O υπαρκτός παραλογισμός της εκπαιδευτικής μας αμαξοστοιχίας

Ητανε μια φορά δύο παιδιά. Η μία, ας την πούμε Ελένη, τώρα πια μεγάλωσε, βρήκε τον δρόμο της και κανονικά δεν θα έπρεπε να μας απασχολήσει εδώ, αφού εδώ θα μιλήσουμε για παιδιά, σχολεία, ειδική αγωγή και εκπαίδευση· δηλαδή μηχανισμούς και διαδικασίες που δεν υπήρχαν στην εποχή της Ελένης.

– Γιατί τότε δεν ξέραμε αυτά που ξέρουμε σήμερα.
– Σωστά. Κι ίσως ήταν καλύτερα έτσι.

Κανονικά, εδώ θα έπρεπε να μας απασχολεί μόνο ο Δημήτρης, ας τον πούμε, που φέτος πάει στην πρώτη δημοτικού αλλά δεν συγκεντρώνεται, δεν κάθεται σε μια θέση, τρώει τα μολύβια του (προχθές κατάπιε ένα κομμάτι ξύλο) και τρυπάει τη γόμα του· ο Δημήτρης, που οι γονείς του δεν προλαβαίνουν να του αγοράζουν γόμες και που περνάνε τα μεσημέρια τους διαβάζοντάς τον στο σπίτι και τα μισά απογεύματα τον πηγαινοφέρνουν στην εργοθεραπεία.

Ο Δημήτρης, ωστόσο, παρά την έγκαιρη παρέμβαση, πάλι δεν συγκεντρώνεται. Ή, τέλος πάντων, όχι αρκετά ώστε να μην προκαλεί καθυστερήσεις στο «τρένο» που το σχολείο εμπιστεύτηκε στον/ην δάσκαλο/α με την αποστολή να το οδηγήσει στον ιερό Εκπαιδευτικό του Προορισμό, ο οποίος καθορίστηκε στην εποχή του μύθου και άρα δεν είναι στο χέρι του Δημήτρη ή των γονιών του να τον αμφισβητήσουν. Οχι πως ο στόχος αυτός δεν έχει αμφισβητηθεί, όχι πως δεν αμφισβητείται σχεδόν από τη μέρα που τέθηκε, αλλά το τρένο είναι φτιαγμένο από γαλλικό ατσάλι κι έχει αναρτήσεις γερμανικές που στο τέλος πάντα σβήνουν τους κραδασμούς από τις φωνές και τις πέτρες.

Tα καλά νέα είναι ότι ο Δημήτρης είναι τυχερός. Αφενός γιατί μένει σε μια πόλη που εξυπηρετείται παραπάνω από έναν πάροχο σιδηροδρομικών μεταφορών κι αφετέρου γιατί οι γονείς του ανήκουν στην εξίσου μυθική με τον προορισμό μεσαία τάξη, κι επομένως έχουν τη δυνατότητα, αν το αποφασίσουν, να διαθέσουν τα λεφτά που δεν τους περισσεύουν για να εξασφαλίσουν τη μελλοντική ευτυχία και πρόοδο του παιδιού τους.

Οι γονείς, λοιπόν, αντιμετωπίζουν τώρα το εξής δίλημμα: είτε να στείλουν τον σταθερά ασυγκέντρωτο Δημήτρη, που σύμφωνα με τον σταθμάρχη/διευθυντή αλλά και τον εμπειρογνώμονα/αναπτυξιολόγο «πιθανώς να χρειαστεί» παράλληλη στήριξη, στο δημόσιο σχολείο, όπου θα μοιράζεται το κουπέ της στήριξης με άλλους ασυγκέντρωτους (από ό,τι φαίνεται πολλούς, σύμφωνα και με τις πρόσφατες δηλώσεις της αρμόδιας υφυπουργού Μεταφορών, ψέματα, Παιδείας)· είτε να τον πάνε σε ιδιωτικό, όπου ο Δημήτρης θα έχει μεν όλο το κουπέ μόνος του, αλλά οι γονείς θα χρειαστεί να πληρώνουν πολύ παραπάνω από το βασικό κόμιστρο (η παράλληλη στήριξη στα ιδιωτικά παρέχεται από την οικογένεια και υπολογίζεται από 300 μέχρι 600 ευρώ τον μήνα, άρα από 2.700 έως 5.400 ευρώ τον χρόνο, εκ των οποίων ο ΕΟΠΥΥ καλύπτει κάτι ψιλά).

