Ιράκ: αποκλιμάκωση με... αστερίσκους

Εκρυθμη μεν, πιο ήρεμη δε παρέμενε χθες η κατάσταση στο Ιράκ στον απόηχο των φονικών συμπλοκών που ξέσπασαν τη Δευτέρα στη Βαγδάτη μεταξύ ένοπλων υποστηρικτών του σιίτη κληρικού Μοκτάντα αλ Σαντρ, αντίπαλων φιλοϊρανικών σιιτικών πολιτοφυλακών και δυνάμεων ασφαλείας, προκαλώντας άλλη μια αιματοχυσία και επιτείνοντας τους φόβους πως η πολύπαθη πετρελαιοπαραγωγός χώρα πλησιάζει στο χείλος νέου εμφύλιου πολέμου - δεδομένου πάντα του παρατεταμένου πολιτικού αδιεξόδου και του μετεκλογικού κενού εξουσίας.

Την έξαρση βίας πυροδότησε ουσιαστικά ο ίδιος ο Σαντρ· όχι με ευθεία υποκίνηση, αλλά μέσω της εμπρηστικής αναγγελίας του ότι αποχωρεί «οριστικά» από την πολιτική. Αναγγελία ωστόσο που έχει ξανακάνει αρκετές φορές στο παρελθόν και με την οποία πιστεύεται πως έδωσε το ελεύθερο στους οπαδούς του να ξεσπάσουν την οργή τους.

Μετά τα βίαια έκτροπα πάντως ο παντοδύναμος σιίτης ιερωμένος -που θεωρείται λαϊκιστής, αν όχι λαοπλάνος, και ιδιαίτερα άστατος- κάλεσε χθες τα πλήθη των πειθήνιων υποστηρικτών του να σταματήσουν τις διαμαρτυρίες και τις καταλήψεις του κυβερνητικού μεγάρου και του κοινοβουλίου, δίνοντάς τους διορία μίας ώρας για να διαλυθούν. Διαφορετικά απείλησε να «αποκηρύξει» όσους τον παρακούσουν. «Αυτή δεν είναι επανάσταση, αφού έχει χάσει τον ειρηνικό της χαρακτήρα» διαμήνυσε. «Το χύσιμο ιρακινού αίματος απαγορεύεται» πρόσθεσε απολογητικά, εξακολουθώντας να «παίζει» το πατριωτικό/εθνικιστικό «χαρτί» και να αντιτίθεται σε οποιαδήποτε ξένη επιρροή στο Ιράκ, ιδίως του σιιτικού Ιράν αλλά και των ΗΠΑ.

Χιλιάδες υποστηρικτές του άρχισαν σχεδόν αμέσως να υποχωρούν από τη λεγόμενη Πράσινη Ζώνη της ιρακινής πρωτεύουσας όπου βρίσκονται, ως γνωστόν, πολλά κυβερνητικά κτίρια και πρεσβείες. Λίγο αργότερα η υπηρεσιακή κυβέρνηση του Ιράκ ήρε την απαγόρευση κυκλοφορίας που επέβαλε πανεθνικά, καθώς σποραδικές συγκρούσεις είχαν διαχυθεί και σε πόλεις του σιιτικού νότου.

Η ασφαλής -υποτίθεται- Πράσινη Ζώνη είχε ξαναγίνει δε «σουρωτήρι». Ακόμα και χθες το πρωί δέχτηκε νέα επίθεση με ρουκέτες, ενώ μέλη αντίπαλων σιιτικών παραστρατιωτικών ομάδων -σαντριστών και φιλοϊρανών- κυκλοφορούσαν πάνω σε φορτηγά κραδαίνοντας πολυβόλα και εκτοξευτές χειροβομβίδων, όπως περιέγραφαν γλαφυρά ρεπορτάζ διεθνών ΜΜΕ. Από τις σφοδρές ανταλλαγές πυρών και τις οδομαχίες μεταξύ τους στη Βαγδάτη σκοτώθηκαν τουλάχιστον 30 άνθρωποι και τραυματίστηκαν εκατοντάδες.

Με αφορμή το νέο ξέσπασμα βίας το Ιράν έκλεισε προσωρινά τα σύνορά του με το Ιράκ, για να τα ξανανοίξει όμως μετά την εντολή αποκλιμάκωσης που έδωσε ο Σαντρ στους οπαδούς του. Εκατομμύρια Ιρανοί σιίτες ταξιδεύουν κάθε χρόνο τέτοια εποχή για προσκύνημα στην ιρακινή πόλη Καρμπάλα λόγω θρησκευτικής γιορτής. Μία από τις βασικές αιτίες που εξηγεί την αναγγελία αποχώρησης του 48χρονου κληρικού από τον πολιτικό βίο είναι η σαφής αποδυνάμωσή του έπειτα από την αιφνιδιαστική παραίτηση του μέντορά του Αγιατολάχ Καντίμ αλ-Χαΐρι, ο οποίος παρότρυνε τους υποστηρικτές του να δείξουν πλέον πίστη στον ανώτατο ηγέτη του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, «αδειάζοντας» τον Σαντρ. Ο Χαμενεΐ «έχει απευθύνει επανειλημμένως έκκληση για σιιτική ενότητα και έχει προσπαθήσει να ξεκινήσει διάλογο με τον Σαντρ» σημείωνε το Associated Press. «Ο κληρικός όμως έχει αρνηθεί, εμμένοντας στην απόφασή του να σχηματίσει κυβέρνηση χωρίς τις παρατάξεις που υποστηρίζονται από το Ιράν».

Στο επίκεντρο της ιρακινής κρίσης εξάλλου βρίσκεται η διαμάχη εξουσίας ανάμεσα στις σιιτικές φατρίες της χώρας, με το μπλοκ του Σαντρ να έχει κερδίσει τις εκλογές προ δεκαμήνου, να αρνείται όμως λυσσαλέα να συμπράξει με άλλα σιιτικά φιλοϊρανικά κόμματα ελλείψει αυτοδυναμίας, ώστε να βγει επιτέλους το Ιράκ από την ακυβερνησία. «Σημαίες» του έχει κάνει τον αγώνα κατά των διεφθαρμένων ελίτ και τη ριζική μεταρρύθμιση του πολιτικού συστήματος της χώρας, μολονότι και ο ίδιος καταγγέλλεται ως συστημικός που οφείλει την τεράστια επιρροή του και σε πελατειακές σχέσεις.

Πρακτικά πάντως η ισχύς του βασίζεται τόσο στα εκατομμύρια των πιστών οπαδών του -προερχόμενων κυρίως από τη χειμαζόμενη εργατική τάξη του Ιράκ- όσο και σε πάνοπλες παραστρατιωτικές ομάδες. Οι διαρκείς ελιγμοί του το τελευταίο διάστημα ερμηνεύονται ως απόπειρα να εκβιάσει τα πράγματα και να προκαλέσει τελικά νέες εκλογές, ευελπιστώντας να τις ξανακερδίσει με μεγαλύτερη πλειοψηφία ώστε να κυριαρχήσει (και) στην επόμενη κυβέρνηση.