Κι όμως, οι φοιτητές εκφράζονται και «πράσινα»

«Ηθελα να ασχοληθώ με κάποια ομάδα με την οποία θα βρω κάποια άτομα, τα οποία να έχουμε κοινούς προβληματισμούς σχετικά με το περιβάλλον»

2018. Το ΑΠΘ καλεί μέσω μέιλ την κοινότητά του να συγκροτήσει μια περιβαλλοντική ομάδα, αυτή του ΑΠΘ, που θα ασχολείται με σχετικά ζητήματα. Φοιτητές, απόφοιτοι αλλά και καθηγητές συναντώνται και τη συγκροτούν. Γρήγορα, η ομάδα δρα ανεξάρτητα, χωρίς χρηματοδότηση και χωρίς ιδιαίτερη συνεργασία με το ΑΠΘ που «δεν ήταν πολύ... δεν ήταν καθόλου παρόν».

Ηταν 2019...

Η Φιλιώ, φοιτήτρια του ΑΠΘ, ακούει για μια πορεία που οργάνωσε η ομάδα, την πρώτη για το κλίμα, στη Θεσσαλονίκη. «Νομίζω ότι πάντα με ενδιέφερε αυτό το κομμάτι κι ειδικά εκείνη την περίοδο λίγο περισσότερο. Είχα δει την πορεία πρώτα που είχε οργανώσει η περιβαλλοντική ομάδα, την πρώτη πορεία για το κλίμα στη Θεσσαλονίκη. Δεν είχα μπορέσει να πάω. Μετά είδα την πεζοπορία και κάπως έτσι ξεκίνησα να συμμετέχω. Αλλά νομίζω ότι κι από πιο παλιά, δεν ξέρω, ίσως κι απ’ το σχολείο. Επειδή συμμετείχα στην περιβαλλοντική ομάδα του Γυμνασίου, κάπως μου άρεσε».

...και η καραντίνα

Ο Κωστής, φοιτητής του ΑΠΘ, «τρώγεται». Θέλει να ασχοληθεί με τα σημαντικά προβλήματα της κοινωνίας, αλλά οι οργανώσεις που συναντά δεν δίνουν βάση στα περιβαλλοντικά. «Ηθελα να ασχοληθώ με κάποια ομάδα με την οποία θα βρω κάποια άτομα τα οποία να έχουμε κοινούς προβληματισμούς σχετικά με το περιβάλλον. Εψαξα στο Facebook, στην αρχή είχαν ανεβάσει μια δράση για συλλογή ρούχων, παλιών ρούχων για επαναχρησιμοποίηση. Πήγα, τους γνώρισα και μετά ήρθα σε συνέλευση. Αυτό».

Πεζοπορίες, προβολές ντοκιμαντέρ, δενδροφυτεύσεις, πορείες, ενημερώσεις σε σχολεία. Δράσεις ανοιχτές, διαδραστικές με άμεση επαφή με τον κόσμο. Ετσι κινείται η Περιβαλλοντική Ομάδα ΑΠΘ. Γι’ αυτά, αλλά κυρίως για τα άλλα, τα πιο προσωπικά, μιλούν ο Κωστής και η Φιλιώ, ανοίγοντας πολλά και ενδιαφέροντα επί μέρους θέματα συζήτησης.

«Είναι πάρα πολύ ωραίο το να νιώθεις μέλος μιας κοινότητας»

«Ολοι έχουμε τα ίδια δικαιώματα, δεν υπάρχει κάποια ιεράρχηση, ο καθένας λέει την άποψή του». Βρίσκονται στο «στέκι» στη Νομική, όπως το αποκαλούν. Εναν υπό κατάληψη χώρο που αξιοποιείται από πολλές ομάδες του ΑΠΘ. Ανταλλάσσουν ιδέες, συζητούν με τρόπο κριτικό, παροτρύνουν στην επανεξέταση απόψεων. Δεν υπάρχει τυπική επικοινωνία, συνεννοούνται στο messenger. Διοργανώνουν συχνά πεζοπορίες, οι οποίες τους αρέσουν πολύ και μάλιστα πρόσφατα προέβησαν και στην πρώτη διήμερη εξόρμησή τους. Δεν βγάζουν κέρδος από αυτά, δεν είναι αυτός ο σκοπός.