Στην πρώτη περίπτωση, δεδομένης της καθυστέρησης πλήρωσης των θέσεων δασκάλων και ειδικών εκπαιδευτικών, ο Δημήτρης θα συνεχίσει να τρώει ένα μολύβι την ημέρα επί μήνες και ο/η δάσκαλος/α θα συνεχίσει να φωνάζει στον Δημήτρη να κάτσει στη θέση του και θα καλεί σε συνάντηση τους γονείς του για να τους πει ότι ο Δημήτρης δεν καταλαβαίνει τον συλλαβισμό, ότι ο Δημήτρης δεν έμαθε να γράφει το διπλό του επώνυμο την πρώτη εβδομάδα, ότι όταν ο/η δάσκαλος/α ρωτάει τον Δημήτρη κάτι στο μάθημα εκείνος απαντάει κάτι ασυναρτησίες για το καράβι ή το τροχόσπιτο που θα πάρει όταν μεγαλώσει, που θα έχει μπάνιο, κουζίνα, κρεβατοκάμαρα και όλα τα κομφόρ ενός πλωτού ή τροχήλατου σπιτιού κι έτσι ο Δημήτρης θα μπορεί να φύγει μακριά από το δικό του τούβλινο που έχει ήδη αρχίσει να μοιάζει με φυλακή, όπως εκείνη που ζωγράφισε την πρώτη μέρα στο νηπιαγωγείο κι έκλεισε μέσα τις δασκάλες του, αλλά επειδή είναι ασυγκέντρωτος ξέχασε να κλειδώσει, κι έτσι εκείνες ξέφυγαν και κάλεσαν τους γονείς του.

Εν τω μεταξύ, το τρένο θα συνεχίζει ακάθεκτο, αμείλικτο τον προορισμό του, κι όταν ο/η ειδικός/ή εκπαιδευτικός επιβιβαστεί, επιτέλους, μετά από κάποιους μήνες, ο συρμός θα έχει φτάσει ήδη στο Λειανοκλάδι, με αποτέλεσμα οι ασυγκέντρωτοι/ες, δυσλεξικοί/ες, κ.λπ., Δημήτρηδες και Δημητρούλες, να έχουν τώρα ακόμη περισσότερη δουλειά, αφού θα πρέπει να τρέχουν πανικόβλητα τόσο προς Λάρισα όσο και προς Αθήνα.

Στη δεύτερη περίπτωση, αν δηλαδή ο Δημήτρης πάει σε ιδιωτικό, ναι μεν θα έχει όλη τη στήριξη που χρειάζεται ή, μάλλον, «χρειάζεται» σύμφωνα με τη στοχοθεσία που ορίζουν οι σύγχρονοί μας σταθμάρχες και εμπειρογνώμονες κληρονομώντας στο ακέραιο τον Εκπαιδευτικό Προορισμό του καιρού του μύθου, αλλά προκειμένου να έχει πρόσβαση σε αυτό το προνόμιο ο Δημήτρης θα πρέπει: α) να βρεθεί σε ένα περιβάλλον σαφώς ανταγωνιστικότερο, όπου η ήδη τεχνοκρατική, βαθμοθηρική και πιεστική προς το παιδί φιλοσοφία και πρακτική του εκπαιδευτικού μας τρένου πασπαλίζεται με αστερόσκονη αριστείας, και β) να πάει σε ένα σχολείο μακριά από το σπίτι του, και άρα να στερηθεί την ασφάλεια του δικτύου της γειτονιάς, να ξυπνάει ακόμη νωρίτερα, να γυρίζει σπίτι του ακόμα πιο αργά και τα ταξίδια του να περιορίζονται όλο και περισσότερο σ’ εκείνα που κάνει με το τροχόσπιτο ή τη βάρκα του μυαλού του, αφού οι γονείς θα έχουν τώρα να πληρώνουν και το σχολικό, οπότε θα πρέπει να περιορίσουν τις εκδρομές και τις διασκεδάσεις.

