Αρκεί να ’ναι καλό

Στην πιο πρόσφατη συνάντησή μας ο Ντίνος Σιώτης μού έφερε το νέο τεύχος των (δε)κάτων, ενός από τα πολύ καλά περιοδικά που βγάζει. Αυτό, συγκεκριμένα, το ξεκίνησε την άνοιξη του 2005. Συνήθως, στα (δε)κατα υπάρχει ένα κεντρικό θέμα γύρω από το οποίο συσπειρώνονται τα κείμενα. Το νέο τεύχος, αντίθετα, φέρει στο εξώφυλλο τον τίτλο: «Ο,τι να ’ναι, αρκεί να ’ναι καλό». Πράγμα που, νομίζω, δημιούργησε μια άνεση, η οποία ανέβασε ακόμη περισσότερο την ποιότητα των συνεργασιών. Θα αναφερθώ σε μερικές από αυτές, με βάση –το ξεκαθαρίζω εκ των προτέρων– το προσωπικό γούστο μου.

Η συγγραφέας Σόνια Ζαχαράτου συνομιλεί με την Κλεοπάτρα Λυμπέρη, με αφορμή την ποιητική συλλογή της δεύτερης, «Το δεν είμαι ακόμα». Στο επόμενο τεύχος του περιοδικού Poetix, γράφω για τη συγκεκριμένη συλλογή, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα: «Το δεν-είμαι-ακόμα (ο άνθρωπος που κατατείνει προς την ουσία του) θα περάσει στη φάση του τώρα-είμαι (στην εκπλήρωση του πεπρωμένου του) μέσω του έρωτα. Ο τελευταίος αποτελεί την ήδη υπαρκτή Ουτοπία». Από αυτή τη συνομιλία αποσπώ το κορυφαίο σημείο, όπου η Λυμπέρη δηλώνει: «Προσωπικά, νιώθω “ποιητής” όταν παράγω καλοσύνη ή όταν διευρύνω την πολιτική μου συνείδηση – για να αναφέρω δυο πράγματα με τα οποία αντιστεκόμαστε απέναντι στη σύγχρονη βαρβαρότητα» (σελ. 22).

Ο Γιώργος Μπλάνας –ο βραβευθείς με το The Barbara Fields-Siotis Poetry Award του Κύκλου Ποιητών, την καταληκτική ημέρα του φετινού 9ου Διεθνούς Φεστιβάλ Ποίησης Αθηνών– μεταφράζει τη ραψωδία Γ της Ιλιάδας. Πρόκειται για μια δημιουργική μεταγραφή ή, καλύτερα, για μια νέα ποίηση η οποία χτίζεται επάνω στην ομηρική. Παραθέτω ένα παράδειγμα: Ο Μενέλαος διακρίνει τον Πάρη να προηγείται του τρωικού στρατού και χαίρεται, επειδή έχει την ευκαιρία να τον κάνει να πληρώσει για την αρπαγή της Ελένης. Εδώ ξεκινά μια παρομοίωση, όπου η χαρά του Μενέλαου ταυτίζεται με αυτήν του λιονταριού το οποίο ορμά σε ένα ζώο (ελάφι ή αγριοκάτσικο) μόλις σκοτωμένο από τους κυνηγούς και το κατασπαράζει λαίμαργα, μη δίνοντας σημασία στους κυνηγούς με τα σκυλιά τους που προσπαθούν να το διώξουν (Γ 23-26). Ο Μπλάνας μεταφράζει την παρομοίωση ως εξής: λιοντάρι πεινασμένο / που βρίσκει σάρκα ζωντανή να την σπαράξει, / ελάφι οπλισμένο την ανδρεία των κεράτων του, / κατσίκι αρματωμένο την άμαχη ερημιά του, / κι ορμάει και σκίζει, κόβει – ας είναι / πίσω του μια ανάσα νιάτα και σκυλιά (σελ. 29). Κάνει την εικόνα δραματικότερη, παρουσιάζοντας ζωντανό το θήραμα του λιονταριού. Και προσέξτε πώς απογειώνει, με έναν ολόκληρο στίχο, τη φράση «άγριον αίγα» του πρωτότυπου.