Στις πεζοπορίες δεν συζητούν πολλά. Ωστόσο, λένε λίγα και καλά. Τους νοιάζει να αφήσουν τον τόπο πιο καθαρό απ’ ό,τι τον βρήκαν. Παρ’ όλα αυτά, γι’ αυτούς δεν πρόκειται για απλές εκδρομές. «Εγώ δεν το βλέπω ότι είναι μόνο σαν εκδρομή, να περάσουμε καλά. Είναι κι ότι, όταν έρχεσαι πιο κοντά με τη φύση, μαθαίνεις και να την αγαπάς και να την πονάς μετά», λέει ο Κωστής και η Φιλιώ γνέφει καταφατικά το κεφάλι της, δείχνοντας να είναι καλυμμένη από αυτά που ακούει.

Ρώτησα ανώριμα και με απορία, μη γνωρίζοντας αν περιμένω μια συγκεκριμένη απάντηση, τι τους κρατάει σε μια τέτοια ομάδα. «Αυτό που με κινητοποιεί είναι ο στόχος. Η ζύμωση κι ότι βρίσκεσαι με κάποια άτομα με τα οποία έχετε κοινά ενδιαφέροντα αν μη τι άλλο. Είναι μια ομάδα, η οποία δεν έχει πολύ συγκεκριμένο στόχο. Εμένα με ενδιαφέρει το γεγονός ότι εδώ πέρα μιλάμε και ανταλλάσσουμε απόψεις κ.λπ. και δεύτερον είναι πάρα πολύ ωραίο το να νιώθεις μέλος μιας κοινότητας, μιας μεγαλύτερης ομάδας, και να νιώθεις κάπως συντροφικά με τα άλλα μέλη της ομάδας, ότι έχετε, ότι πάτε μαζί προς μια κατεύθυνση. Ναι, αυτό με κρατάει σίγουρα. Και η κοινωνικοποίηση, φυσικά», απαντάει ο Κωστής, καλύπτοντας και με το παραπάνω την απορία μου.

Είμαστε λίγο πίσω

Η Φιλιώ το προσεγγίζει πιο πρακτικά. «Στην Ελλάδα είμαστε λίγο πίσω στην περιβαλλοντική παιδεία και νομίζω πως χρειάζεται το ΑΠΘ να έχει μια περιβαλλοντική ομάδα και, κάπως, αυτός είναι ένας λόγος που με κρατάει στην ομάδα- το ότι αν μπορώ να κάνω κάτι, ας προσπαθήσω να το κάνω μέσα από αυτήν την ομάδα, π.χ. μια ενημέρωση –δικιά μου ή κάποιου αλλού- φέρνοντας κάποιον που γνωρίζει περισσότερα. Κάπως να βάλουμε ένα λιθαράκι στο Πανεπιστήμιο για να ενδιαφερθούν οι φοιτητές για το περιβάλλον».

Η συζήτηση κυλούσε κι έφτασε κάποια στιγμή στην οικολογική συνείδηση στη χώρα. Ενώ καθόμασταν στο «στέκι», η ατμόσφαιρα ηλεκτρίστηκε, φτάσαμε σε ένα ιδιαίτερο ζήτημα. Ξεκινήσαμε από τα ενδο-πανεπιστημιακά, από την ακατάσχετη χρήση κομφετί στις αποφοιτήσεις, και προχωρήσαμε στα της πόλης, όπως το κυκλοφοριακό. Επειτα, φτάσαμε, όπως την αποκάλεσαν, στη μεγάλη εικόνα.

