Ψηλαφώντας την ιστορία των Χανίων

Η Αριάδνη Γκολντ, όλοι τη φωνάζουν χαϊδευτικά Ρι, γνωστή ζωγράφος του Λονδίνου, μετά τα εγκαίνια έκθεσης πινάκων της, η πρώτη μετά τον θάνατο του εβραϊκής καταγωγής άνδρα της, επιστρέφει τρέχοντας στα Χανιά. Η μάνα της, Σοφία, στο κατώφλι του θανάτου ζητά να της πουν το Καντίς. Από εκεί αρχίζει η αποκάλυψη της ζωής της Σοφίας, που κάποτε ήταν Σάρα στα Χανιά, στην Οβριακή, ωστόσο ο έρωτάς της για τον χριστιανό Αντώνη θα τη σώσει εκείνη τη μοιραία μαγιάτικη νύχτα του 1944.

Ο Αντώνης είναι αγγελιαφόρος των Αγγλων στα βουνά και ενταγμένος στην Αντίσταση κατά των Γερμανών και η Σάρα θα τον ακολουθήσει στις κακοτοπιές των Λευκών Ορέων. Ο μίστερ Μάικλ, απόφοιτος του Κέμπριτζ, αρχαιολόγος, ελληνιστής και ερωτευμένος με τον Αντώνη, θα σταθεί ο φύλακας άγγελος της οικογένειας για δεκαετίες μετά. Και τα ερωτήματα πέφτουν βροχή: Πόσα μυστικά και ψέματα και για πόσο καιρό μπορούμε να αντέξουμε; Πώς είναι οι ζωές μας πριν και μετά την αποκάλυψη; Πόσο βαραίνουν οι ενοχές στη ζωή μας; Πόσο ζυγίζει η αγάπη και πόσο το μίσος όταν η ζήλια κάνει παιχνίδι; Και η ντροπή να επιβιώνεις, τι κάνεις με αυτήν;

Η εξιστόρηση των γεγονότων, το ιστορικό πλαίσιο, αποτέλεσμα προφανώς επίμονης και επίπονης έρευνας, ανακαλεί στη μνήμη όλη την ιστορία των Χανίων αμέσως πριν και κατά τη Μάχη της Κρήτης, στη διάρκεια της Κατοχής, φωτίζει τον ρόλο των Αγγλων, αναφέρεται συγκεκριμένα στον χρηματισμό ντόπιων από αυτούς, αλλά και τον ρόλο του ραβίνου της κοινότητας, και διασταυρώνεται με τα κείμενα της Μάρως Δούκα, την έρευνα του Σταύρου Βλοντάκη για την Οχυρά Θέση Κρήτης το 1945, την Ιστορία του Antony Beevor, αλλά και για όσους/όσες έχουμε ζήσει στα Χανιά, φέρνει στο μυαλό πρόσωπα και πράγματα, σπίτια και δρόμους, γειτονιές και χωριά, συνήθειες, ακόμη και στιχομυθίες της καθημερινότητας στην τουριστική Κρήτη του πρώτου καιρού: «… να φτιάξεις κεντήματα, θα τα πουλήσουμε σε αυτούς που παχαίνουν από τα βάσανα της Κρήτης», λέει η γυναίκα που έκρυψε τη Σάρα, δηλαδή τη Σοφία. Και σαν «… καμιά ερώτηση δεν είναι ποτέ η σωστή, καμιά απάντηση δεν πηγαίνει αρκετά βαθιά» οι ανατροπές δεν έχουν τελειωμό. Και πόσο πολύ πρέπει να σκάψεις για να μάθεις, για να σπάσεις τη σιωπή, όταν υπήρξε αρχικά πολύ χρήσιμη, μετά κάτι σαν συνήθεια πριν γίνει ενοχή και βάρος. «Αυτά που δεν επιτρέπεται να ρωτάμε τις μητέρες μας», λέει η Ρι, έρχεται η στιγμή που κάτι, να, μια φράση στο κρεβάτι του νοσοκομείου, θα τα ανατρέψει όλα. Και τότε πώς μπορούμε να διασωθούμε; «Δεν μπορείς να αρνηθείς το παρελθόν σου, αλλά τι γίνεται αν δεν το ήξερες ποτέ;». Η ιστορία έμοιαζε θαμμένη, τι γίνεται όταν μας επιτίθεται ξανά;

Η βατή, για τον αναγνώστη, εξιστόρηση των γεγονότων διακόπτεται με κείμενα ποιητικής υφής, έτσι που ο κόσμος των συναισθημάτων με τον λυρισμό που του ταιριάζει, να μοιάζει με ανεπίδοτα γράμματα. Τα κεφάλαια που μιλά η Σοφία-Σάρα ή ο Αντώνης, τα μπροσγυρίσματα της αφήγησης χωρίζονται σε κεφάλαια με χρονολογίες, έτσι ώστε ο αναγνώστης αποκλείεται να μπερδευτεί. Οι περιγραφές της πόλης των Χανίων τότε και τώρα, ο δρομάκος από την Οβριακή προς το Τείχος, οι φυλακές της Αγιάς, τα περβόλια και οι λόφοι προς τα βουνά, η στοά Μακάσι στο Ηράκλειο (που θα κλειστούν Εβραίοι και αντάρτες) πριν το «Τάναϊς» τούς πάρει μαζί του στον βυθό έξω από τη Σαντορίνη, τορπιλισμένο από αγγλικό υποβρύχιο. Ενα βιβλίο να το πεις όπως ο Τίνου, ο τελευταίος μαύρος (Χαλικούτης) της πόλης, λέει για τον κήπο του: «των απολεσθέντων και ευρεθέντων», κι αυτό του δίνει πολλές σημασίες…