Πολιτικά κόμματα 374 δισ. δραχμών...

Κι αν αυτό πράγματι συμβεί, τότε όλα τα κόμματα θα αρχίσουν και τους σχεδιασμούς τους για τον τρόπο με τον οποίο θα διαφημιστούν. Οι προϋπολογισμοί τους βέβαια είναι πλέον αρκετά μαζεμένοι, άλλωστε τα δύο άλλοτε μεγάλα κόμματα (Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ) έχουν χρέη που ξεπερνούν τα 100 εκατ. ευρώ (το καθένα). Η κατάσταση όμως είναι πλέον πιο... βολική καθώς για όλα τα κόμματα που εκπροσωπούνται στη Βουλή και το Ευρωκοινοβούλιο προβλέπονται δωρεάν τηλεοπτικά διαφημιστικά μηνύματα.

Τώρα λοιπόν τα πολιτικά κόμματα μπορεί να μην πληρώνουν την τηλεοπτική τους διαφήμιση που είναι και η πιο ακριβή, αλλά παλαιότερα τη χρυσοπλήρωναν. Και πλήρωναν πολλά όχι μόνο στα κανάλια αλλά και σε ραδιόφωνα, περιοδικά, εφημερίδες, αφίσες και πάει λέγοντας. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 1985 έως και το 2005, μέσα σε μια 20ετία δηλαδή, η πολιτική διαφημιστική δαπάνη -σε όσα μέσα μαζικής ενημέρωσης μπορούσε να μετρηθεί- έφτασε τα 373,6 δισεκατομμύρια δραχμές (μέτρηση σε δραχμές του 1985)!

Δεν πρόκειται για έναν τυχαίο αριθμό, αλλά για όσα έχει καταγράψει παλαιότερα σε βιβλίο του με τίτλο «Τρία κείμενα για την πολιτική διαφήμιση» ο Μανώλης Χαιρετάκης, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το βιβλίο εκδόθηκε το 2008 στη Θεσσαλονίκη από τον εκδοτικό οίκο University και όπως σημειώνει σε αυτό ο καθηγητής, η διαφημιστική δαπάνη «των πολιτικών κομμάτων στην τηλεόραση απέσπασε σημαντικό ποσό» της διαφημιστικής δαπάνης τους (53,6% του συνόλου), ενώ και στις αφίσες έφτασε το 19,6%. Τονίζει μάλιστα ότι οι διαφημιστικές δραστηριότητες στα ΜΜΕ έως και το 1990 καταγράφονταν από την AC Nielsen, ενώ από το 1991 και μετά από τη Media Services «αλλά κυρίως σε αθηνοκεντρικό επίπεδο. Κατά συνέπεια, η αποτύπωση των διαφημιστικών δραστηριοτήτων σε ΜΜΕ εκτός Αθηνών δεν καταγράφεται με ομοιόμορφο, συγκρίσιμο τρόπο, ούτε υπάρχει κάποιος τρόπος μιας ποσοτικής προσέγγισης της διαφημιστικής δαπάνης που παράγεται από τα εν λειτουργία ΜΜΕ εκτός Αθηνών». Σημειώνει επίσης ότι στα ποσά που αναγράφονται έχει ενσωματωθεί ΦΠΑ 8% μέχρι το 1992, 18% μέχρι το 2004 και 19% για το 2005, ενώ όλα τα ποσά «είναι σε εκατομμύρια δραχμές, σε τρέχουσες όμως τιμές. Για να είναι εφικτή η συγκρισιμότητα όλων των ποσών μεταξύ των, τα ποσά έχουν αποπληθωρισθεί με έτος βάσης το 1985...».

Ρίχνοντας μια ματιά στους πίνακες που έχει δημιουργήσει ο κ. Χαιρετάκης και τα στοιχεία που έχει συγκεντρώσει είναι χαρακτηριστικό ότι τα ποσά για πολιτικές διαφημίσεις εκτοξεύονται από το 1989-1990 και έπειτα και ειδικότερα μετά το 1993, προφανώς λόγω του πακτωλού χρημάτων που ξοδεύονται στην ιδιωτική τηλεόραση (πίνακας 1), ενώ το υψηλότερο ποσό καταγράφεται στην εκλογική αναμέτρηση του 2004 (πίνακας 2). Τότε καταγράφονται και τα περισσότερα κόμματα (19) που διαφημίστηκαν. Πρόκειται για την εκλογική αναμέτρηση πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας, με τη Ν.Δ. να παίρνει τη διακυβέρνηση της χώρας από το ΠΑΣΟΚ.

Τα δύο αυτά κόμματα (Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ) αναδεικνύονται «ως τα “μακροβιώτερα” από διαφημιστική άποψη πολιτικά κόμματα ενώ ο Συνασπισμός και το ΚΚΕ αναδεικνύονται ως “δεύτερα μακροβιώτερα”» (πίνακας 3 με τα ποσά, πίνακας 4 με τα χρόνια). Ενα άλλο χαρακτηριστικό είναι ότι «η συνολική διαφημιστική δαπάνη του ΠΑΣΟΚ κατά το 1985-2005 ήταν κατά 53,5% ανώτερη της αντίστοιχης της Ν.Δ. Ομως το ΠΑΣΟΚ συγκέντρωσε τον όγκο της διαφημιστικής του δαπάνης κυρίως μετά το 1992 (έως και το 2001 και το 2004) χρησιμοποιώντας κυρίως έναν συνδυασμό τηλεόρασης και αφίσας... Σε τιμές του 1985 η συνολική διαφημιστική δαπάνη της Ν.Δ. ήταν το 65,1% της αντίστοιχης του ΠΑΣΟΚ. Αλλά ενώ η Ν.Δ. υπερτερούσε σημαντικά ως προς τη διαφημιστική δαπάνη του ΠΑΣΟΚ κατά το χρονικό διάστημα 1985-1990 (όταν και τα αντίστοιχα διαφημιστικά κονδύλια ήταν κάπως περιορισμένα σχετικά με ό,τι ακολούθησε), από το 1992 έως και το 2001 η υπεροχή του ΠΑΣΟΚ ήταν σαφής. Η Ν.Δ. ανακτά ξανά την υπεροπλία το 2004...».

Ο κ. Χαιρετάκης εξετάζει και τι συνέβη με Συνασπισμό και ΚΚΕ, σημειώνοντας ότι η διαφημιστική δαπάνη του πρώτου ήταν κατά 70% ανώτερη της αντίστοιχης του δεύτερου κόμματος. «Η διαφημιστική δαπάνη του Συνασπισμού υπερτερούσε σημαντικά αυτής του ΚΚΕ το χρονικό διάστημα 1991-2001, ενώ το αντίθετο συνέβη από το 2002 έως και το 2005», με τον Συνασπισμό να χρησιμοποιεί συστηματικότερα τον συνδυασμό τηλεόρασης και αφισών. Οπως καταγράφει στο βιβλίο του ο αναπληρωτής καθηγητής του ΕΚΠΑ, η διαφημιστική δαπάνη υποψήφιων βουλευτών και των λοιπών κομμάτων «οι οποίοι δεν καταγράφονται ονομαστικά, αποτελεί (για το διάστημα 1985-2005) ένα σχετικά μικρό μέρος (3,6%) της συνολικής διαφημιστικής δαπάνης, ανερχόμενη σε 13,6 δισ. δρχ του 1985». Μικρό μέρος αποτελεί και η διαφημιστική δαπάνη των πολιτικών νεολαιών, 1,8% της συνολικής πολιτικής διαφημιστικής δαπάνης. Αντίθετα «η διαφημιστική δαπάνη των δημοτικών και νομαρχιακών εκλογών αποτελεί ένα αξιόλογο τμήμα της συνολικής πολιτικής δαπάνης, ανερχόμενη σε 44,4 δισ. δρχ. του 1985...».