Σε ένα ποίημα, όπως αυτό του Ινδού Syam Sudhakar (ο οποίος ήταν στους φετινούς προσκεκλημένους του 9ου Διεθνούς Φεστιβάλ Ποίησης Αθηνών του Κύκλου Ποιητών), αποστασιοποιημένο από το δυτικό πνεύμα, ακόμη και η κυριολεξία, εφόσον δεν την αναγνωρίζουμε, εκλαμβάνεται ως μεταφορά. Και η όντως μεταφορά αποκτά, συχνά, ένα απόλυτο καθεστώς, εάν αγνοούμε τα γεγονότα, τις αντιλήψεις, τα πρόσωπα στα οποία παραπέμπει. Γίνεται κάτι σαν η μεταφορά της μεταφοράς, εκθετικά απομακρυσμένη από εμάς και εκθετικά εξωτική. Αποδεικνύεται όμως, συγχρόνως, απροσδόκητα στερεή, ίσως γιατί, διαισθητικά, μας συνδέει με τον κόσμο στον οποίο αναφέρεται. Αφού το ποίημα του Sudhakar πατά σταθερά στο έδαφος εκείνου του κόσμου. Ιδού απόσπασμα: […] Arya Sankara, / αγροτικές θεότητες / που μεταμορφώθηκαν σε άμμο και πέτρα, / βασίλισσες Naga, / γλώσσες μαυρισμένες από την ευλογιά, / το ρυμουλκό που ξεβράστηκε στη στεριά, / ένας πρόσφυγας Εβραίος, / ο αγρότης των μαύρων δακρύων, / το χαμόγελο του θανάτου που ξέφυγε / από τα αλμυρά χείλη της ανομβρίας, / ο χτύπος ο χτύπος ήχος / του τελευταίου παλμού / που διαλύεται στον άνεμο / χωρίς ίχνη («Μουζίρης, 4», σελ. 129, μετάφραση Ντίνου Σιώτη).

Θα αδικήσω, σίγουρα, πολλούς συνεργάτες του τεύχους 75 των (δε)κάτων, αναφέροντας, στη συνέχεια, από τα υπόλοιπα κείμενα μόνο τα παρακάτω: Το αφήγημα της Ερσης Σωτηροπούλου «Δυο πράγματα θα ήθελα τώρα», το οποίο δεν συνιστάται σε όσους φοβούνται τον οδοντίατρο. Την αναγνωστική περιήγηση της Λίνας Στεφάνου στην αστυνομική λογοτεχνία, από την Ellis Peters μέχρι τον Jean-Claude Izzo. Το διήγημα του Milos Barichof «Η ταχεία της Βουδαπέστης και άλλα τινά», που διακρίνεται για μια χειμαρρώδη πανοπτική γραφή, ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα στο οποίο συμβάλλει και η μετάφραση του Φίλιππου Δρακονταειδή. Την έρευνα του Γιάννη Σιώτου σχετικά με την πολύ μεγάλη πιθανότητα μιας οικονομικής φούσκας στον ελληνικό τουρισμό. Το δοκίμιο του Γιώργου Κοτρώτσιου για τις άγνωστες και πολύπλοκες παραμέτρους οι οποίες διέπουν τη δημοκρατία, την εποχή της τεχνητής νοημοσύνης.

Αξίζει ξεχωριστή αναφορά το «Ποιητικό παράρτημα» του περιοδικού, με ποιήματα δώδεκα ποιητών, και για άλλους λόγους: διότι περιλαμβάνει και το ποίημα του Παλαιστίνιου ποιητή Mosab Abu Toha «Τι πρέπει να κάνει ένας κάτοικος στη Γάζα κατά τη διάρκεια μιας ισραηλινής αεροπορικής επιδρομής». Ο Toha ήταν προσκεκλημένος στο φετινό 9ο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Αθηνών του Κύκλου Ποιητών τον περασμένο Σεπτέμβριο, αλλά δεν του επετράπη η έξοδος από τη Γάζα. Μετά τις επιθέσεις της Χαμάς, στις 7 Οκτωβρίου, και τους βομβαρδισμούς του Ισραήλ, αυτός και η οικογένειά του κατέφυγαν στον προσφυγικό καταυλισμό της Τζαμπάλια, η οποία αποτελεί επίσης στόχο των επιθέσεων των Ισραηλινών. Μέχρι και τις 3 Νοεμβρίου ήταν ακόμη εν ζωή.

*Ποιητής, ομηριστής κριτικός λογοτεχνίας