Αρχισε να σκηνοθετεί το 2015. Το 2018 βραβεύτηκε από την Ενωση Κριτικών Θεάτρου και Μουσικής με το βραβείο «Νέου Δημιουργού - Κάρολος Κουν» για τη σκηνοθετική του προσέγγιση στα δύο έργα του Σοφοκλή «Οιδίπους Τύραννος» και «Αίας». Ο Χρήστος Σουγάρης, υπεύθυνος καλλιτεχνικού προγραμματισμού του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδας, αυτή τη φορά θα παρουσιάσει στην Επίδαυρο, 18 και 19 Αυγούστου, τις «Τρωάδες» του Ευριπίδη. Προηγήθηκε ακόμη ένα έργο του αρχαίου τραγικού ποιητή με το οποίο ασχολήθηκε, οι «Βάκχες», ωστόσο η σχέση του με τις «Τρωάδες» είναι παλαιότερη, καθώς αποτέλεσε την πτυχιακή του εργασία τότε που ήταν σπουδαστής στη Δραματική Σχολή του ΚΘΒΕ.
Ο ηθοποιός και σκηνοθέτης έχει ένα ξεκάθαρο όραμα που τον καθοδηγεί στην απόδοση της αρχαίας ελληνικής γραμματείας: «Τολμώ να υποστηρίξω πως όσο πιο δυνατά ακουγόμαστε, τόσο λιγότερο ακούμε την ίδια μας τη φωνή. Αυτό που με αφορά είναι να αναπτύξω μια αφηγηματική γλώσσα διαφορετική από αυτή που μας έχει παραδοθεί από τους προγενέστερους... Τείνω να προτείνω μια προσωπική, πανανθρώπινη, χαμηλόφωνη αφήγηση για την αρχαία τραγωδία, απαλλαγμένη από τους βερμπαλισμούς, χωρίς κανέναν φόβο και άγχος να καινοτομήσω με μοντερνισμούς που αποτελούν μέθοδο παιδείας άλλων χωρών. Νιώθω την επιτακτική ανάγκη για μια τρυφερή ουμανιστική σκηνική ανάγνωση, να αποκτήσουμε τη δική μας γλώσσα οι νέοι άνθρωποι που ασχολούμαστε με το είδος», μας λέει στη συζήτησή μας με αφορμή το πρώτο έργο που σκηνοθετεί για την Επίδαυρο, ένα έργο που θέτει υπό αμφισβήτηση την έννοια του νικητή και ηττημένου, αναδεικνύει την κτηνωδία αυτού που κυριαρχεί και την ίδια στιγμή το μεγαλείο αυτού που έχει χάσει τα πάντα. Ενα έργο στο οποίο ο Ευριπίδης μάς προειδοποιεί διαχρονικά για το πρόσκαιρο της νίκης, την ψευδαίσθηση της παντοδυναμίας και τις συνέπειες της ασυδοσίας των νικητών. Αντιπαρατάσσοντας στη νίκη, που μπορεί να είναι εφήμερη, τη μεγαλοπρέπεια του ανθρώπου που επιμένει ακόμα και μετά την καταστροφή, αναδεικνύοντας με θάρρος την ανθρώπινη διάσταση των γυναικών της Τροίας που προσωποποιούν τον εχθρό, μιλώντας για τη σημασία τού να παραμένει κανείς άνθρωπος.
Μια παράσταση με έξοχους συντελεστές: είναι η πρώτη φορά στην Επίδαυρο της μεγάλης κυρίας του ελληνικού θεάτρου Ρούλας Πατεράκη, στον ρόλο της Εκάβης. Στον ρόλο του Ποσειδώνα εμφανίζεται ο Αντώνης Καφετζόπουλος, του Ταλθύβιου ο Δημήτρης Πιατάς και του Μενέλαου ο Αλέξανδρος Μπουρδούμης, ενώ τη μουσική υπογράφει ο διεθνώς βραβευμένος πιανίστας, συνθέτης και τραγουδοποιός Στέφανος Κορκολής, ο οποίος θα παίζει πιάνο επί σκηνής κατά τη διάρκεια των παραστάσεων στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου.
• Τι συμβολίζει για σας το συγκεκριμένο έργο;
Οπως και κάθε έργο, είναι πάρα πολλά πράγματα μαζί. Δεν εστιάζω στην επικαιροποίηση λόγω ενός πολέμου. Οι «Τρωάδες» είναι πολύ περισσότερα. Είναι το τέλος του πολέμου. Τα πάντα έχουν τελειώσει. Βρισκόμαστε στην τελευταία μέρα πριν αποχωρήσουν οι Ελληνες από την Τροία και την καταστρέψουν εντελώς. Βλέπουμε τα αποκαΐδια και μερικές γυναίκες ευγενικής καταγωγής που έχουν διασωθεί τις οποίες οι Ελληνες θα πάρουν στην Ελλάδα ως τρόπαια, δούλες και ερωμένες.
