Ψυχική υγεία και αστυνομία

Στο Ηνωμένο Βασίλειο οι αξιωματικοί πρώτης γραμμής εκπαιδεύονται πάνω στην αξιολόγηση της τρωτότητας για την καλύτερη υποστήριξη των πολιτών. Ολοι οι αστυνομικοί παρακολουθούν ετήσια εκπαίδευση για τη δημόσια και προσωπική ασφάλεια, ενώ οι νέοι αστυνομικοί οφείλουν να ολοκληρώσουν έναν υποχρεωτικό εκπαιδευτικό κύκλο μαθημάτων με τίτλο «Ψυχική υγεία» έτσι ώστε να είναι σε θέση να διαχειριστούν κάθε περιστατικό είτε πρόκειται για άμεση βοήθεια, είτε για παραπομπή σε ιατρικές ή κοινωνικές υπηρεσίες ή σε άλλους φορείς υποστήριξης.

Ποια είναι η σχέση της ελληνικής αστυνομίας με την ψυχική υγεία; Την τελευταία πρωταπριλιά μια νέα γυναίκα δολοφονήθηκε έξω από το αστυνομικό τμήμα από τον πρώην σύντροφό της. Προηγουμένως είχε προλάβει να τον καταγγείλει και να εκφράσει τον φόβο της στις Αρχές για μια ενδεχόμενη επίθεση. Η περίπτωσή της δεν αξιολογήθηκε σωστά. Κανένα περιπολικό δεν τη συνόδεψε όπως αιτήθηκε κι έτσι εκείνη αναγκάστηκε να καλέσει την Αμεση Δράση, με αποτέλεσμα... να δολοφονηθεί ενόσω καλούσε το «100». Στη συνέχεια άνοιξε ένας δημόσιος διάλογος γύρω από την «κακή ελληνική αστυνομία» και ένας απολογισμός των εγκληματικών λαθών της. Ας μην περιοριστούμε αυτή τη φορά σε κάτι για το οποίο έχει χυθεί πολύ μελάνι κι ας επικεντρωθούμε στην ανθρώπινη διάσταση του αστυνομικού σώματος, στη χρόνια έκθεση αυτών των ανθρώπων στο στρες, στην ελλιπή τους εκπαίδευση και στις συνέπειές της.

Η θλιβερή ιστορία του φετινού Απριλίου πυροδοτεί έναν αναστοχασμό πάνω στις αιτίες πίσω από τις πλημμελείς, ανεπαρκείς και μη ορθές πρακτικές από τις αστυνομικές αρχές στην αντιμετώπιση περιστατικών έμφυλης βίας και στην ανάγκη για ενημέρωση των σωμάτων ασφαλείας σε θέματα που άπτονται του τομέα ψυχικής υγείας. Την ίδια στιγμή μας επαναφέρει στον προσκήνιο έναν προβληματισμό γύρω από την ίδια την ψυχική υγεία των αστυνομικών σε σχέση με την κοινωνική αναπαράσταση του αστυνομικού σώματος και την έκθεσή τους σε ακραία στρεσογόνες και τραυματικές καταστάσεις.

Πώς ένα ψυχικά ευάλωτο άτομο θα είναι σε θέση να βοηθήσει αποτελεσματικά ένα άλλο ευάλωτο άτομο που ζητά απεγνωσμένα τη συνδρομή του εάν προηγουμένως δεν ενδυναμωθεί ψυχικά; Εχει διαπιστωθεί μέσα από έρευνες πως οι αστυνομικοί αποτελούν ομάδα υψηλού κινδύνου για αυτοκτονία. Υπολογίζεται πως οι εργαζόμενοι σε τέτοιο πλαίσιο παρουσιάζουν δύο με τρεις φορές υψηλότερους δείκτες θνησιμότητας αυτοκτονίας από ό,τι ο γενικός πληθυσμός.

