Η ξεχασμένη ναυτική τραγωδία στον Ατλαντικό

Ενα ναυάγιο, που στιγμάτισε τις υπερατλαντικές μεταφορές του 19ου αιώνα, «έρχεται» στην επιφάνεια από τα βάθη του ωκεανού. Πολλοί πιστεύουν ότι το ναυάγιο του γαλλικού ατμόπλοιου «Η Βουργουνδία» («La Bourgogne»), που προκλήθηκε από τον ξέφρενο ανταγωνισμό στον Ατλαντικό, έμεινε στην αφάνεια για να ξεχαστούν οι απάνθρωπες βιαιότητες που διαδραματίστηκαν για μια θέση στις σωσίβιες βάρκες και κόστισαν τη ζωή στους περισσότερους επιβάτες, κυρίως σε γυναίκες και παιδιά.

Από εκείνα τα χρόνια προκάλεσε αίσθηση ότι από τις 125 επιβάτιδες διασώθηκε μόνο μία, η καθηγήτρια γαλλικών Βικτουάρ Λακάζ, και κανένα παιδί! Αλλοι εικάζουν ότι η μεγάλη ναυτική τραγωδία, στην οποία χάθηκαν 565 άνθρωποι (447 επιβάτες και 118 μέλη πληρώματος), ξεχάστηκε είτε επειδή επισκιάστηκε από «διασημότερα» ναυάγια είτε επειδή συνέβη στη διάρκεια του μεγάλου αμερικανοϊσπανικού πολέμου που κυριαρχούσε στον παγκόσμιο Τύπο ή και εξαιτίας μιας προσπάθειας συγκάλυψης των γαλλικών αρχών. Οπως και να έχει, σήμερα, 125 χρόνια μετά, δεν έχει εντοπιστεί ούτε η ακριβής θέση του ναυαγίου, που βρίσκεται περίπου 2,5 χιλιόμετρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, νοτιοδυτικά του «κουφαριού» του διασημότερου «Τιτανικού».

Το ατμόπλοιο «Η Βουργουνδία» ναυπηγήθηκε το 1885 στην Τουλόνη για λογαριασμό της γαλλικής εταιρείας «Générale Transatlantique», γνωστής ως «Γαλλική Γραμμή». Είχε μήκος 150 μέτρα και διέθετε δύο καμινάδες, μία προπέλα και τέσσερις ιστούς. Στις 19 Ιουνίου 1886 ξεκίνησε για το παρθενικό ταξίδι του από τη Χάβρη στη Νέα Υόρκη. Εχοντας τη δυνατότητα να αναπτύσσει μεγάλη ταχύτητα κάλυψε την απόσταση σε λιγότερο από 7 ημέρες, καθιστώντας τη γαλλική εταιρεία κυρίαρχη στον ανταγωνισμό καθώς προσέλκυσε τους περισσότερους επιβάτες.

Ωστόσο, στις 10 το πρωί του Σαββάτου 2 Ιουλίου 1898, το «πλωτό γαλλικό παλάτι», όπως το έλεγαν, επρόκειτο να αναχωρήσει για το τελευταίο ταξίδι του από τη Νέα Υόρκη. Επέβαιναν 730 άτομα (508 επιβάτες και 222 μέλη πληρώματος). Οι περισσότεροι από τους επιβάτες ήταν Γάλλοι, αλλά υπήρχαν ακόμη Αμερικανοί, Ελβετοί, Ιταλοί, Αυστριακοί κ.ά. Επίσης, μετέφερε 1.000 τόνους φορτίο, αξίας 6 εκατομμυρίων δολαρίων και 170 σάκους αλληλογραφίας. Πλοίαρχος ήταν ο 44χρονος Γάλλος Αντουάν Ντελόνκλ (Antoine Deloncle), γνωστός με το παρατσούκλι «θαλασσόλυκος», πατέρας τριών παιδιών, που ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του στο Πολεμικό Ναυτικό. Το ταξίδι κυλούσε ομαλά, μέχρι το ξημέρωμα της Δευτέρας 4 Ιουλίου. Τότε «Η Βουργουνδία» πλέοντας, ολοταχώς, περίπου 60 μίλια νότια του νησιού Σέιμπλ της Νέας Σκοτίας του Καναδά, μέσα σε πυκνή ομίχλη, διασταυρώθηκε με το βρετανικό μικρό σιδερένιο ιστιοφόρο «Cromartyshire», με καπετάνιο τον Οσκαρ Εντερσον (Oscar Henderson), που μετέφερε άνθρακα από τη Δουνκέρκη στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ.

Τα πλοία δεν είχαν τότε ραντάρ ούτε ασύρματο τηλέγραφο. Συνήθως ναύτες (οπτήρες) από τα ψηλά σημεία του πλοίου παρακολουθούσαν μέσα στην ομίχλη για άλλα παραπλέοντα σκάφη και ταυτόχρονα ηχούσαν οι σειρήνες.

Πιστεύεται ότι στο «Βουργουνδία» δεν αντιλήφθηκε κανένας το ιστιοφόρο. Βέβαια, όπως κατέθεσε ο Αγγλος πλοίαρχος, και τα δύο πλοία έκαναν ηχητικά σήματα ως όφειλαν. Ομως, το ατμόπλοιο, που έπλεε με μεγάλη ταχύτητα, δεν πρόλαβε να κάνει καμία κίνηση για να αποφύγει τη σφοδρή σύγκρουση. Αργότερα, το ανώτατο δικαστήριο των ΗΠΑ θα αποφανθεί ότι «(…) η ‘‘Bourgogne’’ ήταν υπαίτια επειδή κινήθηκε με υπερβολική ταχύτητα μέσα σε ομίχλη», αφού «πρέπει να έτρεχε με περίπου 10 κόμβους την ώρα όταν χτυπήθηκε».