• Δεν είναι σπουδαίο ότι οι τραγωδοί, αν και από τη μεριά των νικητών, μας παραδίδουν συγκλονιστικά έργα για τους ηττημένους;
Είναι το μεγαλείο τους. Εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα έργο που μιλάει απολύτως για τους ηττημένους. Δεν υπάρχει κανένας νικητής, γνωρίζουμε από τον πρόλογο ότι τους περιμένουν τα άγρια κύματα της θάλασσας στον δρόμο της επιστροφής, καθώς ο Ποσειδώνας και η Αθηνά συνωμοτούν για την εξόντωσή τους. Ο Μενέλαος είναι βαριά ηττημένος διότι για χρόνια γνωρίζει τη χλεύη των Ελλήνων, επειδή η γυναίκα του τον έχει παρατήσει για κάποιον άλλο, έχει ξεσηκωθεί ένας πόλεμος και τον καλούν να τη σκοτώσει για να αποδείξει ότι δεν είναι άνανδρος. Η θεά Αθηνά μπορεί να έχει πάρει το μέρος των Ελλήνων, των νικητών, αλλά ηττάται βαθιά διότι οι θνητοί τους οποίους έχει βοηθήσει της το ξεπληρώνουν με ασέβεια, με τον βιασμό της Κασσάνδρας δηλαδή μέσα στον ναό της, και είναι έξαλλη για την «ανταμοιβή» της. Ο Ποσειδώνας, απολύτως ηττημένος καθώς ήταν με τους Τρώες ενάντια στους υπόλοιπους θεούς, εγκαταλείπει τη ρημαγμένη πόλη αφού δεν απέμεινε τίποτα εκεί που να προσδοκά ένας θεός. Η Εκάβη έχει χάσει τα πάντα, άντρα, γιους, κόρες, μεγαλεία, ακόμη και εγγόνια, αφού οι νικητές αφανίζουν όλους τους άρρενες, ακόμη και τα παιδιά, και ο Ταλθύβιος αδυνατεί να της μεταφέρει το απάνθρωπο μήνυμα για το τέλος του Αστυάνακτα... Το έργο δεν μιλάει απλώς για τους ηττημένους, μιλά για τον αδιανόητο τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν οι νικητές τους χαμένους, τρόπο που αντίστοιχός του δεν υπάρχει στη σύγχρονη Ιστορία. Κι έτσι ο Ευριπίδης στηλιτεύει τη σφαγή της Μήλου από την αθηναϊκή παντοκρατορία με έναν γενναίο τρόπο, αρθρώνοντάς τον μπροστά στους χιλιάδες συμπολίτες του, δείχνοντας ακόμη τον τρόπο που λειτουργεί η δημοκρατία.
• Αλλωστε το έργο το έγραψε λίγο μετά την καταστροφή της Μήλου το 416 π.Χ. Απογυμνώνει έτσι κυρίως τους συμπατριώτες του νικητές.
Ακριβώς, διότι όπως, υπέροχα, λέει ο Σοφοκλής, για να μπορέσεις να μιλήσεις για έναν άνθρωπο πρέπει να μπορείς να τον δεις σε θέση ισχύος, όταν είναι νικητής. Μπορείς πραγματικά να τον δεις ως προσωπικότητα τη στιγμή που ασκεί εξουσία.
• Και η εικόνα που αποκαλύπτει ο Ευριπίδης είναι τόσο τραγική...
Δυστυχώς είναι πραγματικό γεγονός. Ετσι φέρονταν. Και κατά κάποιον τρόπο ο Ευριπίδης με το έργο του προειδοποιεί για την επερχόμενη ήττα στον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Γι’ αυτό δεν χρειάζεται ένας κανονικός πόλεμος για να ανεβάσουμε τις «Τρωάδες», αφού ο πόλεμος μπορεί να είναι συμβολικός, οικονομικός, ηθικός. Κι εγώ άλλωστε το έργο το δουλεύω προτού ξεκινήσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, ως ανάγκη για μια άλλου είδους αφήγηση στο είδος, αλλά και για να τιμήσω τη Ρούλα Πατεράκη, μία σπουδαία ηθοποιό, στον μεγάλο ρόλο της Εκάβης...
• Ποιο μήνυμα παραδίδει στο σήμερα ο Ευριπίδης με αυτό το έργο;
Μιλά για την αλαζονεία του ισχυρού που συναντάς στην καθημερινή ζωή, την προδοσία στην πολιτική, το πώς ο άνεμος, που φυσάει ευνοϊκά για τους νικητές τη μια στιγμή, την άλλη μπορεί να ετοιμάζει τον αφανισμό τους. Αλλωστε δεν υπάρχει κανένα ποίημα των τραγικών που να μην εμπεριέχει ολόκληρη την ανθρώπινη ύπαρξη, το αξιακό σύστημα του κόσμου. Εβλεπα τις γυναίκες της προσφυγιάς με μια βαλίτσα στο χέρι. Αυτό ήταν που με οδήγησε αισθητικά: ο εξαναγκασμός σε φυγή. Η προσφυγιά δεν έχει να κάνει μόνο με στρατόπεδα συγκέντρωσης και αλλοδαπούς που έρχονται στην Ευρώπη. Η προσφυγιά μπορεί να είναι και εσωτερική, με τον τρόπο που ένας άνθρωπος μετακινείται μέσα στην ίδια του τη χώρα ή με το πώς φεύγει από τον ίδιο του τον εαυτό. Με ενδιαφέρει το πώς η ποίηση προκύπτει μέσα από την ασχήμια και όχι να παρουσιάσω ένα ντοκιμαντέρ για το τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στις πύλες της Ε.Ε. Θέλω οι θεατές να κάνουν τις δικές τους αναγωγές. Δεν θέλω να εξηγήσω τα πάντα. Γι’ αυτό, με τη χαμηλόφωνη ακρόαση, με ενδιαφέρει να τοποθετηθούν τα ερωτήματα για να δώσει το κοινό τις δικές του απαντήσεις...