«Κοίτα», ξεκινά ο Κωστής, «εγώ πιστεύω ότι ακόμα πιστεύουμε ότι ζούμε στην εποχή της αφθονίας κι ότι... θα συνεχίσουμε να είμαστε τόσο πλούσιοι ως δυτικές κοινωνίες όσο ήμαστε παλιά. Εχει περάσει πάρα πολύ η κουλτούρα στον κόσμο ότι «καταναλώνω χωρίς όριο» κι ότι δεν τους φαίνεται άσχημο να καταναλώσουν κάτι και μετά να πετάξουν τη συσκευασία. Εγώ ως προς τα θετικά βήματα βλέπω ότι και στην Ελλάδα η οικολογική συνείδηση του κόσμου έχει αρχίσει να ξυπνά, αλλά αυτό που με προβληματίζει πάρα πολύ είναι το γεγονός ότι μπορεί να έχει ξυπνήσει προς μια λάθος κατεύθυνση. Δηλαδή, ότι μπορεί να έχει ξυπνήσει ως ατομική ευθύνη. Γιατί είναι κι αυτό που λέμε “να μην καταναλώνουμε πολύ”, αλλά νομίζω ότι αν προσκολληθεί ο κόσμος στο ατομικό, στο “να μη καταναλώνω, να επαναχρησιμοποιώ” κ.λπ., θα χάσει τη μεγάλη εικόνα, που είναι ότι χρειάζεται μια συστημική αλλαγή για να μπορέσει ο άνθρωπος να ζει σε αυτόν τον πλανήτη τα επόμενα 100 χρόνια. Βλέπουμε διάφορα ημίμετρα που κατευνάζουν πάρα πολλές οικολογικές συνειδήσεις με τα ηλεκτρονικά αμάξια ή τα ηλεκτρικά μηχανάκια ή την ανακύκλωση, που είπες... Εμείς πέρσι την είχαμε θέσει υπό πολύ μεγάλη αμφισβήτηση: κατά πόσο θέλουμε να προωθήσουμε την κουλτούρα της ανακύκλωσης, γιατί είναι μια κουλτούρα του “καταναλώνω όσο θέλω και μπορώ να ανακυκλώνω τη συσκευασία, δεν είναι η κουλτούρα...”».

«...“περιορίζω την κατανάλωση”», συμπληρώνει η Φιλιώ.

Ατομική ευθύνη

«Μου φαίνεται μια μεσοβέζικη λύση», συνεχίζει ο Κωστής, «κι ότι πραγματικά προσπαθεί να κατευνάσει τις οικολογικές συνειδήσεις των ανθρώπων και θα τις κατευνάσει εν τέλει και... [γελάει], τώρα, εγώ κάνω μια πολύ δυσάρεστη πρόβλεψη, αλλά πιστεύω θα τις κατευνάσει κι ο κόσμος θα αναπαυτεί σε αυτό το “ανακυκλώνω, επαναχρησιμοποιώ, ατομικά πάντα, και δεν θα κοιτάξω να μεγαλώσω τη φωνή μου μέσα από συλλογικές διαδικασίες και κινήματα έτσι ώστε να χτυπήσω πραγματικά αυτούς που κάνουν τις μεγαλύτερες, τις βαθύτερες πληγές στο περιβάλλον”».

Η έννοια της ατομικής ευθύνης προβληματίζει αρκετά τα παιδιά, τη βλέπουν με καχυποψία. «Αυτό που λέμε για την ατομική ευθύνη..», εξηγεί η Φιλιώ, «είναι ότι μερικές φορές δεν είμαστε εμείς -δεν είναι ο καθένας ατομικά που παράγει το μεγαλύτερο ποσοστό των ρύπων, αλλά μεγαλύτερες εταιρείες που εκπέμπουν τεράστια ποσά διοξειδίου του άνθρακα και κάπως η ατομική ευθύνη “και εγώ ανακυκλώνω, περιορίζω το κρέας, χρησιμοποιώ Μέσα Μαζικής Μεταφοράς” δεν φτάνει. Θέλει από την ίδια την πολιτεία μέτρα για να έχουμε όντως αλλαγή. Ειδικά όταν η θερμοκρασία αυξάνεται τα τελευταία χρόνια και υπάρχουν ακραία καιρικά φαινόμενα, δεν είναι τόσο ευθύνη του πολίτη. Χρειάζονται παραπάνω μέτρα».

«Για ποιο πράγμα μιλάτε;»

Ενώ η συζήτηση προχωρούσε, σκεφτόμουν ένα πράγμα: τη διαρκή αγωνία των «γύρω» να υποτιμούν το κάθε τι. Η ενασχόληση με τα περιβαλλοντικά δεν αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα. Τα παιδιά αναφέρονται σε «πειράγματα» που ακούν. Δυο ερωτήματα θυμούνται χαρακτηριστικά.