– Το ίδιο έγινε και με τους γονείς της Ελένης.

– Τουλάχιστον τώρα το πρόβλημα του παιδιού αναγνωρίζεται. Ατελής μεν, αλλά υπάρχει μηχανισμός που το υποστηρίζει.

– Τουλάχιστον οι γονείς της Ελένης μπορούσαν να κοιμηθούν τη νύχτα.

Οι γονείς του Δημήτρη είναι σε αδιέξοδο, κι έτσι σκέφτονται να κατευθυνθούν προς μια τρίτη επιλογή που πιθανώς να ταίριαζε καλύτερα στο ελεύθερο πνεύμα του Δημήτρη και ταυτόχρονα να γλίτωνε τους ίδιους από τη δεινή θέση στην οποία έχουν περιπέσει (ή τους έχουν περιρίξει), από την οποία κάθονται και παρατηρούν το παιδί τους σιγά σιγά να μαραίνεται κι εκείνους να μετατρέπονται σε απρόθυμους δυνάστες. Ο γονείς του Δημήτρη αναθαρρούν, συνειδητοποιούν πως αυτή είναι η λύση, η αναβάθμιση θέσης που έψαχναν από καιρό, κι αποφασίζουν να στείλουν τον γιο τους σε κάποιο από τα σχολεία της πόλης μας που εφαρμόζουν παιδοκεντρικές παιδαγωγικές προσεγγίσεις, όπου ο Δημήτρης θα μαθαίνει στον χρόνο του και βιωματικά, και τουλάχιστον δεν θα έχει δουλειά για το σπίτι. Πριν όμως προλάβουν να χαρούν, λίγο πριν φτάσουν στον σταθμό, οι πόρτες της αμαξοστοιχίας κλείνουν. Οχι αυτόματα, αλλά κατόπιν γνωμοδότησης του εμπειρογνώμονα/αναπτυξιολόγου, μέρος ενός παράλληλου συστήματος που στήθηκε μετά την εποχή της Ελένης. Οι προσεγγίσεις αυτές, λέει η γνωμάτευση, δεν προτείνονται για την περίπτωση του Δημήτρη.

– Πού είναι αλήθεια η Ελένη; Την ξεχάσαμε.
– Ασ’ τη μωρέ, είναι στις κακές της σήμερα.

Οι γονείς του Δημήτρη είναι σε απελπισία. Οι γονείς του Δημήτρη, άσχετοι με τα εκπαιδευτικά, πρέπει τώρα να διαλέξουν μόνοι τους αν θα ακούσουν τη γνώμη των παλιών δασκάλων, που έλεγαν «δεν πειράζει μωρέ, θα μάθει τέχνη» όταν έρχονταν αντιμέτωποι με περιπτώσεις σαν του Δημήτρη, ή αν θα ακολουθήσουν τη γνωμοδότηση του/της εμπειρογνώμονα που προτείνει χωρίς να επιβάλει, πετάει ένα μπαλάκι και βγαίνει από το δωμάτιο πριν αυτό σκάσει κάτω με γδούπο. Ξαφνικά, οι γονείς του Δημήτρη κάνουν τη σύνδεση ότι δεν είναι η πρώτη φορά που βρίσκονται σε αυτή την κωλοθέση δίπλα στην τουαλέτα, όπου κάποιος εμπειρογνώμονας τους πετάει το μπαλάκι και σηκώνεται και φεύγει αφήνοντάς τους να αποφασίσουν, χωρίς κανένα εφόδιο, αν είναι καλύτερο η χώρα να υπογράψει ή όχι μνημόνια, αν τα εμβόλια κάνουν καλό ή όχι, αν η υπερθέρμανση του πλανήτη αποτρέπεται κάνοντας ανακύκλωση στα πλαστικά μπουκαλάκια, αλλά η μοιρασμένη ευθύνη είναι, όσο να πεις, μικρότερη από την ακέραιη, ειδικά όταν πρόκειται για το μέλλον του παιδιού σου.

