Ολοι βλέπουν το «ροζ»... κανείς δεν μιλά για το μαύρο

Το σοκ της πρωτιάς του ακροδεξιού Χοσέ Αντόνιο Καστ στις εκλογές για την ανάδειξη του Συνταγματικού Συμβουλίου στη Χιλή έφερε στην επιφάνεια τη δύναμη που έχει αποκτήσει η Ακροδεξιά και στη Λατινική Αμερική, όπου ακόμη και στις χώρες με προοδευτική διακυβέρνηση σφυρηλατείται ένα αντιδημοκρατικό μέτωπο με πλατιά λαϊκή απήχηση.

Η νίκη του Καστ, γράφει η El País, «μπορεί να ερμηνευτεί και ως μια ανασύνθεση της αντιπολίτευσης προς κεντροαριστερές και αριστερές κυβερνήσεις», που άρχισε στη Βραζιλία με τον Ζαΐρ Μπολσονάρο και πλέον συναντάμε σε αρκετές χώρες που κυβερνώνται από προοδευτικές δυνάμεις.

Την ώρα που όλοι μιλούν για ένα δεύτερο ροζ κύμα στην ήπειρο, από τη συζήτηση συχνά λείπει η εικόνα για μια Δεξιά της οποίας η εκλογική δύναμη παραμένει πολύ σημαντική και οι εκπρόσωποι εξαιρετικά ενεργοί στις πολιτικές διεργασίες. «Αυτό που παρατηρούμε είναι από τη μία την αναδιάρθρωση της Δεξιάς προς πιο ακραίες και αντιδραστικές θέσεις και από την άλλη την εμφάνιση ακραιφνώς ακροδεξιών ή και νεοφασιστικής κοπής κομμάτων που διεκδικούν την εξουσία» σχολίαζε ο Κριστόμπαλ Ροβίρα Καλτβάσερ στο περιοδικό Nuso (Νέα Κοινωνία).

«Η λατινοαμερικανική Ακροδεξιά έχει περάσει από την αναδίπλωση στην επίθεση. Και το κάνει μέσα από αυταρχικούς ηγετίσκους που υποκρίνονται πως έχουν ένα σχέδιο ρήξης με το κατεστημένο εκμεταλλευόμενοι τη δυσαρέσκεια για ένα πολιτικό σύστημα που δεν δίνει απαντήσεις στις διεκδικήσεις των πολιτών» γράφει ο αρθρογράφος Βισέντε Μπαρατσίνα στην πλατφόρμα ανάλυσης και έρευνας για τα δεξιά και ακροδεξιά κινήματα στη Λατινική Αμερική aldescubierto.org.

«Για πρώτη φορά εξτρεμιστές, που πριν λίγα χρόνια δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι θα διεκδικούσαν εξουσία, αποκτούν σημαντική κοινοβουλευτική εκπροσώπηση ή φτάνουν και να σχηματίσουν κυβερνήσεις. Εκεί όπου εξελίσσονται διεργασίες βαθιών κοινωνικών αλλαγών ή έστω υποσχέσεις για την πραγματοποίησή τους, οι απειλές και οι αντιδράσεις τής πιο ακραίας πολιτικής έκφανσης της Δεξιάς εντείνονται, συχνά επισκιάζοντας (ή κατατροπώνοντας) πιο μετριοπαθείς εκφράσεις της».

Οπως συνέβη στη Χιλή, όπου πολλοί, επαναπαυμένοι από τη συγκυριακή εκλογική νίκη του Γκαμπριέλ Μπόριτς το 2021, ξέχασαν πως ο Καστ είχε επικρατήσει στον πρώτο γύρο των εκλογών. Ο γερμανικής καταγωγής επιχειρηματίας, που δηλώνει πως «αν ο Πινοτσέτ ζούσε, εμένα θα ψήφιζε», χρειάστηκε ελάχιστο χρόνο για να θεωρηθεί από νοσταλγός της δικτατορίας εκπρόσωπος μιας αποδεκτής πολιτικής επιλογής, κερδίζοντας την ψήφο 3,5 εκατ. ψηφοφόρων χωρίς καν να αμβλύνει την επιθετική ρητορική του.

Οπως λέει ο πολιτικός αναλυτής Χάιμε Μπορντέλ: «Ο Καστ μετέτρεψε τις αδυναμίες του σε αρετή, παρουσιάζοντας πως η ψήφος προς αυτόν και η στήριξη των ιδεών του είναι ένα είδος εξέγερσης κατά του συστήματος ώστε να μπει μια τάξη στα πράγματα». Είναι έτσι που κατάφερε να διαλύσει στην ουσία την κλασική Δεξιά, η οποία στην τελευταία αναμέτρηση έμεινε τρίτη δύναμη.

Μπολσονάρο δυνατός

Βέβαια ο πρώτος διδάξας ήταν ο τέως πρόεδρος της Βραζιλίας, Ζαΐρ Μπολσονάρο. Παρά τις απειλές του για πραξικόπημα, τις επιθέσεις στους θεσμούς, τις πολιτικές που βύθισαν ξανά στη φτώχεια μεγάλο τμήμα του πληθυσμού, τους σχεδόν 700.000 νεκρούς της πανδημίας, τον ρατσισμό, τη μισογυνία του, αν και δεν πέτυχε την επανεκλογή του, με τον Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα να κερδίζει με μόλις 50,9%, συγκέντρωσε περισσότερες ψήφους από το 2018 όταν και εκλέχτηκε στην προεδρία.