«Τι δουλειά έχεις, ας πούμε, και είσαι σε μια ομάδα που ασχολείται μόνο με το περιβάλλον; Το περιβάλλον δεν είναι πολιτικό ζήτημα;»

Κι ο Κωστής απαντά με σιγουριά «ναι, είναι πολιτικό ζήτημα, αλλά πολλές πολιτικές ομάδες δυστυχώς δεν δίνουν τη σημασία που πρέπει». Εξηγεί πως «εμείς δεν είμαστε αμιγώς μια πολιτική ομάδα. Αυτά που σου λέω είναι προσωπική άποψη, δεν είναι κάποια άποψη της ομάδας. Δεν βγάζουμε μια ανακοίνωση πάγια σχετικά με ένα συγκεκριμένο θέμα, η οποία θα βασίζεται σε κάποιο θεωρητικό εργαλείο που έχουμε κ.λπ.. Το συζητάμε, μιλάμε και το εγκρίνουμε εκείνη τη στιγμή όλοι μαζί».

«Για ποιο πράγμα μιλάτε, ενώ γίνεται το τάδε στη χώρα, ποιοι σας έχουν βάλει να τα λέτε αυτά;», σχολιάζουν κάτω από τις δημοσιεύσεις της ομάδας στα social media, μας λέει η Φιλιώ, όμως αυτοί είναι ελάχιστοι, ενώ όσοι τους βρίσκουν από κοντά στο ΑΠΘ και συμμετέχουν στις δράσεις μάλλον καταλαβαίνουν ακριβώς για ποιο πράγμα μιλούσαν τελικά.

Χωρίς αυταπάτες

Συζητήσαμε και για ευθύνες, τι θα έπρεπε να είναι διαφορετικό. Η Φιλιώ μίλησε για το σχολείο, που πρέπει να μάθει στα παιδιά να διεκδικούν μέτρα για το περιβάλλον και προχώρησε στην πολιτεία γενικά. «Σίγουρα, και ατομικά μπορούμε να κάνουμε κάτι, αλλά μερικές φορές δεν μπορούμε, γιατί ό,τι κάνουμε είναι πολύ μικρό μπροστά στο τι εκπέμπει μια βιομηχανία- ρύπους, απόβλητα..»

Από την άλλη ο Κωστής δηλώνει πως δεν έχει αυταπάτες. Θεωρεί πως αν συσπειρωθούν οι ομάδες θα επικοινωνήσουν καλύτερα το ζήτημα επιβίωσης, όπως το αποκαλεί, και έτσι θα προσελκύσουν κόσμο, αφού οι αλλαγές θα έρθουν συλλογικά.

Το μετά...

Εφυγα με πολλές σκέψεις από τη συνέντευξη αυτή. Ζούμε στην εποχή της οθόνης. Και όπως συμβαίνει με τις οθόνες, έπειτα από ώρα έρχεται η αδράνεια. Η αδράνεια όμως έρχεται μόνο άμα απέχεις, αν είσαι παθητικός. Κι ενώ οι περισσότεροι μένουμε παρατηρητές στα πράγματα και η οθόνη σβήνει -ή, καλύτερα, μας σβήνει- ο Κωστής, η Φιλιώ και άλλοι αρκετοί φοιτητές και νέοι είναι ενεργοί. Η οθόνη παραμένει ανοιχτή. Και η φωτεινότητα σε αυτήν την περίπτωση ανεβαίνει. Κι όσο τα παιδιά «ανεβάζουν τη φωτεινότητα», τόσο η ελπίδα δυναμώνει και μας κάνει να πιστεύουμε, να ελπίζουμε, να νιώθουμε περήφανοι για τη νέα γενιά που για τόσα κατηγορείται. Α, και, μην ξεχνιόμαστε. Την ελπίδα ένα χρώμα τη συμβολίζει. Το πράσινο.

* Φοιτητής στο τμήμα δημοσιογραφίας του ΑΠΘ