Κι έτσι οι γονείς του Δημήτρη σταμάτησαν να κοιμούνται τη νύχτα και κυκλοφορούν στο σπίτι και στην πόλη μας σαν φαντάσματα, εντελώς μπερδεμένοι κι ανίκανοι να επιλέξουν το οτιδήποτε. Μερικές φορές, όμως, όταν η σκέψη τους ξεθολώνει για μερικά λεπτά, σκέφτονται πως το σύστημα αυτό (αναπτυξιολόγοι, κέντρα ειδικών θεραπειών, παράλληλη στήριξη κ.λπ.), το οποίο στήθηκε προκειμένου να αποφευχθεί ο βέβαιος εκτροχιασμός της εκπαιδευτικής μας αμαξοστοιχίας, ακριβώς επειδή κινείται σε τροχιά και σύμπαν παράλληλα με το εκπαιδευτικό μας τρένο, καταλήγει στο εξής παράδοξο: όσο βοηθάει τα παιδιά, άλλο τόσο διαιωνίζει τα προβλήματα. Στελεχωμένο με ανθρώπους καλοπροαίρετους, που έχουν τη γνώση, τη δυνατότητα και σίγουρα τη θέληση να αντιμετωπίζουν τα παιδιά με ΕΕΑ ως μονάδες, το σύστημα καταλήγει να λυγίζει κάτω από την πίεση των προκαθορισμένων εκπαιδευτικών στόχων και να πιέζει ακόμη περισσότερο τα παιδιά που υποτίθεται θέλει να βοηθήσει. Παραδόξως, ή μπορεί και όχι, σκέφτονται κάτι φορές αργά μέσα στη νύχτα οι γονείς του Δημήτρη, η «βοήθεια» που παρέχει το υφιστάμενο σύστημα επαναφέρει το δίλημμα «ριζοσπαστισμός ή μεταρρύθμιση». Αραγε πιάνουν τόπο, αναρωτιούνται οι γονείς, οι αϋπνίες, οι προσπάθειες και τα κρατικά κονδύλια; Μπορεί το σύστημα να σώσει τα παιδιά με ΕΕΑ (δηλαδή, κατά μία έννοια, τα παιδιά νέτα σκέτα) ή να αποτρέψει τον εκτροχιασμό του εκπαιδευτικού μας συρμού στην παρούσα μορφή του;

Δεν είναι καθόλου βέβαιο. Οπως όλοι μας, γονείς και μη, διαπιστώνουμε καθημερινά στους δρόμους, στον δημόσιο διάλογο, στο σπίτι και στις γειτονιές μας, πρόκειται για ένα απαρχαιωμένο σύστημα κίνησης που κατευθύνεται ντουγρού προς τον γκρεμό, βγάζοντας όλο και πιο αμόρφωτους, όλο και πιο απαίδευτους, όλο και πιο απογοητευμένους και θυμωμένους πολίτες. Κι ενώ οι κριτικές φιλοσόφων, θεωρητικών και παιδαγωγών συνεχίζουν να πληθαίνουν καθώς τα χρόνια κι οι αιώνες περνάνε, εμείς ακόμα προσπαθούμε να αλλάξουμε τα παιδιά αντί για το σχολείο.

- Κι η Ελένη;

- Δεν θα μπορέσει να είναι μαζί μας σήμερα. Ο ψυχίατρος της μείωσε τη δόση των αντικαταθλιπτικών, περνάει δύσκολα.

- Κι ο Δημήτρης.

- Μικρός είναι ακόμα. Θα βρει κι αυτός τον δρόμο του.

*Θεατρική συγγραφέας, διηγηματογράφος και μεταφράστρια