Γνωρίζατε πως στη χώρα μας από το 2015 έως και το 2022 έχουν καταγραφεί περισσότερες από 50 αυτοκτονίες αστυνομικών (εν ενεργεία και αποστράτων); Η πλειονότητα ήταν άντρες ηλικίας 45-49 ετών βάσει των δεδομένων του Παρατηρητηρίου Αυτοκτονιών του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας τής ΚΛΙΜΑΚΑ . Αυτά τα νούμερα δεν αποτυπώνουν τη συνολική διάσταση του ζητήματος, καθώς στη χώρα μας οι αυτοκτονίες αστυνομικών υποκαταγράφονται. Το ερώτημα λοιπόν που προκύπτει είναι κατά πόσο το ελληνικό κράτος διασφαλίζει πως οι άνθρωποι που έχουν στα χέρια τους καθημερινά θανατηφόρα όπλα είναι ψυχικά υγιείς και φυσικά τι είδους κατάρτιση έχουν γύρω από την αυτοκτονία και την ψυχική ασθένεια.

Γνωρίζατε πως σύμφωνα με τις εθνικές και διεθνείς στρατηγικές που έχουν ως στόχο την αποτροπή των αυτοκτονιών, τα άτομα τα οποία συνήθως θεωρούνται ως οι πλέον αρμόδιοι για την προστασία ανθρώπων με αυτοκτονικές συμπεριφορές είναι οι γενικοί ιατροί, οι ψυχίατροι, οι ψυχολόγοι και οι αστυνόμοι; Συνεπώς η εκπαίδευση των σωμάτων ασφαλείας και η αναθεώρηση του πλαισίου ψυχιατρικής και ψυχολογικής αξιολόγησης των νέων αστυνομικών θεωρείται αναγκαία. Μόνο που τα σώματα ασφαλείας ούτε καταρτίζονται, ούτε υποστηρίζονται ψυχικά επαρκώς. Βάσει των σχετικών ερευνών ένα μεγάλο ποσοστό αστυνομικών αναφέρει συμπτώματα διαταραχής μετατραυματικού στρες και burn out, ενώ υπολογίζεται ότι ο επιπολασμός της κατάθλιψης ανάμεσα στους εργαζόμενους της αστυνομίας είναι 10,6% με 14,6% και παράλληλα θεωρούνται οι πιο επιρρεπείς στο φαινόμενο των σιωπηλών αυτοκτονιών σε πολλά κράτη.

Ενδεικτικά το 2019 στη Γαλλία, στην αποκορύφωση των διαδηλώσεων των Κίτρινων Γιλέκων, καταγραφόταν μία αυτοκτονία αστυνομικού κάθε τέσσερις μέρες. Οι μαζικές αυτοχειρίες είχαν ξεκινήσει το 2015 μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις και είχαν αποδοθεί στις δυσμενείς συνθήκες εργασίας χωρίς ρεπό και στο burn out μετά την επαφή τους με βίαια γεγονότα.

Στην Αυστραλία οι αστυνομικοί που έχουν έρθει σε επαφή με τραυματικά γεγονότα υποχρεούνται να συμμετέχουν σε συνεδρίες αποφόρτισης ψυχολογικής υποστήριξης. Αυτή η πρακτική θεωρείται πολύ σημαντική για αστυνομικούς που έχουν έρθει σε επαφή με απόπειρες αυτοκτονίας και με θανάτους εντός κρατητηρίων, καθώς τους βοηθούν να επιστρέψουν στις υπηρεσίες τους πιο ήρεμοι και έτοιμοι να διαχειριστούν νέες υποθέσεις.

Ας απαιτήσουμε λοιπόν ψυχική ενδυνάμωση, σωστή κατάρτιση στα ζητήματα ψυχικής υγείας για τη διαχείριση καταστάσεων και τακτικής αξιολόγησης των αστυνομικών σε όλα τα επίπεδα, αντί να επικεντρωνόμαστε στην κατάχρηση βίας από την ελληνική αστυνομία. Οταν το αστυνομικό σώμα θα είναι πιο υγιές και θα διαθέτει έναν ικανοποιητικό βαθμό ψυχικής σταθερότητας και ανθεκτικότητας και ολοκληρωμένης εκπαίδευσης γύρω από τα ζητήματα της ψυχικής υγείας, αναπόδραστα δεν θα ασκεί τόση βία και δεν θα επιδεικνύει τόση απάθεια. Και τότε ναι, θα έχουμε λιγότερα θύματα από αμέλεια ή κατάχρηση εξουσίας.