«Τότε και τώρα “βουλιάζει” όποιος ρημάζει πόλεις, ναούς, τάφους και ιερά»
Ο Αντώνης Καφετζόπουλος μπορεί να μην κατεβαίνει για πρώτη φορά στην Επίδαυρο, αλλά για πρώτη φορά συνεργάζεται με τη Ρούλα Πατεράκη, κάτι που εκτιμά ιδιαίτερα καθώς τη θαυμάζει. Οσο για τον ρόλο του αλλά και το μήνυμα της τραγωδίας;
«Ο Ποσειδώνας προκαταλαμβάνει την ιστορία και το ηθικό της μήνυμα από την αρχή. Ο Ευριπίδης ασκεί μια τολμηρή κριτική στην Αθήνα του Πελοποννησιακού Πολέμου, που μόλις έχει κατασφάξει τη Μήλο διαπράττοντας μια μικρή γενοκτονία. Και ο ποιητής χρησιμοποιεί το τρικ μεταφέροντας την υπόθεση στην Τροία όπου οι Ελληνες είχαν μια παρόμοια γενοκτονική στάση απέναντι στους Τρώες. Μόνες ζωντανές είναι οι Τρωάδες την παραμονή του διαμοιρασμού τους από τους Αχαιούς ως δούλες στους διάφορους πολέμαρχους. Κι αυτό που λέει ο τραγωδός είναι ότι, άμα κάνεις τέτοια πράγματα, αργά ή γρήγορα θα το βρεις μπροστά σου. Ισως μάλιστα να έγραψε το έργο και εν θερμώ, τόσο πρόσφατη ήταν η σφαγή της Μήλου. Και αυτό στέκει ακόμη και σήμερα, είτε βομβαρδίζεις με δηλητήρια τους ορυζώνες στο Βιετνάμ, είτε μπουκάρεις στην Ουκρανία κάνοντας διάφορες ακρότητες. Η μετάφρασή μας χρησιμοποιεί ένα ωραίο ρήμα: “βουλιάζει”, λέει, “όποιος ρημάζει πόλεις, ναούς, τάφους και ιερά. Πρώτα ερημώνει εκείνα κι ύστερα βουλιάζει ο ίδιος σε ένα μέρος όπου δεν υπάρχει σωτηρία”...».
Πληροφορίες
«Τρωάδες» του Ευριπίδη
Aρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, Παρασκευή 18 & Σάββατο 19 Αυγούστου 2023.
Μετάφραση: Θεόδωρος Στεφανόπουλος. Δραματουργική επεξεργασία-σκηνοθεσία: Χρήστος Σουγάρης. Σκηνικά-κοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου, Πρωτότυπη μουσική σύνθεση: Στέφανος Κορκολής. Κίνηση: Ερμής Μαλκότσης. Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου.
Διανομή: Μελίνα Αποστολίδου (Αθηνά), Λουκία Βασιλείου (Αθηνά, Ελένη), Μομώ Βλάχου (Αθηνά), Χαρά Γιώτα (Αθηνά), Ηλέκτρα Γωνιάδου (Αθηνά), Μαρία Διακοπαναγιώτου (Κασσάνδρα), Αντώνης Καφετζόπουλος (Ποσειδώνας), Χριστίνα Μπακαστάθη (Αθηνά), Αλέξανδρος Μπουρδούμης (Μενέλαος), Μπέτυ Νικολέση (Αθηνά), Ρούλα Πατεράκη (Εκάβη), Κλειώ Δανάη Οθωναίου (Αθηνά, Ελένη), Δημήτρης Πιατάς (Ταλθύβιος), Πολυξένη Σπυροπούλου (Αθηνά), Βιργινία Ταμπαροπούλου (Αθηνά), Θεοφανώ Τζαλαβρά (Αθηνά), Μάρα Τσικάρα (Αθηνά), Μαρίζα Τσάρη (Ανδρομάχη).Προπώληση εισιτηρίων ntng.gr | viva.gr | 11876 | wind | public | mediamarkt | tickets.aefestival.gr, Πανεπιστημίου 39 (στοά Πεσμαζόγλου). Τηλεφωνικά: 211 8008181, ΑμΕΑ: 210 3221 897 & [email protected]. Πληροφορίες: http://aefestival.gr/plirofories-eisitirion/
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας