Ο αυτοσχεδιασμός είναι αυτοσκοπός στην τζαζ

Ενα τρίο που μόλις κυκλοφόρησε το άλμπουμ του «Broken Blue» στο οποίο, όπως λένε και οι ίδιοι, η προσέγγιση της σύγχρονης τζαζ είναι ξεκάθαρη. Εχοντας και τους τρεις τους απέναντί μου η συζήτηση περί τζαζ αποκτά τεράστιο ενδιαφέρον.

● Γιατί «Broken Blue»;

Σπύρος Μάνεσης: Εγραψα πριν χρόνια ένα blues το οποίο παίζεται πια με έναν τρόπο «σπασμένο», δηλαδή σαν να βλέπεις μία εικόνα θρυμματισμένη, με λειψά περιγράμματα, κομματιασμένες φόρμες και ασύμμετρα σχήματα. Το ονόμασα Broken Blue, το «Βlue» υποδηλώνει τη φόρμα και την απόχρωση, ενώ το «Broken» την αντιμετώπιση ως προς τα υλικά της μουσικής. Συζητώντας αργότερα οι τρεις μας, είπαμε πως θα ταίριαζε και για τίτλος του δίσκου, μια που η προσέγγιση που ακολουθούμε στο κομμάτι «Broken Blue» φαίνεται να διαπερνάει με έναν τρόπο όλον τον δίσκο, με παραλλαγές και διαφορετικές αποχρώσεις.

● Θα μπορούσε να είχε άλλο όνομα ο δίσκος;

Αναστάσης Γούλιαρης: Θα μπορούσαμε να τον ονομάσουμε με τον τίτλο κάποιου άλλου κομματιού όπως «Portrait in Yellow» ή «Blue Flower», αλλά τελικά η απόφαση και των τριών ήταν προς το «Broken Blue», γιατί μας ταίριαζε περισσότερο αισθητικά για τον δίσκο. Το «broken» αναφέρεται στον «σπασμένο» ή «διακοπτόμενο» τρόπο περιγραφής του χρόνου στη μουσική που παίζουμε. Είναι σαν να περιγράφεις ένα αντικείμενο σε έναν πίνακα, αλλά να λείπουν κάποια μέρη του. Παρόλα αυτά το αντικείμενο είναι εκεί και το καταλαβαίνεις με τις αισθήσεις σου. Και το «blue» βέβαια είναι ένα χαρακτηριστικό χρώμα στην jazz.

● Παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον ο αυτοσχεδιασμός σε ένα live;

Σπ.Μ.: Μας γοητεύει σίγουρα η περιπέτεια και η αίσθηση του ανοιχτού πεδίου μπροστά μας. Μας ενδιαφέρει πολύ το τι θα συμβεί στο εδώ και στο τώρα, τι μουσικό νόημα θα αποκτήσει η κάθε στιγμή. Ο αυτοσχεδιασμός είναι ένα παιχνίδι, που γίνεται με μουσικούς κώδικες τους οποίους μελετάμε διαρκώς προκειμένου να είναι όσο γίνεται φρέσκος. Ωστόσο και σε άλλες μουσικές υπάρχει με έναν τρόπο ο αυτοσχεδιασμός, περισσότερο ίσως ως ερμηνεία ή ως διάθεση. Ποτέ η εκτέλεση ενός μουσικού έργου δεν είναι «ακριβώς ίδια» με κάποια άλλη, η διαφορά όμως στην τζαζ είναι ότι ο αυτοσχεδιασμός είναι αυτοσκοπός και αφορά τα πάντα, ξεκινώντας από τις ίδιες τις νότες.

● Και το «οργανωμένο» παίξιμο;

Αν.Γ.: Αν θεωρήσουμε «οργανωμένο» παίξιμο κάποια ηχογράφηση σε στούντιο ή κάποια πρόβα, τότε η μεγάλη διαφορά σε σχέση με το live είναι ότι στην πρώτη περίπτωση «εμπλέκονται» οι ενέργειες τριών ανθρώπων, ενώ στην άλλη πολύ περισσότερων και έτσι μπορεί να έχεις σημαντικές εκπλήξεις ως προς το αποτέλεσμα. Τα πράγματα συνήθως είναι πιο έντονα και πιο φορτισμένα στο live χωρίς να σημαίνει ότι είναι και αυτός ο στόχος κάθε φορά.

● Η μουσική και ο μουσικός είναι ένα πράγμα;

Αρίωνας Γυφτάκης: Η μουσική και ο μουσικός είναι ένα πράγμα. Ο μουσικός κάνει τη μουσική. Αρα, το σημαντικό σκέλος που μας αφορά είναι ο μουσικός. Πόσο καλλιεργημένος άνθρωπος είναι; Γιατί κάνει μουσική; Πώς σχετίζεται με τον κόσμο; Μέσα στη μουσική που κάνει ένας μουσικός κρύβεται ολόκληρος ο τρόπος ζωής και ο τρόπος του υπάρχειν του ίδιου. Το πώς αντανακλώνται όλα αυτά έχει να κάνει με το πώς ο μουσικός δίνει μορφή στις νότες του.

● Δηλαδή;

Αρ.Γ.: Πώς τις κατασκευάζει, γιατί τις κατασκευάζει έτσι όπως επιλέγει και, τέλος, τι κατασκευάζει με τη μορφή που δίνει στις νότες.

● Και η σχέση του με το κοινό;

Αρ.Γ.: Είναι η εξής: ο μουσικός έχει ανάγκη να παίξει αυτό που ακούει και αυτό που επιλέγει. Προσκαλεί με αυτόν τον τρόπο τον ακροατή στον προσωπικό του κόσμο. Ο ακροατής όμως ανάλογα με το τι ψάχνει στο κάθε άκουσμα, ανάλογα επίσης με το πόσο εκπαιδευμένος είναι, το πόσο καλλιεργημένος είναι, έχει και αυτός να σκεφτεί το πώς ακούει, γιατί ακούει και τι ακούει. Υπάρχουν επίπεδα ακρόασης της μουσικής. Ανάλογα με το κάθε επίπεδο ο ακροατής καταλαβαίνει και νιώθει διαφορετικά τα πράγματα.

● Πώς η μουσική αντανακλά τον εσωτερικό κόσμο του κάθε μουσικού;

Σπ.Μ.: Το σόλο στην τζαζ είναι μια αφήγηση, που αντανακλά τον ψυχισμό του αυτοσχεδιαστή. Η αντανάκλαση γίνεται με τη μορφή μιας φόρτισης, μιας διάθεσης που έχει –ιδανικά!– η μουσική και διαπερνά τα πάντα, από την επιλογή των νοτών μέχρι τον ήχο, τη φρασεολογία και τη σχέση με τον ρυθμό.

● Και πώς το νιώθει ο ακροατής;

Σπ.Μ.: Η εμπειρία έχει δείξει πως ο ευαίσθητος και δημιουργικός ακροατής αντιλαμβάνεται τη φόρτιση, τη συναισθηματική ποιότητα που έχει, όταν την έχει, η μουσική. Στην πραγματικότητα είναι σαν να τη δημιουργεί και αυτός μέσα του, ως αποτέλεσμα των εμπειριών και του ψυχισμού του. Και τότε συμβαίνει η μαγεία, οι δύο ψυχισμοί ακροατή και μουσικού, συναντώνται σε έναν κοινό τόπο, σε μια απτή μουσική πραγματικότητα, χωρίς διαμεσολαβήσεις, χωρίς εξηγήσεις, καθόλα πραγματική όμως και πέρα για πέρα ανθρώπινη.