τάξη και να βγάλει τη γλώσσα στην εξουσία.