Την εποχή εκείνη κινήματα υπέρ των Ελλήνων εκδηλώθηκαν σε αρκετές χώρες της Ευρώπης, ενώ σημαντικές φιλελληνικές εστίες εντοπίζονταν και στην Αμερική και την Ασία. Οσον αφορά την Ασία έντονο φιλελληνικό ρεύμα αναπτύχθηκε στην Ινδία, η οποία τότε βρισκόταν υπό τον αποικιακό έλεγχο της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Η ανάπτυξή του δεν ήταν τυχαία, καθώς Ελληνες και Ινδοί διατηρούσαν στενές σχέσεις ήδη από την αρχαιότητα και πιο συγκεκριμένα από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Επίσης, η είδηση της έναρξης της Επανάστασης προκάλεσε το ενδιαφέρον των Ινδών, οι οποίοι βρήκαν ομοιότητες ανάμεσα στον αγώνα των υπόδουλων Ελλήνων εναντίον των Οθωμανών και στον δικό τους κατά των Βρετανών αποικιοκρατών.
Ενας ακόμα παράγοντας που συνέβαλε στη δημιουργία θετικής στάσης απέναντι στην Ελληνική Επανάσταση ήταν η παρουσία και η δράση σε σημαντικές πόλεις της Ινδικής χερσονήσου, όπως στην Καλκούτα και την Ντάκα (σημερινή πρωτεύουσα του Μπανγκλαντές), Ευρωπαίων εμπόρων οι οποίοι ενημέρωναν τους ντόπιους για την εξέλιξη του απελευθερωτικού αγώνα.
Ο φιλελληνισμός στην Ινδία εκφράστηκε με τρεις βασικούς τρόπους: μέσω της δράσης των Ελλήνων μεταναστών στη χώρα, μέσω της σύστασης και της λειτουργίας της Φιλελληνικής Επιτροπής της Καλκούτας και μέσω της ιδεολογικής στήριξης Ινδών λογίων.
Ελληνες της Ινδίας
Οι περισσότεροι Ελληνες μετανάστες στην Ινδία ήταν εγκατεστημένοι στη Βεγγάλη, μια περιοχή που περιλαμβάνει εδάφη της βορειοανατολικής Ινδίας και του Μπανγκλαντές. Η ελληνική κοινότητα αριθμούσε 120 οικογένειες και ήταν μία από τις πιο δραστήριες της περιοχής. Οι Ελληνες απόδημοι δεν ξέχασαν τους συμπατριώτες τους που αγωνίζονταν για την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού και γι’ αυτό στήριξαν οικονομικά και ηθικά τον Αγώνα για την ελευθερία.
Είναι εντυπωσιακό ότι δύο δεκαετίες πριν από την έναρξη της Επανάστασης και πιο συγκεκριμένα τη δεύτερη μέρα του Πάσχα του 1802 οι Ελληνες της Καλκούτας έδωσαν έναν όρκο. Δεσμεύτηκαν λοιπόν να συγκεντρώσουν αρκετά γρόσια καθώς και χρυσά και αργυρά νομίσματα προκειμένου να ενισχύσουν τις προσπάθειες των υπόδουλων στον ελλαδικό χώρο, όταν θα έφτανε η ώρα της Επανάστασης.
Ενας από τους Ελληνες που έδρασε στην Ινδία και συνέβαλε με το έργο του στον εμπλουτισμό του ελληνικού και ινδικού πολιτισμού ήταν ο ινδολόγος Δημήτριος Γαλανός ο «Αθηναίος» (1760-1833). Ο Γαλανός γεννήθηκε στην Αθήνα το 1760 και το 1786 εγκαταστάθηκε στην Καλκούτα. Εκεί εργάστηκε ως δάσκαλος των παιδιών των Ελλήνων εμπόρων της πόλης και ύστερα από επτά χρόνια μετακινήθηκε στο Βαρανάσι (ή Μπενάρες), όπου ασχολήθηκε με τη μελέτη των σανσκριτικών.
Στην πόλη αυτή πέρασε τέσσερις δεκαετίες και καταπιάστηκε με τη μετάφραση σανσκριτικών κειμένων στα ελληνικά. Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας ο Γαλανός σχεδίαζε να επιστρέψει πίσω στην πατρίδα, όμως το όνειρό του δεν πραγματοποιήθηκε. Τα περισσότερα έργα του εκδόθηκαν και στάλθηκαν στην Ελλάδα μετά τον θάνατό του.
Αξιομνημόνευτη είναι, επίσης, η περίπτωση του Ζακυνθινού εμπόρου Νικόλαου Κεφαλά (1763-1847), ο οποίος το 1823 ταξίδεψε στην Ινδία με την έγκριση της προσωρινής ελληνικής κυβέρνησης προκειμένου να συγκεντρώσει χρήματα υπέρ του Αγώνα. Από εράνους που διενεργήθηκαν συγκεντρώθηκαν τελικά 2.200 στερλίνες.
Επιπλέον στην Ινδία γνωρίστηκε με τον Γαλανό, ο οποίος του έδωσε διάφορα χειρόγραφα για να τα παραδώσει στους αρχηγούς της Επανάστασης καθώς κι ένα κείμενο του φιλοσόφου Σανακέα γραμμένο στα σανσκριτικά. Μάλιστα το τελευταίο συνοδευόταν από την ελληνική του μετάφραση. Ωστόσο ο Κεφαλάς κατά την επιστροφή του στην Ευρώπη μετέβη το 1825 στη Ρώμη και παρέδωσε τελικά το πρωτότυπο στη Βιβλιοθήκη του Βατικανού. Παράλληλα εξέδωσε ο ίδιος μια ελληνική και μια ιταλική μετάφραση του κειμένου.
Φιλελληνική Επιτροπή της Καλκούτας
Στην πόλη της Καλκούτας ιδρύθηκε το 1823 Φιλελληνική Επιτροπή, πρόεδρος της οποίας ήταν ο Αγγλος Αρινγκ. Σε αυτή συμμετείχαν, πέρα από τους Ελληνες της τοπικής παροικίας, αρκετοί Ευρωπαίοι (κυρίως Αγγλοι), Ινδοί, Αμερικανοί και Κινέζοι έμποροι. Το κομιτάτο αυτό ήταν αρκετά δραστήριο και στήριξε κυρίως οικονομικά την Επανάσταση μέσω της διενέργειας εράνων.
Σημαντικές πληροφορίες για τη δράση της επιτροπής αντλούμε από μια επιστολή των μελών της που συντάχθηκε τον Οκτώβριο του 1824 και δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα του Μεσολογγίου «Ελληνικά Χρονικά» στο φύλλο της 17ης Ιανουαρίου 1825.
Σύμφωνα με αυτήν, τα νέα από την επαναστατημένη Ελλάδα έφταναν στην Ινδία μέσω πλοίων που μετέφεραν γράμματα και πληροφορούσαν τους απόδημους Ελληνες για τις επιτυχίες των συμπατριωτών τους στα Ψαρά, στη Σάμο, στην Αλικαρνασσό κ.α. Μάλιστα τον Οκτώβριο του 1824 διοργανώθηκε στην Καλκούτα συγκέντρωση της επιτροπής για να εορταστούν οι νίκες αυτές.
Επιπλέον, τα μέλη επηρεασμένα από τα κατορθώματα των Ελλήνων αγωνιστών έδειξαν ενδιαφέρον ώστε να γνωρίσουν την αρχαία ελληνική ιστορία. Ετσι, ζήτησαν από τους Αγγλους να τους τη διδάξουν, ενώ ένας Αμερικανός ονόματι Miller μετέφρασε στην τοπική γλώσσα τo βιβλίο «History of Greece» (1809) του Oliver Goldsmith. Προκειμένου να εκδοθεί το βιβλίο δόθηκαν δωρεές από πολλά μέλη. Ενας από τους δωρητές ήταν και ο μικρός γιος του Φάτεχ Αλί Σαχάμπ Τιπού, σουλτάνου της Μαϊσόρ, ο οποίος αγωνίστηκε εναντίον των Βρετανών αποικιοκρατών στα τέλη του 18ου αιώνα.
Εξέχον μέλος της επιτροπής ήταν και ο Αγγλος επίσκοπος Reginald Heber (1783-1826). Ο Heber αφίχθη στην Καλκούτα τον Οκτώβριο του 1823 και παρέμεινε στην πόλη μέχρι τον Ιούνιο του 1824. Τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου μετέβη στη Βόρεια Ινδία δείχνοντας ενδιαφέρον για τις εθνικές κοινότητες της περιοχής, ανάμεσα σε αυτές και για την ελληνική.
Στο ταξίδι αυτό γνώρισε τον Δημήτριο Γαλανό και ενδιαφέρθηκε τόσο για τα νέα της ελληνικής παροικίας όσο και για την Ελληνική Επανάσταση. Μάλιστα για τις ανάγκες του Αγώνα προσέφερε το ποσό των 200 λιρών. Αξίζει να τονιστεί ότι δεν ήταν η πρώτη φορά που ο επίσκοπος ασχολήθηκε με τους Ελληνες του εξωτερικού, καθώς και στο παρελθόν (1806) είχε εκφράσει τη στήριξή του στους Ελληνες του Ταγκανρόγκ (Taganrog) και της Νότιας Ρωσίας.
