«Οοοοχι, δεν θα σηκωθώ ξανάαα. Λίγες λεξούλες μόνο κι όμως τα παιδιά τα έπιανε τρόμος. Η Μαμά πεθαίνει. Λέξεις. Τι είναι τέλος πάντων, οι λέξεις, ε; Ηχοι είναι μόνο, που από πάνω τους κρέμονται νοήματα. Δεν έχουν κάποια λογική. Μονάχοι βρίσκουνε το δρόμο τους. Κι όταν ένα σώμα που βουλιάζει και ένας νους που πνίγονται έχουνε στήσει καβγά, τότε οι ήχοι γραπώνονται από αντώνυμα. Εμείς φυτέψαμε χουρμά και άνθισε τελικά ιβίσκος. Οι λέξεις παλεύουν με τον εαυτό τους, παγιδευμένες στο ίδιο τους το παιχνίδι».
Η Γκιτάντζαλι Σρι, συγγραφέας του βιβλίου «Τάφος στην άμμο», είναι μια μεγάλη λογοτέχνιδα. Και αυτός νομίζω πως είναι ο τίτλος που ταιριάζει δίπλα στο όνομά της μαζί με το «νικήτρια του διεθνούς βραβείου Booker 2022» ή «σημαντική πεζογράφος της πατρίδας της, της Ινδίας». Είχαμε ακούσει πολλά γι’ αυτό το βιβλίο, που πρόσφατα κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Καστανιώτη, σε μετάφραση της Στεφανίας Γεωργάκη και επιμέλεια από τα Χίντι του Δημήτρη Βασιλειάδη. Αξίζουν συγχαρητήρια και στους δύο για το ύφος, την αισθητική και το αποτέλεσμα που διαβάσαμε. Είχαμε ακούσει πολλά, λοιπόν, αλλά ομολογώ πως δεν περίμενα να διαβάσω ένα λογοτεχνικό αριστούργημα με μια γλώσσα ζωντανή, που ρέει αβίαστη και πλημμυρίζει όλες τις αισθήσεις. Η ιστορία της Μαμάς, μιας ογδοντάχρονης γυναίκας που έχει πέσει σε κατατονία μετά τον θάνατο του συζύγου της, είναι τελικά ένα μυθιστόρημα ενός ολόκληρου λαού και ένας πραγματικός θρίαμβος της λογοτεχνίας.
Το βιβλίο χωρίζεται νοητά σε τρία μέρη: το κρεββάτι της κατάθλιψης «Η πλάτη», το ταξίδι στο Πακιστάν «Το φως του ήλιου και το ανεξίτηλο τραύμα του διαχωρισμού της Ινδίας με το Πακιστάν «Τα σύνορα των συνόρων».
Η Μαμά αποφασίζει κάποια στιγμή να αποχωριστεί τον τοίχο της. Τον τοίχο με τον οποίο, ξαπλωμένη στο κρεββάτι της, έχει γίνει ένα, γυρνώντας την πλάτη στην οικογένειά της και στον έξω κόσμο. Μας έχει ήδη συστήσει τα παιδιά της. Τον Μπαντέ που πρόκειται σύντομα να συνταξιοδοτηθεί και αναλογίζεται τι σημαίνει αυτό, τη δημοσιογράφο Μπέτι η οποία θα την ακολουθήσει στο ταξίδι και τον «σοβαρό» «υπερπόντιο» γιο. Μαζί τους και εγγόνια, φίλοι και άλλοι δευτεραγωνιστές. Μύθοι, λαϊκές ιστορίες, φυσικά και μαγικά πλάσματα αναμειγνύονται καθώς διαβάζεις μια απολύτως ρεαλιστική ιστορία με έντονη πολιτική κριτική στις τακτικές των δυτικών κατακτητών.
Στη ζώνη Χίντι στη Βόρεια Ινδία, μαθαίνουμε τις δοκιμασίες, τις ιδιορρυθμίες τους τις προσωπικές ζωές και τις «δύσκολες» σχέσεις μιας μεσοαστικής οικογένειας. Επειτα από μια πραγματικά απολαυστική αφήγηση, η Μαμά μετακομίζει στο σπίτι της Μπέτι και συνδέεται με μια τρανσέξουαλ, τη Ρόζι. Αποκτούν μια δική τους σχέση αγάπης και βαθιάς κατανόησης. Ο θάνατος της Ρόζι θα γίνει η αφορμή για να ξεκινήσει η Μαμά το ταξίδι στο Πακιστάν για να βρει τις απαντήσεις από το παρελθόν. Μετά την ανεξαρτησία της Ινδίας από τη Βρετανία το 1947, ένας λαός χωρίστηκε στα δύο. Η ιστορία του διαχωρισμού της Ινδίας από το Πακιστάν είναι ελάχιστα γνωστή σε πολλούς αγγλόφωνους αναγνώστες στη Δύση. Περίπου δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι εκτοπίστηκαν, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, τις οικογένειές τους και τις ρίζες τους.
Η Μαμά θα γίνει η πέρδικα που θα βρει το κοράκι της. Αλλά ας μη σας αποκαλύψω άλλα για αυτήν τη σπουδαία ιστορία.
«Καμια φορά, όταν διαβάζουμε τη λογοτεχνία ως λογοτεχνία, συνειδητοποιούμε ότι οι ιστορίες και τα παραμύθια και ο μύθος δεν επιδιώκουν πάντοτε να αναμιχθούν με τον κόσμο. Χαράζουν συχνά τη δική τους πορεία. Δεν είναι ανάγκη να συγχρονίζονται ή να συμπληρώνουν ή να συνάδουν με την πραγματικότητα. Η λογοτεχνία έχει ένα εντελώς δικό της άρωμα, έχει αυτό το κάτι που είναι η προσωπική της σφραγίδα. Ο χαρακτήρας της». Δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο.
Είναι πολλές οι φορές που ο αναγνώστης, διαβάζοντας το «Τάφος στην άμμο», νιώθει πως η πεζογραφία μετατοπίζεται στην ποίηση για να δημιουργήσει έναν κόσμο που διεγείρει όλες τις αισθήσεις. Κλείνοντας, θα έλεγα πως πάνω από όλα το βιβλίο αυτό είναι ένας ύμνος στην ανθρώπινη ύπαρξη που δεν υποτάσσεται στη μοίρα, αλλά βρίσκει τη δύναμη ακόμα και στη δύση της ζωής να καταλύσει τα σύνορα, νοητά και πραγματικά, για να βρει αυτό που τη συμπληρώνει: «Τα σύνορα είναι ένας ορίζοντας. Εκεί που συναντιούνται δυο κόσμοι. Και σμίγουν. Τα σύνορα είναι αγάπη. Η αγάπη δεν φτιάχνει φυλακές, πετάει αστέρια που υπερπηδούν κάθε εμπόδιο. Τα σύνορα είναι μια γραμμή συνάντησης. Ζευγαρώνει τη μια πλευρά με την άλλη και φτιάχνει μια ωραία μορφή. Είναι το σημείο της συμβολής».
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας