Ενας Ελβετός Οδυσσέας στη Μεσόγειο

Πρωτοποριακός φωτογράφος, θερμός φιλέλληνας ο Ελβετός Φρεντ Μπουασονά (1858-1946) είναι ο πρώτος ξένος φωτογράφος που περιηγήθηκε τόσο πολύ στον ελληνικό χώρο, από το 1903 και για περίπου τρεις δεκαετίες.

Οι εικόνες του είναι μοναδικές. Οχι μόνο για την καλλιτεχνική τους αξία, αλλά και γιατί παρουσιάζει ένα πανόραμα της Ελλάδας του Μεσοπολέμου, -που έχει χαθεί σήμερα- συμβάλλοντας και με τα γραπτά του στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης για τη χώρα μας την ίδια περίοδο.

Ο Φρεντ Μπουασονά ταξίδεψε από την Πελοπόννησο ώς την Κρήτη, από το Ιόνιο ώς τη Θεσσαλία και το Αγιο Ορος. Περιηγήθηκε, φωτογράφισε, έκανε λευκώματα. Αιχμαλώτισε με τον φακό του (σκαρφαλωμένος πάνω σε τεράστια αυτοσχέδια σκάλα) τον Παρθενώνα, με ήλιο και με βροχή, αλλά και πρόβατα κάτω από την Ακρόπολη, κάρα στην Πλάκα, άντρες με παραδοσιακές φορεσιές στην Ανδρίτσαινα, γυναίκες στον αργαλειό, άλλες να μαζεύουν ελιές στην Κρήτη, ήπιε κρασί με τους οδηγούς ζώων στο Ζεμένο Κορινθίας, ανέβηκε με το «καλάθι» που τραβούσαν μοναχοί στα Μετέωρα, έφτασε ώς στις κορυφές του Ολύμπου και του Παρνασσού...

Ο ίδιος έγραψε το 1910: «Αυτός ο λαός, τόσο στις ακτές όσο και στο εσωτερικό της χώρας, ο ψαράς της Αίγινας, ο γεωργός της Αργολίδας, ο βοσκός του Χελμού ή του Παρνασσού, όλος αυτός ο λαός έχει τόσο σπινθηροβόλο πνεύμα, τόση καλοσύνη, τόσο πάθος για την ελευθερία, μια τέτοια λατρεία για το παρελθόν του, μια τέτοια προσήλωση στις αρχαίες συνήθειες...».

Η έκθεση «Ο Φρεντ Μπουασονά και η Μεσόγειος. Μια φωτογραφική Οδύσσεια» που μόλις εγκαινιάστηκε στο MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, μας πάει ένα βήμα πιο πέρα αποκαλύπτοντας τις περιηγήσεις του στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, ορισμένες μάλιστα συνειδητά βασισμένες σε αφηγήσεις της Οδύσσειας.

Μια φωτογραφική λήψη του πελάγους μεταξύ Σικελίας και Τυνησίας και οι ασημί του αντανακλάσεις το μακρινό 1912, καθώς και το φωτογραφικό αυτοπορτρέτο του το 1900 υποδέχονται τους επισκέπτες της έκθεσης, που περιλαμβάνει συνολικά 110 έργα και πολυμεσικές εφαρμογές.

Μπορεί να παρακολουθήσει κάποιος τη διαμόρφωση του φωτογραφικού βλέμματος του Φρεντ Μπουασονά, τις πηγές της έμπνευσής του και τη μακρόχρονη προσπάθειά του να αναγάγει τη φωτογραφία στη σφαίρα των καλών τεχνών.

Σε μια ελικοειδή διαδρομή, από τις Αλπεις μέχρι την έρημο του Σινά, πρωταγωνιστεί η Μεσόγειος που, ως άλλος κοινός τόπος, γίνεται το σκηνικό της φωτογραφικής Οδύσσειας του ίδιου του φωτογράφου, στα χνάρια του ομηρικού ήρωα. Σκηνές από την καθημερινότητα απλών ανθρώπων, μνημεία και τοπία προς αποκρυπτογράφηση προσκαλούν τους επισκέπτες σε μια ταξιδιωτική εμπειρία σε τόπους που πλέον έχουν διαμορφωθεί με τρόπους που τότε ακόμη φάνταζαν μυθικοί.

Γόνος «φωτογραφικής δυναστείας», όπως περιγράφεται, ο νεαρός Μπουασονά φέρεται ως πολύπλευρο ταλέντο που συνδύαζε τα σπορ (αλπινισμός), τη μουσική και τις καλές τέχνες. Το έργο του διακρίθηκε, ενώ τροφοδοτήθηκε από τις συνεργασίες του με συγγραφείς, αρχαιολόγους, πολιτικούς και γεωγράφους, συμβάλλοντας στη διαμόρφωση μιας νέας αντίληψης που αντιμετώπιζε τη Μεσόγειο ως ενιαία γεωγραφική και πολιτισμική οντότητα. Φωτογραφίζοντας τους μεσογειακούς τόπους για περισσότερο από τρεις δεκαετίες, επικύρωσε μεταξύ άλλων τους γεωπολιτικούς μετασχηματισμούς της Ελλάδας και των Βαλκανίων.

Η επιμελήτρια της έκθεσης, Estelle Sohier, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Γεωγραφίας και Περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης, σχολιάζει με αφορμή την παρουσίαση της έκθεσης στη Θεσσαλονίκη:

«Είμαστε πολύ χαρούμενοι με την παρουσίαση της έκθεσης αυτής και της συνοδευτικής έκδοσης στην Ελλάδα μετά τη Γενεύη, όπου και πρωτοπαρουσιάστηκαν έργα και σχετικό αρχειακό υλικό. Ο στόχος της έκθεσης είναι η διεύρυνση του βλέμματος μέσα από τα έργα του Ελβετού φωτογράφου, αναδεικνύοντας τόσο το εύρος της καριέρας του, που μέτρησε πάνω από πέντε δεκαετίες, όσο και τους στενούς δεσμούς που έχτισε μεταξύ της Ελβετίας, της Ελλάδας και του μεσογειακού κόσμου. Η έκθεση και η έκδοση αποτυπώνουν την πρόθεση του Μπουασονά να επεκτείνει τα υλικά και συμβολικά όρια της φωτογραφίας. Επιπλέον, δείχνουν τον τρόπο που η Ελλάδα τού πρόσφερε τη δυνατότητα να αναδείξει τη φωτογραφία ως μια αυτόνομη μορφή τέχνης».

Η συνεπιμελήτρια της έκθεσης για λογαριασμό του MOMus-Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, ιστορικός τέχνης Αρετή Λεοπούλου, αναφέρει ότι: «Η συμπαρουσίαση δυο σημαντικών συλλογών του έργου του Μπουασονά, των αρχείων της Βιβλιοθήκης της Γενεύης και της Κεντρικής Βιβλιοθήκης (Τρικόγλειος Βιβλιοθήκη) του ΑΠΘ, αποτελεί μια σημαντική “συνάντηση” τεκμηρίωσης και ανάδειξης ενός φωτογραφικού πλούτου που ήδη ξεπερνούσε εθνικά σύνορα και στόχους. Το φωτογραφικό έργο του Μπουασονά υπήρξε στρατηγικής σημασίας για τις ελληνικές εθνικές επιδιώξεις στις αρχές του 20ού αιώνα και συνάμα στέκει ως ένα αισθητικά άρτιο καλλιτεχνικό έργο ενός -εντυπωσιακά δραστήριου για μισό αιώνα- φωτογράφου. Η έκθεση αυτή, όπως και η ελληνική έκδοσή της, είναι επίσης ένα ακόμη σημαντικό βήμα στην ολοκλήρωση της τεκμηρίωσης του αρχείου Μπουασονά του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, του οποίου θεματοφύλακας είναι το MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο της συστηματικής και πολυετούς προσπάθειάς του να προβάλει την πολυδιάστατη (πολιτικά, καλλιτεχνικά και ιστορικά) δυναμική του φωτογραφικού έργου του Μπουασονά».

Η έκθεση «Ο Φρεντ Μπουασονά και η Μεσόγειος. Μια φωτογραφική Οδύσσεια» αποτελεί παραγωγή του MOMus-Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, με τη συνεργασία του Τμήματος Γεωγραφίας και Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου της Γενεύης, της Βιβλιοθήκης της Γενεύης και του Μουσείου Τέχνης και Ιστορίας της Πόλης της Γενεύης και με τη συνδρομή της Κεντρικής Βιβλιοθήκης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Info

«Ο Φρεντ Μπουασονά και η Μεσόγειος. Μια φωτογραφική Οδύσσεια»

8.9.22- 8.1.23

MOMus-Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης. Αποθήκη Α’, Προβλήτα Α’, Λιμάνι Θεσσαλονίκης, τηλ. 2310 566716, www.momus.gr