Ινδοί λόγιοι και βραχμάνοι
Ενας από τους Ινδούς λόγιους που στήριξαν την Ελληνική Επανάσταση ήταν ο φιλέλληνας εκπαιδευτικός και ποιητής Henry Louis Vivian Derozio (1809-1831), ο οποίος θεωρείται ένας από τους πρώτους εθνικούς ποιητές της Ινδίας. Ο Derozio ήταν ένας ριζοσπάστης στοχαστής που σπούδασε ελληνική φιλοσοφία και κλασική λογοτεχνία και εργάστηκε ως καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Hindu της Καλκούτας. Θαύμαζε τόσο πολύ τους Ελληνες, ώστε έγραψε μια σειρά από ποιήματα αφιερωμένα στην αρχαία Ελλάδα, όπως το «Θερμοπύλες», το «Στους Ελληνες του Μαραθώνα», το «Σαπφώ» κ.ά.
Ως καθηγητής δίδασκε στους μαθητές του την ελληνική ιστορία και τα ομηρικά έπη. Η Ελληνική Επανάσταση αποτέλεσε ένα από τα θέματα της ποίησής του καθώς ήταν επηρεασμένος από τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης και τον ρομαντισμό. Στις 26 Ιανουαρίου 1826 έγραψε το ποίημα «Προσφώνηση στους Ελληνες», στο οποίο εξυμνούσε τους αγωνιστές και τους καλούσε να επαναστατήσουν εναντίον των Οθωμανών ελευθερώνοντας τη γη των προγόνων τους. Επίσης, στο ποίημά του «Ελλάδα» παρουσίαζε το δράμα των Ελλήνων αμάχων και γυναικόπαιδων που θανατώνονταν από τους Οθωμανούς, την ίδια στιγμή που οι ευρωπαϊκές δυνάμεις παρέμεναν απαθείς.
Αλλη μία περίπτωση λόγιου Ινδού φιλέλληνα ήταν εκείνη του Khettro Mohun Mookerjea, ο οποίος ήταν ο πρώτος που έγραψε την ιστορία της Ελλάδας στη γλώσσα Μπενγκάλι. Το βιβλίο του με τίτλο «Greek Desher Itihas» κυκλοφόρησε το 1833 -λίγα μόλις χρόνια μετά την ανεξαρτητοποίηση της Ελλάδας- και ουσιαστικά αποτελούσε μετάφραση του βιβλίου του Oliver Goldsmith «History of Greece». Αριθμούσε 400 σελίδες και εκδόθηκε από τον οργανισμό σχολικών βιβλίων Καλκούτας προκειμένου να χρησιμοποιηθεί στα σχολεία και από μαθητές που παρακολουθούσαν ιδιαίτερα μαθήματα.
Αξίζει να σημειωθεί ωστόσο ότι η Ελληνική Επανάσταση προκάλεσε και αμφιθυμικά συναισθήματα σε μια μερίδα της ινδικής κοινωνίας. Πιο συγκεκριμένα, οι Ινδοί βραχμάνοι (μέλη ανώτερης θρησκευτικής κάστας) αν και συγκινήθηκαν από τον αγώνα των Ελλήνων για ελευθερία, θεώρησαν ότι η Επανάσταση αποτελούσε επέμβαση και επίθεση των ευρωπαϊκών δυνάμεων απέναντι σε μια ασιατική αυτοκρατορία, όπως η Οθωμανική.
Συνοψίζοντας, οι Ελληνες και φιλέλληνες της Ινδίας αν και βρίσκονταν χιλιόμετρα μακριά από τον τόπο της Επανάστασης, όχι μόνο πληροφορούνταν για την εξέλιξη του Αγώνα, αλλά τον στήριξαν οικονομικά και ηθικά με τις δικές τους δυνάμεις και μέσα. Η Ελληνική Επανάσταση λοιπόν ενέπνευσε ανθρώπους που αν και είχαν διαφορετικές πολιτισμικές καταβολές, μοιράζονταν κοινές αξίες, αποδεικνύοντας πως το ιδανικό της ελευθερίας έχει διαχρονικό και πανανθρώπινο χαρακτήρα.
Λουκάτος, Σ. (1965). Ελληνες και φιλέλληνες των Ινδιών κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν. Αθήνα: Εκδ. Καραχάλιου.
Μακρίδης, Β. (2003). Μία επιστολή σχετικά με τους Ελληνες της Βεγγάλης. Ο Ερανιστής (24): 214-222.
Tarun Kanti Chakraborty (2007). Derozio’s poetry: a response to Bengal Renaissance. The University of North Bengal.
Εφημερίδα «Ελληνικά Χρονικά» (17/1/1825).
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας