Το πένθος που βιώνουμε όταν χάνουμε το φυσικό περιβάλλον έχει λοιπόν πλέον όνομα: Σολασταλγία. Ο όρος ανήκει στον φιλόσοφο Γλεν Αλμπρεχτ και περιγράφει τον έντονο ψυχολογικό πόνο που συνδέεται με την περιβαλλοντική καταστροφή που προκαλείται από την κλιματική αλλαγή. Ο όρος περιγράφει μια αίσθηση πένθους που προκύπτει από την υποβάθμιση ή την καταστροφή του περιβάλλοντος και με την αναγκαστική εγκατάλειψη της περιοχής, δηλαδή την κλιματική μετανάστευση.
Πάνε χρόνια που έχουν ξεκινήσει οι μεταναστεύσεις εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. Μόνο που αυτό συνέβαινε τότε κάπου μακριά. Η σολασταλγία όμως μας αφορά πια όλους. Και δεν είναι καινούργια λέξη. Μετρά 20 χρόνια ζωής. Από το 2003. Τότε όμως η κλιματική αλλαγή ήταν ένα ζήτημα που δεν έμοιαζε να απασχολεί στην πραγματικότητα κανέναν. Διαφορετικά, θα είχαμε ήδη αντιδράσει. Ισως γιατί βιώναμε την «άρνηση απέναντι στην κλιματική αλλαγή και στις συνέπειές της για να μην έρθουμε αντιμέτωποι με τον φόβο του θανάτου», είχε γράψει ο Αυστραλός φιλόσοφος Κλάιβ Χάμιλτον στο «Ρέκβιεμ για το ανθρώπινο είδος». Σαν να επρόκειτο για κάτι που δεν θα συνέβαινε ποτέ σε εμάς. Μόνο που συνέβη.
Οι καύσωνες του καλοκαιριού του 2022 σκότωσαν 61.000 ανθρώπους, στην ήπειρο που θερμαίνεται ταχύτερα στον κόσμο, σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη που παρουσίασε τις πιο θανατηφόρες πόλεις της Ευρώπης εξαιτίας των διακυμάνσεων των θερμοκρασιών. Πριν από μερικές ημέρες, η NASA αποφάνθηκε πως ο Ιούλιος του 2023 είναι πιθανόν ο πιο θερμός που έχει καταγραφεί εδώ και «εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες χρόνια». Οι ειδικοί επιστήμονες προειδοποιούν πως οι διαδοχικοί καύσωνες απειλούν την ικανότητα της φύσης να μας παρέχει τροφή, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου για έναν «αόρατο, σιωπηλό θάνατο» στους ωκεανούς μας εν μέσω θερμοκρασιών ρεκόρ που καίνε τη Γη.
Σήμερα κανένας δεν μπορεί να αγνοήσει την κλιματική κρίση, την απειλή για την ανθρώπινη υγεία, τόσο σωματική όσο και ψυχική. Οσο η κλιματική κρίση επιδεινώνεται, το οικολογικό πένθος θα λαμβάνει μορφή επιδημίας. Ιδίως για εμάς τους μέχρι τώρα ευνοημένους του πλανήτη Γη, που ερχόμαστε ξαφνικά αντιμέτωποι με τον «μαζικό θάνατο λόγω θερμότητας» αλλά και κατ’ επέκταση με μια νέα υπαρξιακή κρίση.
Για την ακρίβεια, η οικολογική αγωνία για το μέλλον του πλανήτη είναι μια από τις βασικές πλέον ψυχικές διαταραχές του σύγχρονου ανθρώπου στον διαρκώς θερμαινόμενο κόσμο μας. Οι επιπτώσεις των ακραίων καιρικών φαινομένων έχουν σχετισθεί με την εμφάνιση μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής. Η κλιματική αλλαγή συνδέεται με καταθλιπτικά συμπτώματα, όπως η ενοχή και η απόγνωση. Αυτά τα συναισθήματα προκαλούνται από την αβεβαιότητα για την υγεία και το μέλλον του κόσμου, το οποίο είναι άμεσα συνδεδεμένο με τη βιωσιμότητά μας.
Η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία εισήγαγε πριν από μερικά χρόνια τον όρο «οικολογικό άγχος» («Eco-Anxiety») για να περιγράψει την οικολογική αγωνία που αφορά την τρέχουσα και μελλοντική καταστροφή του περιβάλλοντος.
Το άγχος αυτό αφορά κάθε μέρα που περνά ολοένα και περισσότερους ανθρώπους και θα συνεχίσει να εντείνεται όσο μας πλήττουν οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Για να μην αναφερθούμε στις περιπτώσεις που οι επιπτώσεις των ακραίων καιρικών φαινομένων έχουν πυροδοτήσει Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες.
Η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία είχε παρουσιάσει την οικολογική ανησυχία ως έναν φόβο συνδεδεμένο με την απειλή της φύσης επισημαίνοντας πως οι ψυχολογικές αποκρίσεις μας στην κλιματική αλλαγή, όπως η παραίτηση και η ανημπόρια, πολλαπλασιάζονται. Τι σημαίνει αυτό; Η κλιματική κρίση μετεξελίσσεται και σε υπαρξιακή και εμείς καλούμαστε να πενθήσουμε τον κόσμο, τουλάχιστον όπως τον γνωρίζαμε μέχρι σήμερα.
Ωστόσο, η κλιματική κρίση επιδρά με διαφορετικό τρόπο στην ψυχική υγεία του κάθε ανθρώπου, ανάλογα με τη γεωγραφική ζώνη στην οποία διαμένει και από τις εμπειρίες που είχε στη ζωή του πριν από την κλιματική κρίση.
Αυτό δεν σημαίνει πως δεν είμαστε όλοι εν δυνάμει κλιματικοί πρόσφυγες. Συνεπώς η αγωνία που (θα) βιώνουμε από δω και πέρα θα είναι μεγαλύτερη από εκείνη των προσφύγων πολέμου ή των οικονομικών μεταναστών καθώς αυτή τη φορά θα είναι πολύ πιο δύσκολο να βρεθεί η «Γη της Επαγγελίας».
Αν δεν θέλουμε να βυθιστούμε σε οικολογικό πένθος ή να μας καταπιεί το οικολογικό άγχος, θα πρέπει να αναπτύξουμε περιβαλλοντική ενσυναίσθηση. Γιατί το οικολογικό πρόβλημα είναι τόσο ανθρωπολογικό όσο και ψυχολογικό.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας