Αυτοεξόριστοι 1967-1974

Νομίζω ότι, σήμερα, πρέπει να μιλήσουμε και για τους αυτοεξόριστους που έκαναν ό,τι μπορούσαν στο εξωτερικό, κατά της δικτατορίας 1967-1974. Είναι φυσικό να μην έχουν παρουσιαστεί, σε κάποιες εκπομπές και σε κάποιες εφημερίδες, όλα όσα σχεδίασαν, όσα έγιναν και όσα δεν έγιναν, στο εξωτερικό από τόσους διασκορπισμένους Ελληνες.

Εμείς θα προσπαθήσουμε να θυμίσουμε κάποια γεγονότα, κάποιες «στιγμές», των ανθρώπων που έζησαν και έδρασαν ιδιαίτερα στην Αγγλία. Πνευματικοί άνθρωποι, καλλιτέχνες, δημοσιογράφοι, πανεπιστημιακοί και απλοί πολίτες που έφυγαν, αυτοεξορίστηκαν ή βρέθηκαν σε ξένους τόπους, σε κείνα τα μαύρα χρόνια, προσπαθώντας να κάνουν ό,τι μπορούσαν. Παλεύοντας, ταυτόχρονα, να επιβιώσουν, με οποιονδήποτε τρόπο, σε έναν άγνωστο τόπο.

Αμέτρητα τα γεγονότα και τα ονόματα και δεν χωράνε να αναφερθούν όλα. Θυμόμαστε όμως με θαυμασμό τους δεκαπέντε Ελληνες που είχαν δημιουργήσει την Ελληνική Επιτροπή κατά της Δικτατορίας στο Λονδίνο. Ζήσαμε τρία χρόνια κοντά τους και έχουμε καταγράψει όλη τη δραστηριότητά τους, θέλοντας να ενημερώσουν την Ευρώπη και όλο τον κόσμο για τις συνέπειες της δικτατορίας στην Ελλάδα. Αντιπροσωπεύοντας όλες τις τότε αντιστασιακές και πολιτικές ομάδες, πάλευαν, ενωμένοι όλοι με έναν κοινό στόχο: την ενημέρωση των ξένων και την πτώση της δικτατορίας.

Ποιος μπορεί, άραγε, να περιγράψει τις συγκλονιστικές πορείες, παράλληλα με τις πορείες για το Βιετνάμ, των Ελλήνων και των ξένων φίλων μας από την πλατεία Τραφάλγκαρ ώς την ελληνική πρεσβεία; Ποιος μπορεί να περιγράψει το ξενύχτι έξω από την πρεσβεία όταν όλοι οι Ελληνες είχαμε πολιορκήσει, στην κυριολεξία, το κτίριο, ζητώντας τη ματαίωση της εκτέλεσης του Παναγούλη; Ποιος μπορεί να ξεχάσει τους άξιους ξένους φίλους μας που βοηθούσαν τους Ελληνες αντιστασιακούς να δραπετεύσουν και να βρεθούν, με απίθανα μέσα, από τα ξερονήσια στην Ελβετία ή στο

Τη συγκλονιστική συναυλία με μουσική του Μίκη («Κατάσταση πολιορκίας») που παλικάρια Ελληνες μας είχαν στείλει τις παρτιτούρες μέσα σε... φρέσκο ψωμί, από τη Ζάτουνα στο Λονδίνο! Τους τραγουδιστές και τους ποιητές, τους ηθοποιούς και τους μουσικούς που γύριζαν τα Πανεπιστήμια και φώναζαν, τραγούδαγαν και απάγγελλαν. Συμπαρασύροντας τα νιάτα της Ευρώπης να καταλάβουν, να συνειδητοποιήσουν την ελληνική τραγωδία.

Τις αποκαλυπτικές, μαρτυρικές, καταθέσεις στο Συμβούλιο της Ευρώπης, όταν την ίδια εποχή κάποιοι άλλοι κατέθεταν υπέρ της δικτατορίας. Ενημερωτικές ομιλίες πολλών πανεπιστημιακών για τη δικτατορία στην Ελλάδα. Ρεσιτάλ απαγγελίας, «Ελληνική ποίηση για την ελευθερία, από τον Ομηρο μέχρι το Σεφέρη και το Ρίτσο», σε 10 αγγλικά Πανεπιστήμια...

Τα περιοδικά και τις εφημερίδες που έβγαιναν με ιδρώτα και αίμα, σε ξένες γλώσσες, με όλα τα στοιχεία κατά της δικτατορίας που μας έστελναν με χίλιους τρόπους ανώνυμοι ήρωες από την πατρίδα.

Δυο μελαγχολικές στιγμές. Σχέδια που δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ. Μια εβδομάδα σε δέκα ευρωπαϊκές πόλεις, με ενημερωτικές ομιλίες, μια θεατρική παράσταση και μια συναυλία. Και ένας παράνομος ραδιοσταθμός, σε ένα καράβι, στην Αδριατική, που δεν λειτούργησε ποτέ. Αξεπέραστοι οι αιώνιοι, γνωστοί, πολιτικοοικονομικοί λόγοι...

Και μια συγκινητική στιγμή. Ο Λόρενς Ολιβιέ που διάβασε, στο «Old Vic» (με πανευρωπαϊκή κάλυψη), το συγκλονιστικό γράμμα-μαρτυρία του Γιώργου Μαγκάκη από τις φυλακές. Από τις ελληνικές εκπομπές των ξένων σταθμών

(BBC, Μόναχο, Αυστραλία, Κύπρο, Καναδά, Ολλανδία...).

O τελευταίος λόγος ανήκει στον μεγάλο μας φίλο Γιώργο-Αλέξανδρο Μαγκάκη, αγωνιστή κατά της δικτατορίας, μέσα και έξω από την Ελλάδα. Λόγος μελαγχολικός, πριν από τον θάνατό του. Χρέος για τις επόμενες γενιές να αγωνιστούν για μια Ελλάδα όπως της γενιάς του Μαγκάκη... Υψηλό χρέος, σε έναν κόσμο που βυθίζεται...

«Σαλπάρω ήρεμος για τον άλλο κόσμο. Αυτόν που αφήνω πίσω μου, σίγουρα δεν είναι πια η Ελλάδα μου. Αυτός είναι ένας άλλος τόπος, με ανθρώπους άλλης φυλής. Δεν με αφορούν. Τι θέλω εγώ ανάμεσά τους; Να είστε όλοι καλά».