Κατάφερε να κατατροπώσει και την παραδοσιακή Δεξιά, που εναλλασσόταν με την Κεντροαριστερά σε όλες τις μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις, και παρά τις δικαστικές του περιπέτειες και τον κίνδυνο που συνιστά για τη δημοκρατία (όπως απέδειξε η απόπειρα εκτροπής των οπαδών του τον Ιανουάριο) εξακολουθεί να ηγεμονεύει σε μια αντιπολίτευση ανίκανη προς το παρόν να αναδείξει έναν μετριοπαθή επικεφαλής.

Στην Κολομβία η εικόνα δεν είναι διαφορετική. Στις περσινές εκλογές το ακροδεξιό κόμμα του Ροδόλφο Ερνάντες κατάφερε να μπει στον δεύτερο γύρο, χάνοντας τελικά (47,31%) απέναντι στον αριστερό Γουστάβο Πέτρο που επικράτησε με 50,44% χάρη στη στήριξη μεγάλου μέρους της συντηρητικής σκηνής.

Αλλά ο 77χρονος επιχειρηματίας Ερνάντες διπλασίασε τις ψήφους του, κατακτώντας 10,58 εκατομμύρια, μια διαφορά μόλις 700.000 ψήφων από τον Πέτρο. Ενα πολιτικό κεφάλαιο που μπορεί να επηρεάσει καταλυτικά τις εξελίξεις, αφού και εδώ η παραδοσιακή Δεξιά, η οποία βρέθηκε στην τρίτη θέση και ορφανή από ισχυρό ηγέτη, μετατοπίζεται σε όλο και πιο ακραίες θέσεις.

Και στην Αργεντινή

Και η Αργεντινή ποντάρει στον δικό της ακροδεξιό outsider, τον Χαβιέρ Μιλέι. Οικονομολόγος, τηλεπερσόνα που υποδαυλίζει τα πάθη με κραυγές, προσβολές, προκλήσεις, εκπρόσωπος της ελευθεριακής (libertarian) νεοφιλελεύθερης οικονομικής σκέψης που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο διαποτίζει την αποκαλούμενη alt-right, ο Μιλέι εμφανίζεται ως εχθρός της «κάστας των πολιτικών» που θα μειώσει στο ελάχιστο το κράτος, θα ιδιωτικοποιήσει υγεία, παιδεία ή υπηρεσίες και θα προχωρήσει στη δολαριοποίηση της οικονομίας.

Αντιτίθεται στις αμβλώσεις, αρνείται την κλιματική αλλαγή, προτείνει την οπλοκατοχή, συμμερίζεται την ακροδεξιά υστερία για τον πολιτιστικό μαρξισμό, τάσσεται υπέρ της ελεύθερης, νόμιμης και χωρίς όρους πώλησης οργάνων και έχει υπαινιχτεί ότι στο πλαίσιο της «ελευθερίας» που οραματίζεται θα μπορούσαν ανάλογα να πωλούνται και τα παιδιά.

Από εκκεντρικός συνωμοσιολόγος έγινε βουλευτής το 2021 και έκτοτε απειλεί με ρήξη το δίπολο περονισμού - αντιπερονισμού που κυριάρχησε στην πολιτική σκηνή της Αργεντινής. Η τελευταία δημοσκόπηση της εταιρείας Fixer έδειξε πως ο δεξιός συνασπισμός Ενωμένοι για την Αλλαγή έπεσε (σε έναν μήνα) από το 38% στο 32% έναντι 26% του κυβερνώντος κεντροαριστερού περονικού Μετώπου για Ολους, ενώ ο Μιλέι ανέβηκε στο 22% από 15%. Κάποιοι δημοσκόποι εκτιμούν πως στις προεδρικές εκλογές του Οκτωβρίου ίσως βρεθεί στον δεύτερο γύρο.

«Δεν είναι νέα κινήματα, αλλά μέρος μιας φασιστοειδούς εφεδρείας παρούσας από τις αρχές του 20ού αιώνα στον κόσμο και στη Λατινική Αμερική» έλεγε στην Público ο κοινωνιολόγος του Πανεπιστημίου της Χιλής, Μιγέλ Ουρουτία. «Κι αν τώρα βρίσκουν ρωγμές που τους επιτρέπουν να εκφράζονται δημόσια και να κινητοποιούνται, είναι γιατί η παραδοσιακή Δεξιά χρειάζεται στρατιώτες για τη συγκρουσιακή και βίαιη πολιτική μάχη της: έτσι επανενεργοποιεί αυτές τις ομάδες (ένα είδος κοινωνικής χόβολης) που είναι πανέτοιμες και σε επιφυλακή… Στόχος τους είναι να αποτρέψουν ή ν’ αναχαιτίσουν τις διεργασίες κοινωνικής αλλαγής στην ήπειρο».