Το βρετανικό ιστιοφόρο επέπεσε στη δεξιά πλευρά του πολύ μεγαλύτερου πλοίου με αποτέλεσμα να καταστραφούν σωσίβιες λέμβοι, να προκληθούν μεγάλες ζημιές στο μηχανοστάσιο και να σημειωθεί εισροή υδάτων.

Το ατμόπλοιο, λόγω της ταχύτητας, συνέχισε να πλέει και εξαφανίστηκε στην ομίχλη ενώ ξετυλίγονταν απίστευτες σκηνές βίας στα περίπου 30 λεπτά που χρειάστηκε για να βυθιστεί.

Μάταια, ο πλοίαρχος και ορισμένοι αξιωματικοί προσπαθούσαν να ηρεμήσουν τα υπόλοιπα μέλη του πληρώματος και τους επιβάτες, που έντρομοι σηκώνονταν από τα κρεβάτια τους και έβγαιναν στο κατάστρωμα. Αργότερα, θα υπάρξουν συγκλονιστικές μαρτυρίες.

Μέλη του πληρώματος όχι μόνο δεν φρόντισαν να μοιραστούν σωσίβια στους επιβάτες, με αποτέλεσμα πολλοί να πνιγούν στη θάλασσα, αλλά ήταν από τους πρώτους που εγκατέλειψαν το πλοίο. Γι’ αυτό σωσίβιες βάρκες με γυναίκες και παιδιά δεν καθελκύστηκαν ποτέ και ανατράπηκαν με το πλοίο.

Κάποιοι άλλοι επιβάτες, σε έναν αιματηρό συναγωνισμό για το ποιοι θα προλάβουν να μπουν στις λιγοστές βάρκες, μαχαίρωσαν άλλους πάνω στο κατάστρωμα ή τους χτύπησαν με ξύλα.

Ενας από τους διασωθέντες, ο Ελβετός Φρεντ Νιφέλερ, έλεγε ότι φόρεσε σωσίβιο και μπήκε σε μια βάρκα, γεμάτη με άνδρες και γυναίκες, περιμένοντας κάποιον από το πλήρωμα να την καθελκύσει. Ομως, δεν έφτασε ποτέ κανένας και η βάρκα βυθίστηκε με το πλοίο. Ο μοναδικός διασωθείς ήταν αυτός. Ο ίδιος είδε τον καπετάνιο μόνο στη γέφυρα να βαδίζει πάνω-κάτω φωνάζοντας και βρίζοντας, κάνοντας απέλπιδες προσπάθειες να διασώσει ό,τι μπορούσε. Ο «θαλασσόλυκος» χάθηκε ηρωικά μαζί με το πλοίο του.

Ο Νιφέλερ και άλλοι, αργότερα, μίλησαν για γυναίκες, παιδιά και άνδρες που ούρλιαζαν στο νερό καλώντας για βοήθεια, αλλά όσοι είχαν καταφέρει να ανέβουν σε σωσίβιες σχεδίες τούς εγκατέλειπαν στην τύχη τους. Μισή ώρα μετά τη σύγκρουση, όταν διαλύθηκε η ομίχλη, το πλήρωμα του ιστιοφόρου είδε δύο σωσίβιες βάρκες. Τότε διαπίστωσαν ότι είχε γίνει ναυάγιο.

Τα 21 μέλη του πληρώματος του ιστιοφόρου άδειασαν μέρος του φορτίου και άρχισαν να περισυλλέγουν ναυαγούς μέχρι το μεσημέρι οπότε έφτασε κοντά και άλλο ένα πλοίο. Συνολικά διασώθηκαν 165 άνθρωποι, από τους οποίους μόλις 61 ήταν επιβάτες και οι 104 μέλη του πληρώματος. Ανάμεσα σε αυτούς που χάθηκαν ήταν ο μεγάλος παλαιστής της εποχής Γιουσούφ Ισμαήλ, γνωστός ως ο «τρομερός Τούρκος», που επέστρεφε από τις ΗΠΑ, όπου είχε κερδίσει τον «στραγγαλιστή» Εβαν Λιούις. Ο αστικός μύθος θέλει ο παλαιστής να παρασύρθηκε στον βυθό από το βάρος της ζώνης του, όπου είχε τα κέρδη του από τους αγώνες, περίπου 10.000 δολάρια σε χρυσά νομίσματα.

Αλλα θύματα, γνωστά στην εποχή εκείνη, ήταν ο Αμερικανός ζωγράφος Ντε Σκοτ Εβανς και οι τρεις κόρες του, που ταξίδευαν στο Παρίσι για να διακοσμήσει μια αίθουσα μουσικής, ο γερμανικής καταγωγής Αμερικανός γλύπτης Εμίλ Βερτζ (Emil H. Wuertz) και τα δύο παιδιά του, ο Γάλλος ζωγράφος και μουσικός Λεόν Πουρτό (Léon Pourtau), ο διαπρεπής Αμερικανός νομικός Τζον Φόρεστ Ντιλόν, η γυναίκα του και η κόρη τους.